انفجار زباله در شمال ایران / سه استان با بحران مشابه تهران روبرو هستند

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین، این در حالی است که جمعیت ثابت این سه استان حدود ۸ میلیون نفر و جمعیت تهران بیش از ۹ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر است. با احتساب گردشگران، جمعیت شمال در برخی زمان‌ها حتی به بیش از ۱۰ میلیون نفر می‌رسد.

 با این وجود، حجم زباله تولیدی در شمال کشور متناسب با منابع و بودجه این استان‌ها نیست. اقلیم مرطوب، سطح بالای آب‌های زیرزمینی، ضعف در تفکیک زباله و دفن غیراصولی، طبیعت سبز این مناطق را با چالشی زیست‌محیطی جدی روبه‌رو کرده است.

جهش پسماند در ایام گردشگری

طبق بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس، تولید پسماند در گیلان و مازندران در تعطیلات نوروز ۱۴۰۳ بیش از ۵۵ درصد افزایش یافته است. نبود زیرساخت‌های کافی برای تفکیک و بازیافت، سبب رهاسازی زباله در جنگل‌ها و سواحل شده و این مسئله افزایش آلودگی خاک، آب و هوا و افزایش احتمال بیماری‌های واگیر و صعب‌العلاج را در پی داشته است.

در حال حاضر، نرخ تفکیک زباله از مبدأ در سه استان شمالی تنها ۳.۵ درصد است؛ در حالی که میانگین کشوری ۷ درصد و این رقم در کشورهایی چون آلمان و آمریکا به ترتیب ۳۴ و ۴۰ درصد است. این شکاف نشان می‌دهد که فرهنگ‌سازی و سرمایه‌گذاری در مدیریت پسماند شمال کشور بسیار پایین‌تر از استاندارد جهانی است.

اعتبارات و عملکرد

در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۳، حدود ۲۳۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای ساماندهی پسماندهای شمال تخصیص یافته است، اما تنها ۸.۶ هزار میلیارد تومان آن صرف طرح‌های عمرانی شده و ۴۴ درصد از اعتبارات نیز بی‌نتیجه مانده است.

از مجموع ۴۲ واحد پردازش فعال کشور، ۸ واحد در شمال قرار دارند. ظرفیت اسمی این واحدها ۳۶۱۰ تن در روز است؛ یعنی در صورت بهره‌برداری کامل می‌توانند تا ۶۴ درصد از پسماند سه استان را پردازش کنند، اما در عمل تنها حدود ۶۰ درصد از این ظرفیت فعال است.

دفن غیرمهندسی؛ تهدیدی برای محیط‌زیست

در شمال ایران، هیچ مرکز دفن زباله با استاندارد دفن نوع دوم (مهندسی-بهداشتی) وجود ندارد. بر این اساس، دفن بهداشتی در شمال تقریباً صفر درصد، دفن کنترل‌شده حدود ۴۸ درصد و دفن تلنباری ۵۲ درصد است. در حالی که میانگین دفن بهداشتی در کشور حدود ۷.۶ درصد است.

این وضعیت نشان می‌دهد که دفن زباله در شمال به‌مراتب غیراستانداردتر از میانگین کشوری است و تأثیرات مستقیمی بر منابع آب، خاک کشاورزی و گردشگری طبیعی منطقه دارد.

طرح‌های نیمه‌تمام و نبود برنامه جامع

طرح‌های مختلفی برای بهسازی مراکز دفن، احداث سلول‌های جدید و راه‌اندازی تصفیه‌خانه‌های شیرابه تدوین شده است. با این حال، تمرکز بیشتر این طرح‌ها بر دفع نهایی زباله‌هاست و برنامه‌ریزی برای کاهش تولید یا تفکیک در مبدأ جایگاه اندکی دارد.

برای اجرای کامل طرح‌های فعلی، حدود ۵۸۴۰ میلیارد تومان و ۲۸۰ هزار دلار اعتبار ارزی نیاز است؛ رقمی که هنوز تأمین نشده است.