از سویی چالش دیگر صنعت آلومینیوم ایران عدم شناخت این صنعت انرژی‌بر و دارای مزیت در نزد تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران این صنعت مهم و رقابتی در کشور است. با این حال صنعت آلومینیوم به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع استراتژیک در جهان شناخته می‌شود که همین امر منجر به تولید این فلز در اکثر کشورهای پیشرفته، برخلاف نداشتن مزیت در تولید، شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، ایران نیز با داشتن بیش از 475 هزار تن ظرفیت تولید آلومینیوم، اقدام به تولید این فلز مهم و استراتژیک کرده است اما عدم توجه به تامین انرژی پایدار مورد نیاز این صنعت، همچون عدم رسوب تکنولوژی روز دنیا در تولید آلومینیوم در ایران و عدم توجه به کشف ذخایر جدید و اقتصادی بوکسیت در ایران یا مشارکت در استخراج ذخایر بوکسیت در دیگر کشورها، عملا صنعت آلومینیوم در ایران را با بحران مواجه ساخته است. با توجه به اینکه در مقطع کنونی توجه کافی به موضوع تامین پایدار برق مهم‌ترین چالش پیش‌روی این صنعت است، اهمیت این موضوع و چالش‌های دیگر در صنعت آلومینیوم سبب شده تا با خسرو اندیشناک مدیر طرح و برنامه شرکت آلومینیوم جنوب به گفت‌وگو بنشینیم.
بررسی‌ها نشان می‌دهد صنعت آلومینیوم به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع استراتژیک در جهان شناخته می‌شود که همین امر منجر به تولید این فلز در اکثر کشورهای پیشرفته، برخلاف نداشتن مزیت در تولید، شده است. صنعت آلومینیوم ایران در دنیا چه سهمی دارد؟
تولید آلومینیوم در ایران حدوداً از سال 1351 و با تاسیس کارخانه آلومینیوم اراک آغاز شد. در سال‌های بعدی نیز کارخانه‌های تولید آلومینیوم اولیه المهدی و هرمزال به جمع تولید‌کنندگان آلومینیوم اولیه در کشور پیوستند. ایران با ظرفیت تولید آلومینیوم اولیه بالغ بر 450هزار تن در سال در رتبه 18جهان قرار دارد. در عین حال با راه‌اندازی کارخانه آلومینیوم جنوب در لامرد و سایر کارخانجات، قرار است تا ظرفیت تولید آلومینیوم اولیه در کشور به بیش از یک میلیون تن در سال برسد. با توجه به سند چشم‌انداز 1404 و پیش‌بینی تولید حداقل 1.5میلیون تن آلومینیوم اولیه در سال، ایران می‌تواند با پشت سر گذاشتن کشور عمان به رتبه 17 جهانی در زمینه تولید آلومینیوم دست یابد.
در حال حاضر مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب چه میزان تولید دارد و برای افزایش تولید خود چه استراتژی تعریف کرده است؟
در حال حاضر فاز 1 پروژه ساخت کارخانه آلومینیوم جنوب با ظرفیت 300هزار تن در سال در دست احداث است. با تکمیل فازهای 2 و 3 این پروژه عظیم در سال‌های آتی، ظرفیت تولید آلومینیوم اولیه شرکت آلومینیوم جنوب در مجموع به یک میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت.
منابع بوکسیتی غنی در ایران و ضعف توسعه این صنعت، تولید آلومینیوم را با چالش‌هایی روبه رو کرده است. در حال حاضر این خلأ در صنعت آلومینیوم چگونه رفع می‌شود و برای تامین بوکسیت مورد نیاز واحدهای آلومینیومی کشور با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند؟
در این رابطه باید گفت که ایران در معادن بوکسیت هم به لحاظ میزان و هم کیفیت بوکسیت مورد نیاز برای استفاده در صنعت آلومینیوم دچار کمبود است. تنها معدن بوکسیت ایران در جاجرم واقع شده است که از لحاظ ذخیره رو به اتمام است. بنابراین برای تامین بوکسیت مورد نیاز صنعت آلومینیوم کشور باید به دنبال جایگزین بود. در همین رابطه استفاده از معادن بوکسیت گینه می‌تواند راهگشا باشد. در واقع کشور گینه دارای یکی از بزرگ‌ترین ذخایر بوکسیت در جهان است (دو سوم ذخیره جهانی) و کشورهای بسیاری در معادن گینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند که در حال حاضر برخی از کشورها در حال استخراج بوکسیت از معادن گینه هستند. بطور مثال یک شرکت فرانسوی 14میلیون تن بوکسیت در سال از معادن گینه استخراج می‌کند و روسیه و اروپای شرقی نیز از جمله استخراج‌کنندگان از معادن گینه هستند. کشور ما قرارداد بلندمدتی در زمینه بهره‌برداری از معادن بوکسیت گینه منعقد نموده بود که اخیراً نیز با تلاش‌های دولت محترم تدبیر و امید و سازمان ایمیدرو این قرارداد تمدید شد. در عین حال، فاصله حدوداً 400 کیلومتری معدن بوکسیت گینه با بنادر خروجی این کشور از یک سو و عملی نشدن تعهد گینه ای‌ها جهت احداث راه آهن از معدن به بنادر خروجی این کشور از سوی دیگر، موجب شده تا ایران نتواند در معدن خود فعالیت داشته باشد. به همین خاطر، طرحی از طرف سازمان ایمیدرو ارائه شده تا بوکسیت متعلق به معدن ایران از طریق لوله به بنادر این کشور منتقل و از آنجا به ایران منتقل شود که خود نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این حوزه است.
عدم توجه کافی به موضوع تامین پایدار برق یکی دیگر چالش‌های پیش‌روی این صنعت است. واحدهای آلومینیوم‌سازی باید نیروگاه‌هایی جهت تامین برق پایدار در کنار خطوط تولید آلومینیوم داشته باشند. برای اجرای چنین نیروگاه‌هایی چه میزان سرمایه‌گذاری و هزینه می‌شود؟
در واقع 20درصد از هزینه‌های تولید آلومینیوم در ایران به حامل انرژی یعنی برق تعلق دارد. تامین به موقع و به اندازه برق یکی از مسائل حائز اهمیت در زمینه صنعت آلومینیوم است. از طرفی قطعی برق نیز زیان‌های جبران‌ناپذیری را به کارخانه‌های تولید آلومینیوم اولیه وارد خواهد کرد.
از این رو، در ارتباط با ساخت کارخانجات تولید آلومینیوم اولیه، احداث نیروگاه‌های اختصاصی از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است. در همین راستا شرکت آلومینیوم جنوب در نظر دارد تا با همکاری شرکت غدیر انرژی لامرد یک نیروگاه اختصاصی جهت تامین برق کارخانه این شرکت با ظرفیت 960 مگاوات احداث نماید.
در حال حاضر صنعت آلومینیوم برق مورد نیاز خود را به عنوان ماده اولیه و خوراکش چگونه تامین می‌کند؟
همانطور که استحضار دارید، برق کارخانجات تولید آلومینیوم اولیه کشور در حال حاضر از طریق شبکه تامین می‌شود و هیچ نیروگاه اختصاصی در این رابطه وجود ندارد. البته اخیراً مراسم گلنگ زنی احداث نیروگاه سیکل ترکیبی 235 مگاواتی کارخانه المهدی هرمزال برگزار شد که هزینه احداث آن 250میلیون یورو اعلام شده است و هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
گفته می‌شود یکی دیگر از چالش‌ها و مشکلات صنعت آلومینیوم در کشور، عدم شناخت این صنعت انرژی‌بر و دارای مزیت در نزد تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران این صنعت مهم و رقابتی در کشور است که پیامد این عدم شناخت از دست دادن فرصت‌ها و سپردن مزیت این صنعت به کشورهای رقیب به ویژه در حوزه خلیج فارس بوده است. به نظرتان در دوره پساتحریم چه فرصت‌هایی برای رشد صنعت آلومینیوم به وجود خواهد آمد؟
همانطور که در پاسخ به بخش اول پرسش شما اشاره کردم، باید گفت که متاسفانه نگاهی منفی نسبت به صنعت آلومینیوم در کشور وجود دارد. علت عمده این موضوع به نبود سرمایه‌گذاری کافی در این حوزه بر می‌شود. متاسفانه نوع نگاه‌ها کامل و جامع نبوده است. صنعت آلومینیوم تنها ساخت کارخانه نیست، بلکه تکمیل زنجیره تولید منجر به ایجاد صنعت آلومینیوم می‌شود. به اعتقاد من شکل‌گیری این نگاه منفی به دلیل عدم سرمایه‌گذاری مناسب در این بخش بوده است، اما ما در آلومینیوم جنوب سعی بر آن داریم موانع موجود بر سر راه این صنعت را برداشته و زنجیره تولید را کامل کنیم. در پاسخ به بخش دوم سوال شما باید گفت که در دوران پسا تحریم و با فعال شدن طرح‌های عظیمی چون پروژه آلومینیوم جنوب و هدف‌گذاری 1.5میلیون تن آلومینیوم اولیه تا سال 1404، آینده روشنی برای توسعه این صنعت در کشور متصور است.
در عین حال دولت با سرمایه‌گذاری روی زیر ساخت‌های کشور که لازمه توسعه صنعتی است، درصدد است تا فرصت‌هایی را در زمینه سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی ایجاد نماید. همچنین در دوران پسا تحریم، بسیاری از شرکت‌های خارجی جهت سرمایه‌گذاری و همکاری در زمینه پروژه‌های تولید آلومینیوم ابراز تمایل کرده‌اند و مذاکراتی نیز در این زمینه با طرف‌های خارجی صورت گرفته است که در صورت حصول توافقات به توسعه هرچه بیشتر این صنعت در کشور کمک خواهد شد.
رییس سندیکای آلومینیوم به تازگی گفته است صنعت آلومینیوم ۳۰سال است که سرمایه‌گذار خارجی ندارد. آیا این موضوع صحت دارد؟ سرمایه‌گذار خارجی در این صنعت تا چه اندازه می‌تواند نقش‌آفرینی کند؟
مسلماً جذب سرمایه‌گذاری خارجی در تمام حوزه‌ها از جمله آلومینیوم موجب پیشرفت آن حوزه خواهد شد. این در حالی است که صنعت آلومینیوم صنعتی تشنه سرمایه‌گذاری است، آن هم سرمایه‌گذاری کافی تا بتواند به سوددهی پیش‌بینی شده برسد. اگر سرمایه‌گذاری در این صنعت به میزان کافی انجام نگیرد نباید انتظار تاثیر اقتصادی مثبت را داشت.
شاید بهتر است در اینجا از صنعت فولاد برای مثال استفاده کنم. صنعت فولاد از صنایعی است که بخش زیادی از مواد اولیه مورد نیازش در کشور تامین می‌شود با این وجود اگر سرمایه‌گذاری خوبی در این صنعت صورت نمی‌گرفت امروز پیشرفت‌هایی را که در این صنعت شاهد هستیم، نداشتیم. سرمایه‌گذاری در این صنعت و تولید گندله و آهن اسفنجی و راه‌اندازی کارخانه‌های تولید فولاد باعث شد این صنعت به صنعتی اقتصادی تبدیل شود و جایگاه خوبی در کشور کسب کند.
در مقطع کنونی مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب با چه مشکلاتی مواجه است و در بازار آلومینیوم کشور چه سهمی دارد؟ در بازارهای صادراتی چطور؟
مهم‌ترین دغدغه مدیران پروژه آلومینیوم جنوب این است که این پروژه با کیفیت بالا و در زمان مقرر به بهره‌برداری برسد. پروژه آلومینیوم جنوب در حال حاضر یک پروژه در دست احداث است که فاز اول آن با ظرفیت 300هزار تن در سال در حال ساخت است و قرار است تا سال 1397 به بهره‌برداری برسد. چشم‌انداز این شرکت قرار گرفتن در جمع 4 تولید‌کننده آلومینیوم اولیه در خاور میانه است. همچنین این شرکت در نظر دارد تا پس از بهره‌برداری بخشی از تولیدات خود را به بازارهای خارجی صادر نماید.
چه چشم‌اندازی برای صنعت آلومینیوم و بازار آن متصور هستید؟ پیش‌بینی‌تان از قیمت آلومینیوم تا سال آینده چیست؟
در پاسخ به این سوال می‌توان به روند اخیر عرضه و تقاضای آلومینیوم در کشور اشاره نمود. در سال 2014 میلادی، مصرف آلومینیوم اولیه در ایران در حدود سیصد هزار تن بود و سرانه مصرف آلومینیوم در ایران با جمعیت 79میلیون نفر 3.8 کیلوگرم بود. بر اساس چشم‌انداز و طرح‌های توسعه‌یی در صنعت آلومینیوم، قرار است تا مصرف آلومینیوم اولیه به بیش از 580هزار تن در سال 2020 میلادی، سرانه مصرف 7 کیلوگرم با جمعیت 83.4 میلیون نفر برسد. همچنین قرار است تا سال 2025 میلادی با جمعیت 86.5 میلیون نفر، سرانه مصرف آلومینیوم در کشور به 10.8کیلوگرم افزایش یابد. این محرک‌ها توان این را دارند که ایران را به یکی از بازارهای با رشد سریع در زمینه آلومینیوم تبدیل کنند. در عین حال، با توجه به چشم‌انداز 2025، با مقایسه سطح تقاضای 935هزار تن در سال با تولید 1.5میلیون در سال می‌توان نتیجه‌گیری کرد که صادرات ایران در آینده افزایش خواهد یافت.
در رابطه با پیش بینی قیمت آتی آلومینیوم نیز می‌توان گفت که روند فزاینده تقاضای آلومینیوم در صنایع پایین دستی این صنعت مانند خودروسازی، ساختمان، هوافضا و صنایع بسته‌بندی می‌تواند موجب رشد قیمت این فلز گردد. در عین حال کاهش ظرفیت تولید برخی از تولید‌کنندگان بین‌المللی نیز می‌تواند روی کاهش این فلز در بازار جهانی و نتیجتا افزایش قیمت آن تاثیرگذار باشد.
دولت یازدهم برای صنعت آلومینیوم چه کرد و چه فرصت‌هایی برای رشد آن فراهم کرد؟
دولت یازدهم تلاش‌های زیادی را صرف توسعه زیرساخت‌های کشور و ایجاد بستر مناسب جهت سرمایه‌گذاری خارجی از جمله سرمایه‌گذاری در زمینه صنعت آلومینیوم نموده است. در همین راستا استفاده از ظرفیت‌های مناطق جنوبی کشور از جمله ایجاد مناطق ویژه صنایع انرژی بر لامرد و پارسیان اقدام مهمی بوده که از جانب دولت صورت گرفته است.در واقع سازمان ایمیدرو به نمایندگی از دولت در این مناطق با ارائه خدمات زیرساختی، از سرمایه‌گذاران دعوت کرده تا صنایع بزرگ معدنی از جمله آلومینیوم را راه‌اندازی کنند.
