شبح کشتیهای چینی در آب‌های جنوبی ایران
پوستشان بس که آفتاب خورده، قهوه‌ای شده است. آستین دشداشه‌های سفیدشان را بالا زده‌اند و خسته از دریا می‌آیند. پیشه‌شان صید است و گاهی پس از روزها روی‌آب‌ماندن، چشم‌شان ساحل را می‌بیند. گاه اما عصبانی برمی‌گردند؛ اعتراض می‌کنند و با لهجه عربی، فارسی حرف می‌زنند. «بازم چینی‌ها رو دیدیم؛ اینا دارن ماهیا رو می‌برن‌ها.... سهم ماست اما اینا دارن کف دریا رو هم جارو می‌کنن».
آن‌قدر آمده‌اند و گفته‌اند، نماینده‌های استان‌های جنوبی نگران شدند. به شیلاتی‌ها اعتراض کردند و سازمان شیلات ایران هم حضور شناورهای چینی را تکذیب کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، پس از آن، حرف و حدیث‌های بسیار گفته شد. گاه گفتند که چینی‌ها هستند و انواع آبزیان ایرانی را می‌برند؛ تجارت ایرانی‌ها را ربوده‌اند و گاه گفتند که چنین چیزی صحت ندارد. گاه گفتند: کشتیهای چینی‌ها کف‌روب است و چرخه زندگی آبزیان دریاهای جنوبی ایران را دگرگون می‌کند؛ بعد هم شیلات تکذیب می‌کرد. خلاصه ماجرا این بود و حالا پس از حدود دو سال، باز هم دوباره صدای کم‌رمق صیادان ایرانی، شنیده می‌شود. می‌گویند که غم‌شان گرفته و اوضاع بسامان نیست. شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلگرامی هم حالا به این قصه وارد شده‌اند: «آیا می‌دانید کشتیهای #چین در آب‌های #هرمزگان صیادی می‌کنند؟ به شیوه کف‌روبی و با مجوز #تهران و صیادان بندری #محیط‌زیست فریادرسی ندارند؟#فساد #اقتصاد». این هم نمونه‌ای از پست‌هایی که در یکی از پربیننده‌ترین کانال‌های تلگرامی منتشر شده است.
این روزنامه در واکاوای حکایت صیادان و شیلات و نمایندگان مجلس، دنبال بازخوانی دیدن شبح‌های چینی در دریاهای جنوب رفته است. این گزارش در پی آن است که در گفت‌وگویی با رئیس سازمان شیلات، معاونت صید این سازمان، نماینده بندرعباس در مجلس، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین و صیادان به پرسش‌های زیر پاسخ دهد:
یک| کشتیهای چینی واقعا در دریاهای جنوباند؟
دو| حضورشان چه اشکالی دارد؟
سه| کشتیهای کف‌روب چگونه چرخه زندگی آبزیان جنوب را تغییر می‌دهد؟
چهار| برداشت از فانوس‌ماهی و دیگر آبزیان جنوب برای ایران چقدر ارزش اقتصادی داشته است؟
پنج| چقدر از این ارزش اقتصادی سهم ایرانی‌ها شده و چقدرش سهم چشم‌بادامی‌ها؟
چینی‌ها هستند
مالک لنجی در دریای عمان با لهجه جنوبی بسیار غلیط پاسخ می‌دهد؛ او از حکایت حضور چینی‌ها می‌گوید. حرفش این است که چینی‌ها هستند و همه صیادان اگر کمی بیش از حد معمول از ساحل فاصله بگیرند، شناورهای چشم‌بادامی‌ها را می‌بینند. می‌گوید: کشتیهای ترال آنها را خودش دیده است. (Trawl: گوفه‌کشی یا ترالینگ نوعی روش ماهیگیری است که در آن با کشیدن تور در آب به وسیله یک یا چند شناور، ماهیگیری می‌کنند.) این صیاد که نمی‌خواهد نامش گفته شود می‌گوید که این کشتی‌ها گاه حتی از ١٢ مایل مجاز که باید از ساحل فاصله داشته باشند، تجاوز می‌کنند و به ساحل نزدیک می‌شوند. او می‌گوید این کف‌روب‌ها در جهان منسوخ شده‌اند. هم زیستگاه آبزیان را تخریب می‌کنند و هم نوعی صید مخرب به حساب می‌آیند. ازسوی‌دیگر اگر قرار است به این شکل از جانداران دریایی برداشت شود، پس حق ایرانی‌هاست؛ نه خارجی‌ها.
کمی تناقض؛ کمی نگرانی
حسین هاشمی‌تختی‌نژاد، نماینده بندرعباس در مجلس است. او تنها نماینده‌ای است که در‌این‌باره گفت‌وگو می‌کند. از او می‌پرسم:
شما و چند نفر دیگر از نمایندگان استان هرمزگان، تیر گذشته در نشستی که با رئیس سازمان شیلات داشتید، درباره حضور کشتیهای چینی اعتراض کردید؛ سازمان شیلات اما تکذیب می‌کند؛ واقعیت چیست؟
بله؛ ما معترضیم. ما می‌گوییم این‌چنین است، اما سازمان شیلات تکذیب می‌کند.
شما چرا می‌گویید چینی‌ها در آب‌های جنوباند؟ مستنداتتان چیست؟
صیادان به ما گفته‌اند. درحالی‌که خود ما ظرفیت و توان برداشت داریم، چینی‌ها در حال بردن ثروت اقتصادی دریای عمان‌اند. البته ما هنوز مطمئن نیستیم که چنین چیزی وجود دارد؛ باید بازدید میدانی داشته باشیم.
پس شما بدون داشتن مستندات و بدون بازدید میدانی به شیلات اعتراض کردید؟
ببینید؛ صیادان ما راست می‌گویند. گزارش‌هایی که آنها داده‌اند نشان می‌دهد کشتیهای کف‌روب چینی در سواحل جنوباند.
اما شما که بازدید میدانی نکرده‌اید؛ چه زمانی بازدید را انجام می‌دهید؟
فعلا که درگیر بودجه هستیم. اما شاید هم در مقطعی چینی‌ها بوده‌اند و پس از اعتراض ما، سازمان شیلات عذرشان را خواسته است.
پس شما معتقدید سازمان شیلات در این داستان نقش بازی کرده است؟
ببخشید در صحن مجلس هستم؛ خدانگهدار!
«قدرت یا نرسیدن به همه‌چیز»
«محرمانه بگویم؛ چینی‌ها هستند و حق به جانب ما است؛ اما زبان گفتنش را نداریم.» می‌پرسم: چرا؟ می‌گوید: «قدرت یا نرسیدن به همه‌چیز»؛ این نام کتابی از عمادالدین باقی است. این کار آنها غیرقانونی است. به آنها مجوز هم داده‌اند؛ اما این خلاف قانون است؛ برای همین هم مخفی‌کاری می‌کنند. این مقام مسئول کشوری که ساکن استان هرمزگان است، می‌گوید: البته این نوع برداشت‌ها در محدوده شناورهای ایرانی نیستند و کشتیهای ما هم به سیستم‌های اینها مجهز نیستند؛ اما محیط زیست ما را نابود می‌کنند. این سهمی است که ما باید با افزایش توان‌مان، آن را از آنِ خود کنیم.
چینی‌ها شریک ما هستند
مختار آخوندی، معاون صید در سازمان شیلات است. او می‌گوید: باید روند تاریخی این داستان را شرح دهم. می‌گوید: مطالعه روی فانوس‌ماهی‌ها از حدود ٥٠ سال پیش آغاز شده است. با بررسی‌های فائو، سازمان خوار‌‌بار جهانی و... روشن شده است که سهم ایران از حجم زنده فانوس‌ماهی‌های دریای عمان دو‌میلیون‌و ٣٠٠ هزار تن است. مؤسسه تحقیقات علوم دریایی شیلات پس بررسی‌های مفصل و به شکلی بسیار محتاطانه اعلام کرد اگر ایران سالانه تا ٣٠٠ هزار تن از اینها برداشت کند، در ذخایر دریایی به مشکل برنخواهیم خورد. اما اینها بخش محیط زیستی داستان بود و ما برای آنکه این برداشت‌ها را به صید تجاری تبدیل کنیم و این پروژه سودآوری اقتصادی داشته باشد، سال ١٣٨٧ فراخوان دادیم تا بخش خصوصی داخلی به موضوع وارد شود و برداشت‌ها را انجام دهد. آن زمان متقاضی به دلیل تحریم و دیگر موانع اقتصادی بسیار کم بود.
آخوندی ادامه می‌دهد: قانون به هیچ عنوان به هیچ کشتی خارجی اجازه نداده که در آب‌های سرزمینی ایران صید انجام دهد؛ بنابراین موضوع پیمان‌سپاری هم نمی‌تواند محلی از اعراب داشته باشد؛ ما به دلیل حساسیت موضوع، مجوز این کار را حتی برای مناطق آزاد هم صادر نکردیم.
او در پاسخ به اینکه «یعنی هیچ شریک خارجی در برداشت از فانوس‌ماهی‌ها وجود ندارد؟» می‌گوید: چرا مشارکت‌هایی وجود دارد که براساس قانون جمهوری اسلامی، چند شرکت ایرانی با چینی‌ها مشارکت کرده‌اند که ٥١ درصد مالکیت برای ایرانیان و ٤٩ درصد آن برای چینی‌هاست. روش مشارکت اینها هم اجاره به شرط تملیک و مدت اجاره هم سه ساله است. محصول ایرانی است؛ پرچم ایران بر این کشتی‌هاست و به دلیل اینکه ایرانی‌ها کشتی نداشته‌اند، از چین خرید کرده‌اند. حدود ٣٠ درصد از ٥٠ شناور موجود در دریای عمان به این شکل و با مشارکت چینی‌ها اداره می‌شود.
ترال کف‌روب وجود ندارد
حسن صالحی، رئیس سازمان شیلات ایران هم می‌گوید: نکته مهم این است که اینها ترال‌های میان‌آبی هستند و به‌هیچ‌روی کف‌روب نیستند. همه آنها مجهز به «سیستم کنترل مسیر تردد» هستند و نمی‌توانند از محدوده اصلی خارج شوند؛ چراکه همه تخلف‌ها ثبت می‌شوند. او در توضیح ارزش اقتصادی برداشت فانوس‌ماهی‌ها می‌گوید: اگر ما این فانوس‌ماهی‌ها را برداشت نکنیم، عمان از سهم ما برمی‌دارد. توسعه آب‌زی‌پروری، کاهش واردات و سود بزرگ از محل توقف صادرات، فعال‌شدن ظرفیت‌های خالی کارخانه‌های پودر ماهی در قشم و هرمزگان از جمله سودهایی است که این کار به ایران رسانده است. گذشته از اینها، کنار برداشت فانوس‌ماهی‌ها، ماهی‌های خوراکی دیگری برداشت می‌شود که بخشی از آنها، حلال‌گوشت‌اند و بخشی دیگر حرام‌گوشت که از راه ویتنام و هنگ‌کنگ به چین صادر می‌شود. صالحی توضیح می‌دهد سال ١٣٩٤ حدود ١٠هزارو ٥٠٠ تن از این ماهی‌ها برداشت کردیم و سال ١٣٩٥ برداشتمان به ١٥ هزار تن خواهد رسید.
چینی‌ها هستند و نیستند
همه جنجال ماه‌های گذشته درست است و نیست! چینی‌ها هستند، مجوز هم دارند؛ اما ثروت ایران را به یغما نمی‌برند. صیادان راست می‌گویند: کشتیهای چینی را دیده‌اند؛ اما مالکان این کشتی‌ها ایرانی‌اند. اگر از ماهی‌های دریای خودمان برنداریم، عمانی‌ها برمی‌دارند و چندی بعد، سرنوشت دریای عمان هم باید مانند پارس جنوبی دیده شود.
