اولین سیگنال مثبت برجامی ترامپ
مسوولان بانک مرکزی، از صدور مجوز خزانهداری آمریکا برای افتتاح حساب آمریکایی‌های داخل ایران خبر دادند.
براساس آخرین گزارش‌ها، خزانهداری آمریکا در رابطه با افتتاح حساب برای اشخاص آمریکایی چراغ سبز نشان داده است، مبنی‌بر اینکه شخص آمریکایی که در ایران زندگی کرده و نیاز به افتتاح حساب داشته باشد، می‌تواند در بانک‌های ایرانی حساب باز کند. این در حالی است که تا قبل از تفسیر اخیر وزارت خزانهداری آمریکا، قوانین موجود درخصوص افتتاح حساب شهروندان آمریکایی در بانک‌های ایرانی مسکوت مانده بود. مطابق بررسی‌ها، این تفسیر در یک پایگاه اینترنتی وابسته به کارشناسان و متخصصان تحریم در آمریکا منتشر شده که ماموریت خود را تفسیر قوانین تحریمی آمریکا قرار داده است.
این پایگاه براساس متون قانونی در آمریکا، به ابهامات ایجادشده مخاطبان پاسخ می‌دهد. پیش‌تر، بانک مرکزی ایران نیز بخشنامه افتتاح حساب ریالی توسط خارجی‌ها را ابلاغ کرده بود که در آن چارچوب افتتاح حساب‌های مدت‌دار برای افراد حقیقی و حقوقی خارجی مشخص شده است. به گزارش دنیای اقتصاد، صدور مجوز صادرشده برای آمریکایی‌ها براساس تفسیر وزارت خزانهداری از برجام، اولین اعلام نظرعملی این نهاد در دوران ترامپ است. به‌نظر می‌رسد این اقدام را می‌توان اولین سیگنال برجامی ترامپ تلقی کرد که در جهت مسیر برد- برد حرکت کرده است.
معاون اداره تامین اعتبارات ارزی بانک مرکزی از صدور مجوز خزانهداری آمریکا برای افتتاح حساب آمریکایی‌های مقیم ایران خبر داد. دکتر حمید قنبری معاون اداره تامین اعتبارات ارزی بانک مرکزی در نشست تخصصی اقتصاد مقاومتی و برجام اعلام کرد: خزانهداری آمریکا افتتاح حساب برای اشخاص آمریکایی در بانک‌های ایرانی ایران را بلامانع دانسته است. به گفته او این تفسیر برای آن صادر شد که شخص آمریکایی در ایران اگر زندگی کرده و نیاز به افتتاح حساب داشته باشد، می‌تواند در بانک‌های ایرانی افتتاح حساب کند.
وضعیت افتتاح حساب آمریکایی‌ها تا قبل از تفسیر
تا قبل از تفسیر اخیر «وزارت خزانهداری آمریکا» قوانین آمریکا درخصوص افتتاح شهروندان آمریکایی در بانک‌های ایرانی ساکت بود و تکلیف آمریکایی‌هایی که محل سکونت دائم در ایران داشتند و می‌خواستند حساب بانکی در ایران افتتاح کنند مشخص نبود. در واقع پیش از این اشخاص با ریسک افتتاح حساب نزد بانک‌های ایرانی همراه مواجه بودند زیرا در صورتی که از سوی دولت آمریکا این اقدام به‌عنوان نقض تحریم‌ها شناخته می‌شد با جریمه‌های سنگین روبه‌رو می‌شدند اما تفسیر جدید تکلیف شهروندان این کشور برای افتتاح حساب را روشن کرد.
یک پایگاه اینترنتی وابسته به کارشناسان و متخصصان تحریم در آمریکا که ماموریت خود را تفسیر قوانین تحریمی آمریکا قرار داده است در قالب پرسش و پاسخ اقدام به رفع ابهامات کاربران می‌کند. تمامی پاسخ‌ها به استناد متون قانونی در آمریکا است. در رابطه با ایران تفاسیر ارائه شده بر اساس متون راهنمایی است که از سوی وزارت خزانهداری در رابطه با دایره مجاز همکاری اقتصادی بر اساس برجام صورت می‌گیرد. این سایت اظهارنظرها و تفاسیر وزارت خزانهداری را به زبان ساده برای مخاطب روشن می‌کند تا دامنه مجاز و غیرمجاز همکاری با ایران از منظر دولت آمریکا را روشن کند. در آخرین اتفاق این سایت در قالب سوالی «که می‌خواهید در ایران زندگی کنید» به ارائه تفسیر دولت آمریکا از این اقدام پرداخته است.در پاسخ به این سوال دایره‌های مجاز و غیر مجاز آمریکایی‌های ساکنان ایران معین شده است.
منع شهروندان آمریکایی از هر نوع فعالیت اقتصادی در ایران
تفسیر جدید نشان می‌دهد کماکان و مانند گذشته شهروندان آمریکایی درصورتی‌که در ایران وارد رابطه استخدامی شوند از قوانین آمریکا تخطئی کرده‌اند، اما در صورت تمایل می‌توانند در ایران زندگی کنند و اقداماتی که در قالب رفع نیازهای اولیه می‌کنند نقض تحریم‌ها به حساب نمی‌آید.
براساس «قوانین تحریم‌ها و مبادلات مربوط به ایران (ITSR)» که ازسوی «وزارت خزانهداری آمریکا» تنظیم شده است (31 سی.اف.آر بخش 560)، اشخاص آمریکایی از انجام هر نوع دادوستد مهم با ایران یا مربوط به این کشور منع شده‌اند (اشخاص آمریکایی در این قانون به این صورت تعریف شده‌اند: شهروندان آمریکا، خارجی‌هایی که به‌صورت دائم در آمریکا سکونت دارند، هر شخصی که در آمریکا زندگی می‌کند و نهادهایی که تحت قوانین آمریکا سازماندهی شده‌اند). این ممنوعیت‌ها شامل صادرات، صادرات مجدد، فروش، عرضه کالا، خدمات و تکنولوژی از آمریکا و ازسوی اشخاص آمریکایی که در هر کجای دنیا مستقر باشند. به‌علاوه اشخاص آمریکایی از انجام هر نوع داد و ستد کالا و خدمات تولید ایران یا تحت مالکیت و کنترل دولت این کشور منع شده‌اند؛ این محدودیت در گذشته وجود داشت.
به همین واسطه این سوال نیز به‌وجود آمده بود آیا شهروندان آمریکایی که محل سکونت دائم در ایران دارند، مجاز به گشایش حساب نزد بانک‌ها و موسسات مالی ایران هستند؟ یا اگر این افراد نزد بانک‌های ایرانی حساب باز کنند آیا از تحریم‌های آمریکا علیه ایران مستثنی می‌شوند؟ قوانین در گذشته ساکت بود، اما در پاسخ به این سوال که در چند روز اخیر مطرح شده با توجه به متون راهنمای وزارت خزانهداری آمریکا سایتی که اقدام به تفسیر قوانین تحریمی می‌کند نوشته است پاسخ به این سوال به‌طور تعجب‌آوری «شاید مثبت» باشد. گرچه قوانینی که در این زمینه وجود دارند اندکی ابهام‌آمیز هستند، اما براساس تفسیر جدیدی که «اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانهداری آمریکا (OFAC)» ارائه کرده است، می‌توان نتیجه گرفت که شهروندان آمریکایی ساکن در ایران مجاز به گشایش حساب نزد موسسات مالی ایران هستند.
استثنائات ابهام‌آمیز
«قوانین تحریم‌ها و مبادلات مربوط به ایران» براساس بند «31 سی.اف.آر بخش‌های 560.552»، به اشخاص آمریکایی که سکونت دائم در ایران دارند این اجازه داده است تا مبادلات ضروری و روزمره و همچنین هزینه‌های زندگی شخصی خود را در ایران انجام دهند. گرچه در پاراگراف (ب) این بند، مبادلات مربوط به اشتغال اشخاص آمریکایی در ایران از چنین معافیت‌هایی خارج شده‌اند. به‌عبارت دیگر، در حالی که «قوانین تحریم‌ها و مبادلات مربوط به ایران» این اجازه را به اشخاص آمریکایی داده تا مبادلات مربوط به هزینه‌های زندگی شخصی خود (همچون خرید کالا و خدماتی که هنگام سکونت در ایران اجتناب‌ناپذیر است) را انجام دهند، اما همین قانون اشخاص آمریکایی را از اشتغال و کار کردن در ایران منع کرده است.
در این رابطه پرسشی که مطرح می‌شود این است که طبق «قوانین تحریم‌ها و مبادلات مربوط به ایران وزارت خزانهداری آمریکا»، دقیقا چه مبادلاتی مربوط به هزینه‌های روزمره یک شهروند آمریکایی ساکن دائم ایران است؟ اگر یافتن شغل در ایران برای تامین هزینه‌های زندگی جزو مبادلات روزمره و ضروری زندگی محسوب نمی‌شود، آیا یک شخص آمریکایی مجاز به گشایش و نگهداری حساب بانکی در ایران است؟
تفسیرهای مثبت
در دستورالعملی تفسیری که به تازگی «اوفک» برای قانون مبادلات اشخاص آمریکایی ساکن ایران ارائه کرده، آمده است که اشخاص آمریکایی که محل سکونت دائم در ایران دارند، می‌توانند حساب بانکی نزد موسسات مالی ایران باز یا نگهداری کنند. بنابراین می‌توان استنباط کرد که از دید «اوفک»، گشایش و نگهداری حساب بانکی در ایران ازسوی اشخاص آمریکایی جزو مبادلات مربوط به ضروریات و هزینه‌های روزمره زندگی شخصی به‌شمار می‌رود. البته در این تفسیر آمده است که تنها این اشخاص مجوز خواهند داشت تا در بانک‌هایی افتتاح حساب کنند که مشمول تحریم‌های آمریکا نباشند.نکته قابل توجه در این دستورالعمل استثنا کردن دستور اجرایی 13599 است. وزارت خزانهداری افتتاح حساب در بانک‌هایی را که مشمول تحریم این فرمان هستند بلامانع دانسته است. «دستور اجرایی 13599» قانونی یک‌جانبه است که در سال 2012 ازسوی رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، باراک اوباما، به تصویب رسید و طی آن تمامی بانک‌ها و موسسات مالی ایران (شامل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) مورد تحریم‌های مالی آمریکا قرار گرفتند. پیش از این و براساس «قوانین تحریم‌ها و مبادلات مربوط به ایران»، اشخاص آمریکایی تنها از انجام هر نوع فعالیت اقتصادی و مالی با ایران یا در رابطه با این کشور منع شده بودند، اما براساس «دستوری اجرایی 13599» اشخاص و نهادهای آمریکایی موظف شدند تا اموالی که از ایرانی‌ها به دستشان می‌رسد را نیز مسدود کنند. این محدودیت پس از برجام نیز حفظ شد؛ زیرا جزو تحریم‌های اولیه به‌شمار می‌رفت و نام بانک‌های ایرانی در این فهرست باقی ماند.
بنابراین وزارت خزانهداری هوشمندانه این دستور تحریمی را بلااثر کرده است. زیرا در صورت بلااثر نشدن این قانون با توجه به تحریم بودن تمامی بانک‌های ایرانی از سوی آمریکا امکان افتتاح حساب با وجود چراغ سبز بی‌معنی بود. در واقع آمریکایی‌ها به اقدامی مجاز بودند که هیچ مصداق بیرونی نداشت.
اولین تفسیر از برجام در دوران ترامپ
نکته قابل تامل دیگر در رابطه با این تفسیر به زمان آن باز می‌گردد.
تفسیر ارائه شده که در واقع ادامه تفاسیر سهیل‌گیرانه از سوی وزارت خزانهداری آمریکا است در دوران ترامپ صورت گرفته است.
صدور مجوز صادر شده برای آمریکایی‌ها بر اساس تفسیر وزارت خزانهداری از برجام اولین اعلام نظر این نهاد در دوران ترامپ است.
این نظر در کنار فاکتور گرفتن از یک دستور تحریمی عام علیه بانک‌های ایران با توجه به مواضع مسوولان کنونی دولت آمریکا قابل تامل است.
مسوولان کنونی آمریکا در دوران مبارزات انتخاباتی ضدبرجام سخن می‌گفتند و تاکنون نیز در رابطه با ادامه آن اعلام موضع نکرده‌اند. اما تفسیر اخیر می‌تواند نمونه عملی برخورد مدیران میانی دولت ترامپ با برجام باشد.
