سد کپی‌رایت
عددهای رنگارنگ ایجاد شغل درحوزه فناوری اطلاعات حالا به یکی از کلیشه‌های رایج رسانه‌ها تبدیل شده است. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که ایران هنوز اندر خم یک کوچه قانون کپی‌رایت مانده و امنیت سرمایه‌گذاران این حوزه را به چالش اساسی کشیده است.
حالا بی‌توجهی به کپی‌رایت تبدیل به مهمترین چالش تولید محتوا در ایران شده است. آمارها می‌گویند؛ سال ٩٥ را با تولید ١٠٠هزار شغل درحوزه ICT پشت سر گذاشتیم و امسال قرار است ١٣٠هزار شغل دیگر ایجاد کنیم، اما تا زمانی که تنها هزینه کپی‌کردن یک ایده، یک بازی یا یک نرم‌افزار پرداخت مبلغ یک سی‌دی خام است، چقدر می‌توان روی ایجاد این تعداد شغل حساب کرد؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، درحالی که به گفته محمود واعظی، وزیر ارتباطات برای ایجاد ٦هزار شغل مستقیم باید ٨هزار میلیارد ریال درحوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات سرمایه‌گذاری شود. محمدرضا طلایی رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد رسانه اتاق ایران می‌گوید: نخستین پیش‌شرط تولید شغل، جذب سرمایه است. درشرایطی که حق مالکیت فکری به درستی رعایت نمی‌شود، چگونه می‌توان از سرمایه‌گذار انتظار داشت فعالیت کند و سرمایه خود را به خطر بیندازد؟
چندی پیش محمدجواد آذری‌جهرمی مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت صراحتا اعلام کرد که اصلی‌ترین مشکل تولید محتوا در ایران، به‌خصوص درفضای مجازی، رعایت‌نکردن کپی‌رایت است که برای تولید محتوا ایجاد چالش می‌کند.
حالا درجایی ایستاده‌ایم که ایران رتبه صدویازدهم را از بین ١٣١ کشور در رابطه با رعایت حقوق تولیدکنندگان آثار و مالکیت فکری دارد، اما مشکل اصلی کجاست؟ چرا با این‌که بارها این موضوع مورد نقد و بررسی قرار گرفته و قوانین مختلفی برای آن تدوین شده است، هنوز درقعر جدولیم؟
سالِ ایجاد ٣٠هزار شغل بیشتر
پنجم فروردین‌ماه سال‌جاری، حسن روحانی ریاست‌جمهوری اعلام کرد که سال گذشته ۱۰۰هزار شغل درحوزه ICT درکشور به وجود آمد و امسال پیش‌بینی می‌شود که ۱۳۰هزار شغل دیگر دراین حوزه برای جوانان ایجاد شود. وزیر ارتباطات هم با صحه‌گذاشتن بر این اعداد درحاشیه نشست شورای اداری شهرستان قروه گفت: امسال ١٣٠هزار شغل آی‌سی‌تی با اجرای طرح تکاپو ایجاد می‌شود. به گفته او، استان کردستان نخستین استانی بود که طرح تکاپو در آن اجرا شد و ١٦ شرکت بزرگ از تهران به اضافه شرکت‌های بخش خصوصی استان و استانداری با وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی چهار بخش با همکاری یکدیگر کار را دنبال می‌کنند. وزیر ارتباطات تأکید کرد؛ قرار بر این است ٨هزار میلیارد ریال درحوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در کردستان سرمایه‌گذاری شود که در قدم اول ٦هزار شغل مستقیم ایجاد شود. درحوزه‌های آی‌سی‌تی درکنار یک شغل مستقیم ٢ تا سه‌برابر شغل غیرمستقیم نیز فراهم می‌کند.
نخستین دغدغه جذب سرمایه است
فقط زمانی که سرمایه‌گذاری با خیال آسوده و امنیت انجام شود، می‌توان انتظار داشت که نرم‌افزارهای باکیفیت و در زمان کوتاه به تولید انبوه برسد و گردش مالی برای کشور ایجاد کند. محمدرضا طلایی ضمن اعلام این موضوع توضیح می‌دهد: تولید محتوا و ایجاد شغل درحوزه ICT ارزش افزوده فراوانی می‌تواند برای کشور داشته باشد. امروز به خاطر نابسامانی این بازار، سرمایه‌گذار به سختی جلو آمده و اعتماد می‌کند.
به گفته او، یکی از اتفاقات بدی که دراین حوزه افتاده، تصویب قانون حمایت از پدیدآورندگان در سال ٧٩ است که حفره‌های آن باعث شده عملا از سرمایه‌گذاران حمایتی نشود.
به مجانی‌بودن عادت داریم
فرشاد صمیمی کارشناس آی‌تی می‌گوید: فارغ از بی‌میلی بعضی مسئولان به اجراشدن واقعی قانون کپی‌رایت، فرهنگ علت مهم دیگری است که قانون کپی‌رایت درکشور ما به درستی رعایت نمی‌شود. ما ایرانی‌ها به دریافت مجانی عادت داریم. درمواقعی حتی حاضریم بیشتر از پولی که برای خرید یک نرم‌افزار هزینه می‌کنیم، برای دانلود آن هزینه کنیم، اما نرم‌افزار مورد نظر را به صورت اورجینال تهیه نکنیم!
حفره‌های سیستم قضائی
قانون هست ولی اجرا نمی‌شود. فرشاد صمیمی یکی دیگر از مشکلات را ضعف در اعمال قانون دانسته و می‌گوید: تا وقتی پرونده‌ای شاکی نداشته باشد، سیستم قضائی ما به جایی نمی‌رسد. او ادامه می‌دهد: درمورد کپی‌نشدن بازی‌ها و سایر نرم‌افزارهای ایرانی تا حدودی اعمال قانون و شاکی و رسیدگی وجود دارد اما بازی‌ها و نرم‌افزارهای خارجی به راحتی و بی‌دردسر، حتی درمواردی با افتخار، در ایران کپی می‌شود، چون شاکی خصوصی و امکان پیگیری آن وجود ندارد!
جریمه ارزان کپی‌کاران
متناسب با جرم، جریمه نداریم. فرشاد صمیمی می‌گوید: مطابق قوانین کنونی اگر شما از ایده من درتولید محتوا برای یک بازی ایرانی کپی‌برداری کنی، حدود ١٥میلیون تومان جریمه می‌شوی.
این درحالی است که برای شکل‌گیری ایده، پیاده‌سازی و تولید انبوه آن گاهی میلیون‌ها تومان هزینه می‌شود.
محمدرضا طلایی هم دراین‌باره می‌گوید: اگر شما با یک کپی‌کار مواجه شوید، اساسا به کجا می‌توانید شکایت کنید؟ حتی اگر با پیگیری بسیار مورد شکایت خود را ثبت کرده و به نتیجه برسانید، خوان بعدی متناسب‌نبودن جزا معادل جرم است.
فقدان یک قانون بازدارنده معتبر
ایران بین ١٣١ کشور رتبه صد‌ویازدهمین در رابطه با رعایت حقوق تولیدکنندگان آثار و مالکیت فکری را دارد که بسیار نگران‌کننده است و باید آسیب‌شناسی شود. این آمار را ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورایعالی و رئیس مرکز فضای مجازی طبق اعلام موسسات بین‌المللی اعلام و توضیح داد: فضای مجازی بسیار متنوع و اشتغالزاست، بنابراین ما نیاز به حضور بیشتر دراین حوزه داریم. به گفته این مقام مسئول، باید برای ایجاد یک قانون معتبر دراین حوزه فکری کرد.
فیروزآبادی با اشاره به این‌که رشد دانش در سه‌دهه اخیر نقش برجسته‌ای ازمالکیت فکری را به تصویر کشیده است، گفت: هم‌اکنون در اقتصادهای توسعه‌یافته حدود ۸۰درصد دارایی‌ها مربوط به دارایی‌های فکری هستند و درکشور ما یکی از مشکلات مربوط به این موضوع است؛ چراکه آثار فکری درمحیط ناشناخته درفضای مجازی رشد می‌کند و باعث می‌شود حقوق آنها نادیده گرفته شود.
البته علاوه بر سیاست‌گذاری، برای قانون معتبر و محکم دراین حوزه به یک سازمان تنظیم‌کننده‌ای که دایما درحال رصد فضای مجازی باشد، نیاز داریم تا بحث قوانین مالکیت فکری را بررسی و لحاظ کند.
به گفته دبیر شورایعالی فضای مجازی اگر بازار مبتنی بر مالکیت فکری به اندازه کافی بزرگ نشده باشد، در واقع بازاری شکل نگرفته و آن‌وقت است که همه به سراغ بازار جهانی می‌روند که برای ما تعریف و تنظیم نشده است. به گفته او، تاکنون هیچ سازمان و وزارتخانه‌ای متناسب با فعالیت مالکیت فکری شکل نگرفته است تا به کمک حقوق مالکیت فکری و بزرگ‌شدن این بازار درکشور بیاید.
عملکردشان را در یک برگه A٤ منتشر کنند
طلایی سازمان نظام صنفی یارانه را متولی اجرای قانون کپی‌رایت می‌داند. او می‌گوید: از نظر من این سازمان تا امروز هیچ کاری نکرده است. عزیزان ما درنظام نصفی یارانه باید مرتب از عملکرد خود گزارش منتشر کنند؛ چراکه امروزه ما مدام شاهد تولید محصولات مختلف با محتوای دیجیتال و تولید محتوای فارسی روی شبکه‌های اجتماعی هستیم. امروزه با فرآیند توسعه فناری کشور و سرعت انتشار اطلاعات، تمامی دستگاه‌های ذیربط باید ازطریق فضای مجازی پاسخگو باشند. طلایی از دستگاه نظام صنفی کشور خواست که در یک برگه A٤ گزارش کار خود دراین مدت را برای آگاه‌سازی افکار عمومی منتشر کند.
کندی تدوین
درعصر سرعتیم و تکنولوژی برای ما منتظر نمی‌مانند. طلایی می‌گوید: تدوین و قوانین درکشور ما به کندی انجام می‌شود. درعصر ارتباطات یکی از مهمترین اصول سرعت است. رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات اتاق ایران معتقد است؛ در ایران ایده‌ها و نرم‌افزارها به راحتی و بدون هیچ ترسی، سر فرصت کپی شده و هزینه این تخطی از قانون چندان هم بالا نیست. اجرای مشکل‌ساز قوانین، هم اشتغالزایی را تحت‌تأثیر قرار داده و محدود کرده و هم صادرات را دراین حوزه برای ما دچار مشکل کرده است.
طلایی ادامه می‌دهد: قانون حمایت از پدیدآورندگان هم باید تدوین می‌شد و هم تصویب و هم اجرا، اما درتمامی مراحل با مشکل مواجه بود و هست.
گردش مالی؛ بیش از ٣٠٠میلیون دلار
طلایی می‌گوید: بیش از ٣٠٠میلیون دلار گردش مالی درحوزه ICT کشور وجود دارد که به خاطر قوانین و مقررات که دست و پا گیرند، افراد ذیربط از اعلام این اعداد خودداری می‌کنند؛ چراکه معافیت مالیاتی رد حوزه آی‌تی وجود ندارد و اعلام اعداد حقیقی، مشکلات بسیاری برای افراد مرتبط به‌خصوص صادرکننده‌ها ایجاد می‌کند. به گفته او، اگر قوانین و مقررات دراین حوزه اصلاح شود، می‌توان شاهد اعداد و ارقام قابل توجهی بود که درنهایت منجر به اشتغالزایی و بالارفتن درآمد کشور می‌شود.
معضل کپی‌رایت خیلی وقت است که درکشورهای توسعه‌یافته محلی از اعراب ندارد. درکشور ما اما هنوز این قانون که یکی از زیرساخت‌های اصلی لازم برای توسعه سهم فناوری اطلاعات از تولید ناخالص ملی کشور است، هزارویک اما و اگر دارد.
سازمان جهانی اطلاعات و تکنولوژی آمریکا طی گزارشی اعلام کرده که ٦درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای دنیا از طریق تکنولوژی، فناوری و ICT تأمین می‌شود که رقمی درحدود ٥/٤تریلیون دلار است.
برات قنبری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اما با بیان این‌که شرکت‌هایIT کمتر از ٣٠درصد در بازار ICT کشور سهم دارند، در آذرماه سال گذشته گفته است: سهم ICT درتولید ناخالص ملی کشور ٢,٧درصد است که البته امیدواریم این سهم در برنامه ششم توسعه به ٤درصد برسد.
در ابتدای کار شاید یکی از مهمترین گام‌ها برای رسیدن به این ٤درصد را خود ما باید برداریم. از اصلاح فرهنگ دریافت نرم‌افزار یا محتوای «مجانی» شروع کنیم و بعد به مطالبه‌گری برای تدوین و اجرای قوانین کنونی بپردازیم.
