برجام؛ جاده صاف کن عضویت در شانگهای
سازمان شانگهای مبارزه با تروریسم، قاچاق مواد مخدر و نیز ریشه کن کردن فقر و جلوگیری از مداخله غرب را به عنوان اقدامات عمده خود تلقی می‌کند و ایران ظرفیت بالایی در همه این حوزه‌ها دارد.
بنابراین ورود ایران توانایی سازمان همکاری شانگهای را در همه این حوزه‌ها افزایش خواهد داد. ایران پیش از پاکستان و هندوستان تقاضای عضویت در این سازمان را ارائه داده بود، اما بندی در اساسنامه سازمان وجود دارد که بر اساس آن کشورهای تحت تحریم سازمان ملل نمی‌توانند عضو سازمان باشند تا وقتی که تحریم برداشته شود. با اجرای برجام این مانع از سر راه برداشته شد و حال با تغییر موضع دو کشور چین و روسیه مسیر عضویت ایران تسهیل می‌شود. عضویت ایران در سازمان شانگهای می‌تواند مزایای مختلف اقتصادی برای سایر اعضای این سازمان داشته باشد. به ویژه عضویت ایران می‌تواند خواسته چین درباره پروژه «جاده ابرایشم» را تقویت کند. در این مورد ایران می‌تواند پلی به منطقه خاورمیانه و اروپا و مسیری برای روسیه باشد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، سازمان همکاری شانگهای (SCO) در سال ۲۰۰۱ توسط سران روسیه، قزاقستان، چین، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان بنا نهاده شد. این در حقیقت ترکیب جدید سازمان شانگهای پنج است که در سال ۱۹۹۶ تاسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به سازمان همکاری شانگهای تغییر داده شد. علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، هند و پاکستان به عنوان عضو ناظر به این سازمان ملحق شدند. این سازمان که از زمان تاسیس تاکنون در منطقه گسترش یافته است، برخلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق، یک معاهده دفاعی چندجانبه به شمار نمی‌رود. سازمان همکاری شانگهای از دل رقابت قدرت‌های بزرگ برسر منطقه ژئوپلیتیک آسیای میانه ظهور کرد. هدف اولیه تاسیس این سازمان، غیرنظامی کردن مرز بین چین و شوروی بود.جمهوری اسلامی ایران نیز در ۱۴ تیر ۱۳۸۴ در جریان نشست سران سازمان همکاری شانگهای در شهر آستانه پایتخت قزاقستان، به عضویت ناظر در این سازمان پذیرفته شد و از آن زمان تاکنون، در تمامی نشست‌های ساختاری سازمان در بالاترین سطح شرکت داشته است. هفتمین نشست سران سازمان همکاری شانگهای نیز در بیشکک قرقیزستان در سال 86 برگزار شد که بار دیگر رئیس‌جمهور ایران در آن حاضر شد. در نشست هفتم شانگهای دیدگاه‌های اعضا نسبت به ایران نزدیک‌تر و مساعدتر شد. اعضای دائم به این مهم اذعان داشتند که حضور ایران در این سازمان، با توجه به منابع و موقعیت ژئوپلیتیک آن مزیتی مهم به شمار می‌آید. بر همین اساس در مورد احتمال زیاد پذیرش ایران در آینده‌ای نزدیک در کمیته انرژی این سازمان مباحثی مطرح شد.با این حال در رابطه با تغییر وضعیت حضور ایران از وضعیت ناظر به عضویت دائم، مشکلات مختلفی وجود دارد. در این بین مهم‌ترین مشکل به آیین‌نامه این سازمان باز‌می‌گردد که شیوه پذیرش اعضای دائم جدید را مشخص نکرده است. از این رو اقدام برای افزایش شمار اعضای دائم، نیازمند تصویب مقررات جدید و اصلاح بندهای این آیین نامه است.
تغییر موضع 2کشور چین و روسیه
پیش‌تر تحریم‌های بین‌المللی دلیل اصلی سران شانگهای برای نبود شرایطی برای عضویت دائم ایران عنوان می‌شد، این در حالی است که اکنون و با توافق صورت گرفته بین ایران و گروه 1+5 تحریم‌ها علیه ایران رفع شده است، درنتیجه بهانه‌ای برای مخالفت با عضویت دائم ایران در شانگهای نیست. علاوه براین دولت‌های اصلی این سازمان نظیر روسیه و چین که پیش‌تر مخالف عضویت ایران بودند، اکنون موضع خود را تغییر داده‌اند. در همین رابطه، در اردیبهشت سال جاری وزیر امور خارجه روسیه با بیان اینکه ایران معیارهای عضویت در سازمان همکاری شانگهای را دارد، گفت: «امیدواریم روند پیوستن ایران به این سازمان در ماه ژوئن آغاز شود.» سرگئی لاوروف افزود: «این کشور تمام مسائل مربوط به تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را حل کرده است. بنابراین، ایران با تمامی معیارهای عضویت در این سازمان منطبق است.» اخیرا نیز یک دیپلمات ارشد چین با بیان اینکه «پکن از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای حمایت می‌کند» گفت: این موضوع در نشست پیش روی این سازمان بررسی خواهد شد.» لی هویی لای ادامه داد: «ایران مدت‌هاست که عضو ناظر سازمان شانگهای به شمار می‌آید. این کشور به‌طور موثر در فعالیت‌های خود شرکت کرده و همکاری مثبتی در راستای توسعه سازمان داشته است.»
مزایای اقتصادی عضویت ایران در شانگهای
عضویت ایران در سازمان شانگهای می‌تواند مزایای مختلفی برای سایر اعضای این سازمان داشته باشد. به ویژه عضویت ایران می‌تواند خواسته چین درباره پروژه «جاده ابرایشم» را تقویت کند. در این مورد ایران می‌تواند پلی به منطقه خاورمیانه و اروپا و مسیری برای روسیه باشد. استفاده از مسیر ایران، زمانی می‌تواند برای چین موثرتر باشد که میان پکن و مسکو تنش‌هایی پدید آید. ایران هم اکنون از طریق خط راه آهن به چین متصل است. این خط راه آهن، ارزان‌تر از ارتباط هوایی و سریع‌تر از ارتباط دریایی است و از قزاقستان و تاجیکستان می‌گذرد. در فوریه 2016 (بهمن 94) نخستین قطار باری که استان شرقی چین، ژجیانگ را به تهران متصل می‌کند به راه افتاد. این سفر تنها دو هفته طول کشید تا به مقصد برسد که یک‌سوم کمتر از زمانی است که از طریق دریا می‌شود آن را پیمود. همچنین بر اساس اطلاعات منتشر شده، عضویت دائم ایران در شانگهای باعث می‌شود تا ذخایر گاز این سازمان از 30درصد به تقریبا 50درصد و ذخایر نفت آن از هشت‌درصد به 18درصد کل جهان برسد. عضویت ایران در سازمان شانگهای همچنین مسبب آن است که پلی برای این سازمان میان دریای خزر و خلیج فارس پدید آید و توانایی این سازمان برای تعیین قیمت نفت را افزایش دهد، چراکه ایران همچنین عضو سازمان اوپک نیز به شمار می‌آید. علاوه بر این، چین خریدار عمده نفت ایران است. چین برای تامین نیازهای فزاینده‌اش به انرژی، خط انتقال نفت از قزاقستان به آلاسنگو و خط انتقال گاز از ترکمنستان به خورگس را تامین مالی کرده و ساخته است. ایران عملا در این دو شبکه از طریق دریای خزر در قزاقستان و از طریق کردکوی در ترکمنستان نفوذ دارد. همچنین افزایش صادرات زمینی از ایران به چین می‌تواند برای دو کشور سودمند باشد، چرا که نیازشان به خطوط انتقال دریایی که تحت نظارت آمریکااست، کاهش می‌یابد. همچنین مرکز مطالعات اینترنتی چین در گزارشی نوشت: «ورود ایران به این سازمان هم برای این کشور و هم برای سازمان همکاری شانگهای سودمند خواهد بود. پیوستن ایران به لحاظ سیاسی موضع ایران در صحنه جهانی را تقویت خواهد کرد. در حال حاضر 37 سال از تاسیس‌جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد. سازمان همکاری شانگهای به نوبه خود نفوذ زیادی در بخش اوراسیا دارد. موضوع پیوستن مطمئنا موقعیت ایران را در جهان ارتقا خواهد داد.» این گزارش با بیان اینکه مزایای اقتصادی در نتیجه ورود ایران باعث می‌شود تا جایگاه ایران نه تنها به لحاظ اقتصادی بلکه به لحاظ سیاسی تقویت شود، اضافه کرد: «با توجه به اینکه سازمان همکاری شانگهای به‌طور چشمگیری بر مسائل اقتصادی تمرکز دارد، ایران دسترسی آسان‌تری به بازارهای بزرگ‌تر سرمایه‌گذاری بیشتر و همکاری‌های علمی و فنی خواهد یافت. این عوامل ایران را در برابر غرب قوی‌تر خواهد کرد و وابستگی ایران به غرب و همسایگان عرب را کاهش خواهد داد. همچنین پیوستن ایران برای این سازمان نیز مفید خواهد بود. ایران کشوری با 80میلیون جمعیت است و مرکز مسلمانان شیعه به شمار می‌رود. پیوستن ایران توانایی سازمان همکاری شانگهای در تحقق اهدافش را ارتقا می‌بخشد.» سازمان شانگهای مبارزه با تروریسم، قاچاق مواد مخدر و نیز ریشه کن کردن فقر و جلوگیری از مداخله غرب را به عنوان اقدامات عمده خود تلقی می‌کند و ایران ظرفیت بالایی در همه این حوزه‌ها دارد. بنابراین ورود ایران توانایی سازمان همکاری شانگهای را در همه این حوزه‌ها افزایش خواهد داد.
