همگرایی تورم با تجارت

افزایش تورم ماهانه

بانک مرکزی جدیدترین گزارش خود را از تغییرات شاخص قیمت مصرف‌کننده به تفکیک اقلام «قابل تجارت» و «اقلام غیر‌قابل‌تجارت» برای خرداد سال‌جاری منتشر کرد. بر مبنای اطلاعات منتشر شده در این گزارش شاخص کل قیمت مصرف‌کننده با 5/ 0 درصد رشد نسبت به ماه قبل به رقم 3/ 267 واحد رسید. به گزارش دنیای اقتصاد، رشد ماهانه شاخص کل قیمت مصرف‌کننده نشان‌دهنده تورم ماهانه است. تورم ماهانه که در ماه‌های چهارم و پنجم سال 1394 وارد محدوده منفی اعداد شده بود، از آن پس تا خردادماه سال‌جاری سه روند متفاوت را تجربه کرده است. اولین روند به 6 ماه اول دوره مورد بررسی مربوط است که تورم ماهانه روند صعودی را تجربه کرده و از منفی 2/ 0 در مرداد 1394 به 3/ 1 درصد در دی‌ماه سال مذکور افزایش یافته است. روند دوم مربوط به 14 ماهه دوم بازه مورد بررسی است که تورم حول میانگین 14 ماهه یعنی 8/ 0 درصد نوسانات کمی را تجربه کرده است. روند سوم مربوط به ماه پایانی سال گذشته و سه ماه اول سال‌جاری است. در ماه پایانی سال گذشته به‌خاطر افزایش تقاضای کالاها و خدمات به‌دنبال شروع سال جدید، تورم ماهانه با ثبت رقم 2 درصد به بیشترین مقدار خود در بازه مورد بررسی رسید. در دو ماه ابتدایی سال‌جاری تورم ماهانه با افت شدید روبه‌رو بوده به طوری که در اردیبهشت‌ماه با ثبت رشد 2/ 0درصدی به کمترین مقدار خود در 20 ماه قبل از آن رسید. در خردادماه البته با افزایش کمی به رقم 5/ 0 درصد رسید.

همگرایی تورم

در یک دسته‌بندی کلی، اقلام مصرفی در بخش خانوارهای کشور را می‌توان به دو دسته قابل‌تجارت و غیر‌قابل‌تجارت تقسیم کرد. اقلام قابل‌تجارت اقلامی هستند که می‌توانند در مکانی دیگر و دور تر از جایی که تولید شده‌اند، به فروش برسند؛ بنابراین این اقلام بالقوه دارای ویژگی‌های صادرات یا واردات هستند. عمده کالاهای صنعتی و کشاورزی و نیز بخشی از خدمات، در دسته کالاهای قابل‌تجارت جای دارند. مسکن و بخشی از خدمات در بخش تولیدات غیر‌قابل‌تجارت جای می‌گیرند. از آنجایی که علت تورم در هر کدام از این دسته از اقلام می‌تواند به عوامل متفاوتی نسبت داده شود، بررسی تورم به تفکیک کالاهای قابل‌تجارت و غیر‌قابل‌تجارت حائزاهمیت قابل‌توجه است. آخرین آمارهای بانک مرکزی در خردادماه حاکی از تورم 5/ 0 درصدی برای اقلام قابل‌تجارت و 4/ 0 درصدی برای اقلام غیر‌قابل‌تجارت است. از آنجا که کالاهای قابل‌تجارت اغلب ماهیت تجاری دارند بنابراین، بخش عمده‌ای از تغییرات شاخص قیمت برای این دسته از کالاها را می‌توان به تغییرات نرخ ارز نسبت داد، بنابراین واگرایی تورم اقلام قابل‌تجارت و غیر‌قابل‌تجارت می‌تواند حاکی از اثر قابل‌توجه بخش خارجی روی تورم داخلی باشد. در دوره‌های مختلف درجه واگرایی تورم مربوط به این دو اقلام متفاوت بوده است. تورم اقلام قابل‌تجارت در دو ماه پایانی سال گذشته و ماه ابتدایی سال‌جاری با پیشی گرفتن از تورم اقلام غیر‌قابل‌تجارت واگرایی قابل‌توجهی در روند این دو گروه تحمیل کرده بود. با کاهش قابل‌توجه تورم اقلام قابل‌تجارت و از طرف دیگر افزایش تورم اقلام غیر‌قابل‌تجارت در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری، بعد از 5 ماه، تورم اقلام غیر‌قابل‌تجارت از اقلام قابل‌تجارت بیشتر شد. در ماه سوم سال‌جاری نیز با افزایش تورم مربوط به اقلام قابل‌تجارت، رقم مربوط به تورم این دو گروه به هم همگرا شدند.

همگرایی در مسیر نزولی

تورم نقطه‌به‌نقطه که رشد شاخص قیمت نسبت به ماه مشابه سال قبل را نشان می‌دهد یکی دیگر از متغیر‌هایی است که در پیش‌بینی تورم سالانه مورد توجه قرار می‌گیرد. بر مبنای آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی بانک مرکزی، تورم نقطه‌به‌نقطه برای اقلام قابل‌تجارت و غیر‌قابل‌تجارت به ترتیب معادل 5/ 11 و 3/ 10 درصد گزارش شده است. تورم ماهانه این دو اقلام در 24 ماه منتهی به خردادماه سال‌جاری، روند مشابهی را تجربه نکرده است. برخلاف تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام غیر‌قابل‌تجارت که روند عمدتا کاهنده و کم‌نوسانی را تجربه کرده است، تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام قابل‌تجارت نوسان‌های چرخه‌ای متفاوتی را تجربه کرده است. تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام غیر‌قابل‌تجارت در دی‌ماه سال 1393 با ثبت رقم 3/ 21 درصد به ماکسیمم خود در 12 ماه قبل از آن رسیده بود. بعد از این ماه وارد یک مسیر همواره کاهنده شد. روند کاهشی تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام غیر‌قابل‌تجارت به مدت 17 ماه ادامه یافت و در خرداد سال گذشته به رقم 4/ 11 درصد رسید. این روند کاهشی بعد از خردادماه متوقف شد و به مدت 8 ماه یعنی تا بهمن‌ماه سال گذشته، روند تقریبا ثابتی حول نقطه 4/ 11 درصد را تجربه کرد. از این ماه به بعد وارد یک مسیر نزولی با سرعت ملایم شد و بعد از 4 ماه در خرداد سال‌جاری به رقم 3/ 10 درصد کاهش یافت. تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام قابل‌تجارت در دو سال گذشته سه مسیر متفاوت را طی کرده است. در 12 ماه ابتدایی بازه مذکور تورم نقطه‌به‌نقطه این اقلام یک مسیر نزولی که هم جهت با کاهش تورم اقلام غیر‌قابل‌تجارت بود را تجربه کرد. در این بازه تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام قابل‌تجارت با کاهش حدودا 11 درصدی، در خردادماه سال گذشته به رقم 3 درصد رسید. این روند کاهشی در ماه مذکور تغییر جهت داد و به مدت 10 ماه وارد یک مسیر صعودی شد به طوری که در اسفندماه سال گذشته بعد از 35 ماه از تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام غیر‌قابل‌تجار پیشی گرفت. این افزایش تا اولین ماه سال‌جاری نیز ادامه یافت و سپس در اردیبهشت‌ماه دوباره وارد یک مسیر کاهشی شد. کاهش تورم نقطه‌به‌نقطه اقلام قابل‌تجارت در ماه سوم سال‌جاری نیز ادامه یافته و به رقم 5/ 11 درصد رسید.

ادامه همگرایی تورم متوسط

تورم متوسط، میانگین رشد شاخص قیمت در 12ماه منتهی به ماه مورد بررسی را نشان می‌دهد. اگرچه تورم میانگین اقلام غیر‌قابل‌تجارت روند تقریبا کم نوسانی را در 4 سال گذشته تجربه کرده است، اما به‌خاطر نوساناتی که در قیمت ارز‌های خارجی اتفاق افتاده است تورم میانگین اقلام قابل‌تجارت دستخوش نوساناتی در بازه زمانی مذکور شده است. تورم میانگین اقلام قابل‌تجارت که در پی افزایش نرخ ارز در اواسط سال 1392 به نقطه بیشینه رسیده بود، بعد از مهر سال مذکور وارد یک مسیر نزولی شد. این مسیر نزولی ابتدا با سرعت زیاد و سپس با سرعت ملایم تر تا دی‌ماه سال گذشته ادامه داشت و به رقم 7/ 5 رسید. بعد از این ماه سوار یک ریل صعودی شد. روند صعودی تورم میانگین اقلام قابل‌تجارت تا خردادماه سال‌جاری ادامه یافت و در این ماه به رقم 3/ 9 درصد رسید. بنابراین، مسیر واگرایی بین تورم متوسط اقلام قابل‌تجارت و غیر‌قابل‌تجارت که 25 ماه تجربه شده بود در بهمن‌ماه سال گذشته متوقف و وارد یک مسیر همگرا شد. این همگرایی در ماه سوم سال‌جاری نیز ادامه یافت. مطابق آمارها نرخ تورم متوسط اقلام غیر‌قابل‌تجارت در خرداد معادل با 1/ 11درصد بود که نسبت به ماه قبل 1/ 0 واحد درصد کاهش یافته است.