ایران در صدر مهم‌ترین وقایع ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷

ایران در صدر مهم‌ترین وقایع 2016

نشریه اکونومیک تایمز در مروری بر مهم‌ترین وقایع سال 2016 نوشت: به هم‌پیوستگی روز‌افزون اقتصادهای جهانی، این نگرانی‌ را در میان کشورها ایجاد کرده که حوادثی که در کشورهای دیگر رخ می‌دهد اثرات ناگواری بر اقتصاد کشورشان ممکن است به همراه داشته باشد. هفت سال پس از بحران بزرگ مالی آمریکا که دنیا را تحت تاثیر خود قرار داد، هنوز هم شاهد شوک‌های ویرانگری در نقاط مختلف دنیا هستیم، شوک‌هایی که اثرات آن در سایر کشورها نیز حس می‌شود. بر این اساس، سال 2016 نیز از این قاعده مستثنی نبود. در این سال اتفاقات خوب و بد زیادی رخ داد که در بخش زیر به 5 مورد از مهم‌ترین آنها اشاره خواهد شد.

1- رفع تحریم‌های ایران

توافقی که بین ایران و 6 قدرت جهانی حاصل شد، اقتصاد کشور را از تحریم‌هایی که سال‌ها گریبان آن را گرفته بود رهانید. نفع رفع تحریم‌های ایران تنها متوجه اقتصاد کشور نبود، بلکه تمام اقتصادهای دنیا از آن منتفع می‌شدند. این موضوع را می‌توان در تعدد هیات‌های تجاری و اقتصادی‌ای که بعد از برجام وارد کشور شدند ملاحظه کرد. پس از برجام، اتحادیه اروپا محدودیت‌های خود را از تجارت، حمل‌ونقل و بیمه ایران برداشته است. با توجه به برداشته شدن این محدودیت‌ها، ایران می‌تواند درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت خود را تا سال آینده تا مقدار 10 میلیارد دلار افزایش دهد. از طرفی اجرا نشدن تحریم‌ها از سوی آمریکا به‌خصوص در بخش بانکی، ارزهای زیادی را به داخل کشور روانه خواهد کرد. بانک مرکزی ایران اعلام کرده است که برداشته شدن تحریم‌های بانکی باعث آزادی بیش از 30 میلیارد دلار از دارایی‌های کشور که در حساب‌های کشور‌های دیگر مسدود شده‌اند می‌شود.

2- توافق اوپک

برای اولین بار از دسامبر 2008 (اوج بحران مالی)، اوپک سطح تولیدات خود را در نوامبر امسال کاهش داد. اندکی بعد از این توافق کشورهای غیرعضو این سازمان همچون روسیه در این کاهش، اوپک را همراهی کردند. نتیجه کاهش سطح تولیدات اوپک (البته برخی کشورها نظیر عربستان ملزم به کاهش سطح تولیدات خود شدند درحالی‌که برخی دیگر همچون ایران قرار شد سطح تولیدات خود را افزایش دهند)، افزایش ناگهانی در قیمت جهانی طلای سیاه بود: محدود کردن سطح تولیدات تا 33 میلیون بشکه در روز توسط اوپک، قیمت نفت خام را در بازار نیویورک 5 درصد افزایش داد. به گزارش دنیای اقتصاد، اگرچه این اتفاق برای کشورهای صادرکننده نفت به معنای بهبود بخشی انرژی و افزایش درآمدهای دولت بود، اما برای مشتریان طلای سیاه چیزی جز افزایش هزینه‌ها به همراه نداشت. پیش از این، کاهش شدید قیمت نفت کشورهایی همچون عربستان، ونزوئلا و برزیل را که به‌شدت به درآمدهای ارزی آن وابسته بودند با مشکلات عدیده اقتصادی روبه‌رو ساخته بود.

3- پیروزی ترامپ

9 نوامبر، دونالد ترامپ در عین ناباوری همگان سخنرانی پیروزی انتخاباتی خود را در جمع هوادارانش ایراد کرد. او طی رقابت‌های انتخاباتی خود شعارهای رادیکال زیادی را مطرح ساخت، شعارهایی همچون پاره کردن توافق‌های بین‌المللی که سال‌ها است اجرا می‌شوند. یکی از اولین این توافقات می‌تواند «قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی» باشد. دستکاری چین در پول ملی خود و کاهش ارزش یوآن در مقابل دلار آمریکا از جمله نکات دیگری بود که ترامپ همواره در طول رقابت‌های انتخاباتی خود به آن اشاره می‌کرد. او قول داد تا در دوران ریاست جمهوری خود، پکن را به‌خاطر این اقدامات تنبیه کند. همچنین قول داد تا بر شرکت‌هایی آمریکایی‌ای که در خارج از مرزهای این کشور فعالیت دارند مالیات‌های سنگین وضع کند تا مشاغل آمریکایی به خاک این کشور بازگردند. از سیاست‌های داخلی او می‌توان به درنظر گرفتن بودجه‌های هنگفت دولتی برای بهبود وضعیت اشتغال کشورش اشاره کرد که می‌تواند عاملی برای شروع تورم‌های بالا در این کشور باشد.

4- برگزیت

در جولای امسال مردم انگلیس رای به جدایی کشورشان از اتحادیه اروپا دادند. در این راستا، این کشور نیاز دارد بعد از 23 سال تجربه عضویت در اتحادیه اروپا، ساختار خود را بازتعریف کند. یک افزایش چشمگیر در ارزش دلار در مقابل یورو، اثرات ناگواری را بر بخش تولید آمریکا به همراه خواهد داشت که در نهایت رشد ضعیف اقتصاد این کشور را بیش‌ از پیش محدود خواهد کرد. خروج انگلیس از اتحادیه اروپا باعث جریان برگشتی سرمایه از ناحیه یورو به مناطقی که بازارهای مطمئن‌تری دارند می‌شود، بازارهایی همچون خزانه‌داری آمریکا که تقویت دلار جذابیت آن را برای ورود سرمایه افزایش داده است، یا بازارهای ژاپن. این عامل باعث کاهش بیشتر نرخ‌‌های بهره بازارها و افزایش نسبی در ارزش دلار می‌شود.

5- سقوط بازارهای چین

در 4 و 7 ژانویه، بازار سهام چین با فروش ناگهانی دارایی‌ها روبه‌رو شد که باعث شد تا شاخص این بازار 7 درصد کاهش یابد، کاهشی که به بازارهای جهانی نیز سرایت کرد. همچنین از تاریخ 4 تا 15 ژانویه، بازار سهام چین با افت 18 درصدی روبه‌رو شد. از طرفی ارزش یوآن چین به پایین‌ترین حد خود از مارس 2011 رسید که تقویت قدرت رقابتی صادرات این کشور را به همراه داشت، اما در طرف مقابل هزینه سرمایه‌گذاری‌های خارجی را برای این کشور افزایش داد. شوک بازار سهام چین سایر بازارهای جهانی را نیز تحت تاثیر قرار داد و ضربه شدید به بازارهای سهام آمریکا و اروپا وارد کرد. اثرات ناگواری که بحران بازار سهام چین برای بازارهای مالی جهان به ارمغان آورد، همگان را متقاعد ساخت که در حال حاضر اقتصاد این کشور نقش بی‌بدیلی را در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند.

برجام در پیش‌بینی‌های 2017

سایت تحلیلی بیزینس اینسایدر در گزارشی به پیش‌بینی مهم‌ترین وقایع جهان در سال 2017 پرداخته است. اهم این پیش‌بینی‌ها به شرح زیر است:

1-ترامپ، برجام را پاره نخواهد کرد

رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا در طول رقابت‌های انتخاباتی خود مواضع بسیار تندی در قبال برجام اتخاذ کرد. او که این توافق را بدترین توافق تاریخ نامیده بود، اعلام کرده بود که در دوران ریاست جمهوری‌اش آن را پاره خواهد کرد. اما «بیزینس اینسایدر» پیش‌بینی کرده است که ترامپ، حداقل در اوایل دوران ریاست جمهوری‌اش، برجام را پاره نمی‌کند، چرا که این قرارداد یک توافق میان ایران و آمریکا نیست بلکه به غیر از آمریکا 5 قدرت جهانی دیگر پای آن را امضا کرده‌اند. بر این اساس، در سال آینده شاهد آن خواهیم بود که اقتصادهای بزرگ دنیا به داد و ستد‌های خود با ایران ادامه ‌دهند. به تحلیل این سایت، اگرچه ترامپ برجام را پاره نمی‌کند، اما فضای مسمومی ایجاد خواهد کرد تا مانع از حضور سرمایه و شرکت‌های آمریکایی در ایران شود. با توجه به آخرین گزارش سازمان ملل که حاکی از پایبند بودن ایران به تمام تعهدات برجامی‌اش است، کشورهای غربی برای ادامه همکاری خود با ایران بیشتر تشویق خواهند شد.

2- رقه، مرکز داعش، مورد حمله زمینی گسترده قرار خواهد گرفت

این روزها شاهد نزول تدریجی قدرت داعش هستیم، فرآیندی که در سال 2017 نیز ادامه خواهد یافت. زمانی که موضوع مبارزه با گروه‌های تروریستی در کشورهایی همچون سوریه و عراق مطرح است، شاهد اتحاد کشورها و نیروهایی که برای ریشه‌کن کردن تروریست مشتاق هستند خواهیم بود. گرچه فرآیند آزادسازی موصل به کندی پیش‌ می‌رود اما انتظار این است که در سال 2017، این استان به‌طور کامل از دست نیروی‌های تروریستی خارج شود. به تحلیل سایت «بیزینس اینسایدر» حداکثر در 4‌ماه آینده موصل به‌طور کامل آزاد خواهد شد. بعد از آزادسازی موصل، نیروهای داعش تلاش خواهند کرد تا بقیه شهرهای عراق را که در کنترل دارند حفظ کنند. اگرچه آزادسازی پایتخت داعش، رقه، به مراتب سخت‌تر خواهد بود اما انتظار می‌رود که در سال 2017 پس از آزادسازی موصل و با توجه به تحت کنترل درآمدن بیشتر مناطق سوریه از سوی دولت این کشور، حمله به این شهر آغاز شود.

3- بشار اسد در قدرت باقی می‌ماند

پس از اینکه دولت سوریه موفق شد تا به کمک ایران و روسیه، حلب را به‌طور کامل آزاد سازد و کنترل بیشتر مناطق شرقی کشور را در دست گیرد، حال بیش از پیش جایگاه سیاسی بشار اسد تثبیت شده است. دونالد ترامپ بارها در طول رقابت‌های انتخاباتی خود، سیاست‌های آمریکا را در قبال سوریه مبنی بر کمک‌های نظامی و غیرنظامی به مخالفان این کشور مورد انتقاد قرار داد. بنابراین انتظار می‌رود که طی دوران ریاست جمهوری ترامپ، آمریکا از حمایت گروه‌های مخالف سوریه دست بکشد و با در قدرت ماندن بشار اسد کنار آید. این اتفاق باعث بهبود هرچه بیشتر رابطه میان آمریکا و روسیه خواهد شد، رابطه‌ای که ترامپ در طول انتخابات از آن به نیکی یاد می‌کرد. حتی اگر ترامپ برای مبارزه با تروریست‌ها به کمک دولت سوریه نیاید، با قطع کمک‌هایی که تاکنون غربی‌ها به نیروهای مخالف سوریه داشتند، امید می‌رود که در سال 2017 پیش‌روی‌های بیشتری را از سوی دولت سوریه و متحدانشان شاهد باشیم.