ماه عسل بی‌فرجام
دونالد ترامپ جمهوری‌خواه، چند روز دیگر سکان هدایت کاخ سفید را بر عهده خواهد گرفت و این درحالی است که کیلومترها دورتر ولادیمیر پوتین، مستحکم در کرملین قدرت را در اختیار دارد.
بدون شک، دنیایی که ترامپ و پوتین، دو نفر از رؤسای‌جمهوری آن باشند، می‌تواند هم جالب باشد و هم پرچالش و خطرناک زیرا این دو «منافع» را بر هر امر دیگری ارجحیت خواهند داد. از یک طرف، پوتین سال‌هاست نفر اول مسکو بوده و از طرف دیگر، ترامپی جایگزین اوبامای دموکرات خواهد شد که بر‌اساس دیدگاه بسیاری از تحلیلگران، نشانه یک بحران عمیق در نظام سرمایه‌داری لیبرال خواهد بود. هرچند اوباما در دوران خود، در مقطعی به‌دنبال بازسازی مناسبات با روسیه بود اما نه‌تنها موفق نشد بلکه روابط مسکو و واشنگتن را به بدترین مقطع خود پس از جنگ سرد رساند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از وقایع اتفاقیه ، بااین‌حال، اظهارات ترامپ و پوتین در حمایت از یکدیگر، نوید چشم‌انداز مساعدی را برای روابط روسیه و آمریکا می‌دهد. اینکه در صورت مساعدشدن این مناسبات، وضعیت مناطق حساس نظام بین‌الملل به چه سمت و سویی خواهد رفت و قمار پوتین و ترامپ، وضعیت صلح و ثبات بین‌المللی را به کدام سمت‌وسو هدایت خواهد کرد، پرسش مهمی است که از سوی بسیاری از ناظران مطرح خواهد شد. سؤال دیگر و ویژه‌تر البته برای جمهوری‌اسلامی ایران، این است که «رفاقت» ترامپ و پوتین که بر‌اساس برخی تعابیر، یکی «دشمن» و دیگری«رفیق» ایران است، چه تأثیری بر منافع و آینده کشور ما خواهد داشت؟ این پرسش از آنجایی از اهمیت بالایی برخوردار است که از یک طرف، ولادیمیر پوتین دست‌کم در «ظاهر» از مدافعان توافق هسته‌ای بوده و از طرف دیگر، ترامپ این توافق را بدترین توافق رخ داده در تاریخ آمریکا توصیف کرده است.
همچنین باید پرسید ایران و روسیه که بر مبنای نظر برخی چهره‌های داخلی، «اتحادی استراتژیک» را در سوریه تشکیل داده‌اند با آمدن ترامپ که ازقضا رویکردهایی نزدیک به پوتین را در سوریه از خود بروز داده است، به چه ترتیبی خواهد بود؟ از دید روسیه، تهدیدی جدی مناسبات ایران و آمریکا را هدف قرار گرفته که این امر بدون شک بر مسکو نیز تأثیرگذار خواهد بود؛ بنابراین روس‌ها در این‌باره باید نهایت دقت را انجام دهند، به گونه‌ای که هم روابط با آمریکا را تقویت کنند و هم مناسبات حسنه خود با ایران را تداوم دهند. دو راهکاری را که ممکن است روس‌ها در این‌باره و برای جلوگیری از بحرانی‌شدن شرایط ارائه دهند، می‌توان به این شرح دانست:
1- روس‌ها ابتدا تلاش می‌کنند تا به کاهش تنش میان تهران و واشنگتن با استفاده از ابزارهایی مانند برخی مشورت‌ها بپردازند. این واسطه‌گری شاید بهترین موضع ممکن برای ولایمیر پوتین باشد تا از این‌سو از هردو طرف، امتیازهای ممکن را طلب کند.
2- مسکو همچنین ممکن است بدون توجه به مناسبات حسنه با تهران، صرفا به فکر افزایش تعاملات خود با آمریکا باشد و به ایران صرفا به‌عنوان ابزاری برای تنظیم سیاست خارجی خود با غرب بنگرد. این رویکرد، عمر درازی در تاریخ سیاست خارجی روسیه دارد.
با وجود این، همه‌چیز در دست مسکو نخواهد بود زیرا مشکل اصلی روس‌ها، نه در ایران بلکه در آمریکاست که دونالد ترامپ قمارباز اما غیرقابل پیش‌بینی عنان کار را در دست دارد. اینکه آیا پوتین که از جهاتی با رئیس‌جمهوری آمریکا اشتراکاتی دارد، می‌تواند با درک دیدگاه‌های ترامپ به بهبود وضعیت موجود بپردازد یا خیر، نیازمند گذر زمان است.
روابط آمریکا با روسیه تأثیری بر ایران ندارد
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا در این‌باره معتقد است که ولادیمیر پوتین ماحصل احیای قدرت در روسیه است، به این معنا که او به‌دنبال بازگرداندن قدرت و نفوذ روسیه به دوران اتحاد جماهیر شوروی به استثنای مباحث ایدئولوژیک آن است. او می‌گوید: پوتین به‌دنبال گسترش منافع روسیه است و این امر، قطعا منجر به اصطکاک با آمریکا خواهد شد. به گفته این کارشناس مسائل آمریکا، دلیل اینکه مسکو و واشنگتن در سال‌های اخیر روابط پرتنشی را تجربه کرده‌اند نیز به سیاست‌های روس‌ها در مناطقی نظیر گرجستان، اوکراین و سوریه بازمی‌گردد. ابوالفتح در ادامه می‌افزاید: ترامپ نیز معتقد است، آمریکا جایگاه خود در سیاست بین‌الملل را از دست داده است و او تلاش می‌کند این کشور را دوباره بسازد؛ بنابراین این امر منجر به تعارض با روسیه خواهد شد. ابوالفتح با بیان اینکه شواهد زیادی وجود دارد که پوتین در فرایند انتخابات آمریکا دخالت داشته و بخشی از موفقیت ترامپ، مرهون این امر است، می‌گوید: بنابراین دور از انتظار نیست که ترامپ اظهاراتی در مدح پوتین از خود ابراز کند، این درحالی است که اگر او بخواهد جایگاه آمریکا را به مرتبه سابق بازگرداند، بدون شک با روسیه به مشکل خواهد خورد. از نگاه این کارشناس مسائل بین‌المللی، آمریکا خود را هژمون نظام بین‌الملل می‌داند؛ بنابراین خواهان تبعیت دیگر کشورهای جهان از خود نظیر روسیه است. به گفته ابوالفتح، بعد از مدتی که ترامپ در کاخ سفید مستقر شده و به اولویت‌های داخلی خود پرداخت و خواهان سیاست خارجی فعال در عرصه سیاست بین‌الملل شد، دوران ماه عسل او با پوتین تمام خواهد شد. او در پاسخ به این پرسش که جایگاه ایران در تعامل یا تعارض مسکو و واشنگتن چگونه خواهد بود، می‌گوید: جمهوری‌اسلامی ایران باید بر‌اساس منافع و مصالح خود عمل کند و سیاست خود را طبق توانمندی‌ها و قابلیت‌های خود اداره و توسعه دهد. به گفته ابوالفتح، قرار نبوده است که ایران به این دلیل که با آمریکا مشکل دارد، به سمت روسیه سوق پیدا کند. او همچنین بر این باور است که دوران سیستم دوقطبی متصلب به پایان رسیده و کشورهایی نظیر ایران که از سیاست خارجی مستقلی برخوردار هستند، دچار مشکل نخواهند شد. این کارشناس مسائل آمریکا معتقد است که حتی در صورت بهبود روابط واشنگتن و مسکو، به‌دلیل حاکم بودن سیستم چندقطبی غیرمتصلب بر جهان، کشوری نظیر ایران دچار مشکل نخواهد شد.
روابط روسیه و آمریکا بدتر می‌شود
محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه در این‌باره معتقد است: بعید است رفاقت و نزدیکی دیدگاه‌های شخصی ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ بتواند بر مناسبات حسنه تهران و مسکو تأثیر بگذارد. شوری در گفت‌وگویی می‌گوید: بعید است در کوتاه‌مدت روابط پرتنش مسکو و واشنگتن به سمت بهبودی سیر کند زیرا مسائل کلان متعددی بین طرفین در جریان بوده که موجبات تعارض دیدگاه‌ها را فراهم آورده است. این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین معتقد است که حتی در درازمدت نیز بعید است روابط ایالات‌متحده و فدراسیون روسیه بهبود پیدا کند زیرا الزامات ساختاری در مناسبات دو کشور وجود دارد که مانع از این امر می‌شود. شوری با بیان اینکه مناسبات مسکو و واشنگتن نمی‌تواند تأثیر منفی بر روابط ایران و روسیه داشته باشد، افزود: روابط دو کشور دارای ابعاد متعددی است و کاخ سفید مانند گذشته توان تأثیرگذاری منفی بر روابط ایران و روسیه را ندارد.
او با رد پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته در رابطه با مساعدشدن سطح روابط آمریکا و روسیه می‌گوید: این احتمال را نمی‌توان از نظر دور داشت که مناسبات مسکو و واشنگتن به سمت بدتری نیز حرکت کند. او می‌افزاید: در مقطع پیشین، آمریکا و روسیه دست‌کم بر سر موضوعی مانند موضوع هسته‌ای می‌توانستند تعامل داشته باشند اما اکنون این موضوع نیز وجود ندارد. شوری در قسمت دیگری از صحبت‌های خود می‌گوید: فکر نمی‌کنم حتی در صورتی که روابط مسکو و واشنگتن بهبود پیدا کند، این امر بر روابط حسنه کنونی روسیه و ایران تأثیرگذراری منفی داشته باشد. به اعتقاد این کارشناس مسائل روسیه، روس‌ها به‌خوبی می‌دانند که دوران ماه‌عسل‌ها کوتاه است و آنها نمی‌توانند همیشه با آمریکا روابط خوب و سطح بالایی داشته باشند، این درحالی است که با ایران حالا حالاها کار دارند و نیازمند تعامل هستند.
