شهرهای جدید خالی می‌شوند
شهرهای جدید باهدف حل مشکلات کلانشهرهای کشور که بی‌برنامه و نامتوازن رشد کرده بودند، طراحی و احداث شدند. اما پس از گذشت دو دهه از احداث شهرهای جدید نه‌تنها دردی از کلانشهرهای کشور دوا نشده است بلکه شهرهای جدید نیز به‌دلیل سوءمدیریت از اهداف اولیه خود دور شده و به سمت و سوی شبیه‌شدن به شهرهای سنتی در حرکت هستند.
هشداری که برخی از کارشناسان درباره شهرهای جدید می‌دهند این است که با ادامه روند فعلی به‌دلیل نبود اشتغال، امکانات و رفاه در شهرهای جدید به‌زودی این شهرها تخلیه می‌شوند و جمعیت ساکن در آن‌ها به سمت کلانشهرها روانه می‌شوند.
تراکم‌فروشی؛ پاشنه آشیل شهرهای جدید
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، تراکم‌فروشی، اولین گزینه تامین بودجه برای شهرداری‌های کشور است. اما داستان شهرهای جدید متفاوت است. آن‌ها ایجاد شدند تا به‌عنوان پایلوت شهرهایی با درآمد پایدار در کشور باشند. برای آن‌ها در نقشه‌های اولیه، منابع درآمدی پایدار طراحی و درنظر گرفته شد اما هیچ‌گاه اجرایی نشد. به همین دلیل شهرهای جدید نیز به گزینه تراکم‌فروشی روی آوردند. تراکم‌فروشی، معضلی است که به‌تازگی گریبان‌گیر شهرهای جدید شده است. به اعتقاد کارشناسان مدیریت شهری، مشکل در نظام درآمدی شهرداری‌ها و عدم پرداخت هزینه شارژ شهر است. تا زمانی که که شارژ شهری طراحی نشود، تمامی شهرهای جدید و قدیم ما برای اداره شهر، تراکم‌فروشی می‌کنند. شهروندان باید هزینه استفاده از امکانات شهری را بپردازند. وقتی این طراحی انجام نمی‌شود، مکانیزم‌هایی برای اخذ درآمد پایدار وجود ندارند و تنها راه‌حل همان شیوه سنتی شهرفروشی است. اتفاقی که موجب شده شهرهای جدید از ظاهر مدرن خود فاصله بگیرند و شبیه به شهرهای سنتی و قدیمی ایران شوند.
خوابگاه‌هایی به‌وسعت یک شهر
در صد سال اخیر، رشد شتابان شهرنشینی، موجب پیدایش محله‌های حاشیه‌ای در کلانشهرها شد. مهاجرانی که با رویای امکانات و رفاه بیشتر به کلانشهرها مهاجرت کرده اما به‌دلیل هزینه‌های بالای زندگی توان ماندن در کلانشهرها را نداشته و به حاشیه این شهرها رانده شده‌اند. یکی از اهداف ایجاد شهرهای جدید، اسکان همین جمعیت سرریز کلانشهرها و جلوگیری از ایجاد مناطق حاشیه‌ای بوداما بازهم برنامه‌ریزی ناقص بود. برای اشتغال این جمعیت تدبیری نشده است. شهروندان پس از اسکان در شهرهای جدید برای داشتن شغل به کلانشهرها آمدند. نبود امکانات رفاهی، تفریحی، فرهنگی، تجاری، درمانی و ... موجب شد که شهروندان تنها به‌عنوان یک خوابگاه از این شهرها استفاده کنند و تمامی نیازهای خود را از کلانشهرهای نزدیک به شهرجدید تامین کنند. این موضوع به یک معضل جدید برای کلانشهرهای کشور تبدیل شده است؛ چراکه مسئولان برای جمعیت ساکن شهر، برنامه‌ریزی انجام می‌دهند اما در عمل شهروندان شهرهای جدید نیز در استفاده از امکانات این شهرها سهیم هستند. این مساله باعث شده که مسئولان نتوانند جوابگوی جمعیت شهر و متناسب کردن سرانه‌های عمومی و خدماتی در شهر برای شهروندان واقعی خود باشند. به‌گفته برخی از مسئولان، اگر موضوع اشتغال و رفاه را در شهرهای جدید حل نکنیم،به‌زودی شهروندان این شهرها را تخلیه می‌کنند و به حاشیه کلانشهرها پناه می‌برند. بحرانی که تمام کلانشهرهای کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مکان‌یابی اشتباه در شهرهای جدید
شهرهای جدید به‌عنوان یک تجربه در نظام شهرنشینی ایران مطرح هستند. شهرهایی که در ابتدا با هدف حل مسائل و مشکلات شهری ایران مطرح شدند ولی باگذشت زمان بیشتر آن‌ها دچار شکست شدند. دلایل زیادی در توجیه عدم موفقیت شهرهای جدید ایران بیان شده است. از مهم‌ترین عواملی که بارها در این زمینه مورد اشاره واقع شده، مکان‌یابی و نحوه مکان‌گزینی شهرهای جدید است. باتوجه به اینکه دو دهه از تجربه ساخت شهرهای جدید پس از انقلاب اسلامی می‌گذرد، ارزیابی و بازبینی فرآیند مکان‌گزینی و ساخت شهرهای جدید یکی از الزامات پیشرفت در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری ایران محسوب می‌شود. براین اساس، سه‌شهر جدید از حوزه کلانشهر تهران (اندیشه، پرند و هشتگرد) به‌عنوان نمونه انتخاب شده و مسائل مرتبط با مکان‌گزینی آن‌ها به‌صورت تطبیقی و با استفاده از تکنیک تحلیل‌گر SWOT مورد مقایسه و بررسی قرارگرفته‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد اگرچه شهر جدید هشتگرد نسبت به شهرهای جدید اندیشه و پرند از لحاظ مکان‌گزینی و توان طبیعی، شرایط مناسب‌تری دارد ولی در مجموع ، شهرهای جدید ایران از لحاظ بسیاری از شرایط مکانی، نظیر: تکتونیک ، خاک ، توپوگرافی، منابع آب و . . . وضعیت مناسبی ندارند و بستر طبیعی و معیارهای آن جهت مکان‌گزینی بهینه شهرهای جدید آنچنان که باید مورد توجه جدی واقع نشده است.
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهر جدید هشتگرد در سال 1388 برابر با 18598 نفر بوده است؛ حال آنکه در برنامه‌های پیش‌بینی شده و بر اساس طرح جامع ظرفیت جمعیت‌پذیری این شهر بالغ‌بر 500 هزار نفر است که توسعه شهر تا یک میلیون نفر را امکان‌پذیر می‌کند. با این حال بسیاری از مقامات و مسئولان این شهر بیان می‌کنند حتی تعداد مدارس در شهر جدید هشتگرد، جوابگوی رشد جمعیت نیست و از سوی دیگر این شهر نیز نتوانسته است سرریز جمعیت تهران را به خود جذب کند بلکه مقصدی برای برخی مهاجرانی بوده است که نتوانسته‌اند جایی را برای سکونت در تهران بیابند .
ایجاد رفاه؛ کلید حل مشکلات
معمولا شهرهای جدید برای تمرکززدایی کالبدی، اقتصادی و اجتماعی در ناحیه شهری شهرهای بزرگ طراحی می‌شوند تا باوجود جاذبه نزدیکی به شهرهای بزرگ، شهروندان تشویق به خروج از مادرشهر شوند تا اسکان به‌همراه اجرای برنامه‌های توسعه اقتصادی – اجتماعی فراهم آیدو به‌این ترتیب، جذب سرریزهای جمعیتی، ساماندهی فضایی مادرشهر و ناحیه شهری، بهبود وضعیت محیط کار، زندگی سالم و اجتماعی کامل میسر شود. اما این تجربه در ایران تاکنون با شکست مواجه شده است و اگر برای آن چاره‌ای نشود، مدیریت شهری در کشور را با چالش جدی مواجه می‌کند. استقرار صنایع هایتک یا سبز به‌منظور اشتغال‌زایی و دستیابی به منابع درآمدی پایدار، می‌تواند کلید مشکلات شهرهای جدید باشد.
