به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، حدود دو هفته قبل توافق هسته ای ایران با اقدام رئیس جمهوری ایالات متحده با مانع سختی روبرو شد. از آن زمان گمانه زنی ها در محافل سیاسی در اروپا و آمریکا شدت گرفت.
در هفته گذشته نشست و گفت وگوهای پرشماری در اتحادیه اروپا در زمینه برجام شکل گرفت. مهمترین این دیدارها در صوفیه بلغارستان برگزار شد که در آن مقامات ارشد 28 عضو اتحادیه با حمایت از توافق هسته ای برای اتخاذ رویکرد حمایتی از آن موافقت کردند. البته پیش از آن هم آلمان، فرانسه و بریتانیا در زمینه استفاده تهران از منافع برجام به ایران وعده هایی داده بودند .
سی.ان.ان نوشت در طول چند روز گذشته اتحادیه اروپا به تلاش های خود برای مقابله با تحریم های آمریکا شدت بخشیده است.
**فشار ترامپ بر نزدیک ترین متحدان
درحالی که همه امضا کنندگان برجام به جز ایالات متحده، تمایل به بقای آن را داشتند اما دونالد ترامپ با خروج از این توافق هسته ای، دستور اجرای دوباره تحریم ها علیه ایران را صادر کرد. نشریه «پلتیکو» در این زمینه نوشت: به رغم این شرایط رهبران اروپایی در مورد توافق هسته ای ایران عقب نشینی نکرده و اکنون در حال بررسی مسیرهایی هستند تا با نادیده گرفتن خروج ترامپ از برجام به حفظ آن کمک می کند.
مقام های اروپایی تاکید می کنند این اتحادیه به دنبال ابزارهای مالی مستقلی است تا به شرکت های این قاره اجازه دهد به صورت آزادانه در هر منطقه ای که تصمیم دارند و آن را ضروری و مناسب می دانند ، تجارت خود را انجام دهند.
«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، توقف تحریم ها را یکی از بخش های مهم توافق هسته ای با ایران دانست و بر تعهد اروپا به اجرای آن تاکید کرد.
از نظر این مقام ارشد اروپایی ادامه اجرای توافق و تعمیق روابط اروپا با ایران موجب محافظت از منافع شرکت های اروپایی و تقویت تجارت شفاف با تهران می شود.
به نوشته سی.ان.ان، اگر اتحادیه اروپا نتواند تداوم تجارت و سرمایه گذاری با ایران را تضمین کند، انگیزه ای برای ادامه اجرای این توافق از سوی تهران وجود نخواهد داشت. از طرف دیگر اروپا به دلایل داخلی هم خواستار ادامه تجارت با ایران است. این قاره در سال 2017 نزدیک به 11 میلیارد یورو (13 میلیارد دلار) به ایران صادرات کالا داشت. این رقم به طور تقریبی 100 برابر صادرات آمریکا به ایران است.
پیامدهای اقتصادی و سیاسی خروج ترامپ از توافق هسته ای با ایران، موجب آزار متحدان واشنگتن شد. به نوشته «بوستون گلاب»، بسیاری از متحدان کاخ سفید اعتقاد دارند: توافق به خوبی در حال اجرا است و به همین دلیل از پیروی رویکرد ترامپ خودداری می ورزند. با این شرایط دیدگاهی که رئیس جمهوری آمریکا در زمینه دستیابی به اجماع علیه ایران دنبال می کند، حاصل نمی شود.
دولت ترامپ اکنون بر کشورهای اروپایی فشار می آورد تا برای دستیابی به اهداف کاخ سفید، از اجرای توافق برجام خودداری کنند. یکی از سفرای پیشین آمریکا در اروپا اعتقاد دارد «این نظریه که آمریکا مهمترین شرکای اقتصادی خود را تحریم کند احمقانه است».
** اروپا در خلاف مسیر ترامپ
رهبران اروپایی از همان ابتدا نارضایتی خود را از تصمیم ترامپ آشکارا نشان دادند. آن ها به تازگی اعلام کرده اند برای مقابله با تاثیر تحریم های واشنگتن بر شرکت های اروپایی طرف قرارداد با ایران، گام هایی را بر می دارند.
روزنامه «نیویورک تایمز» در تحلیلی نوشت: اتحادیه اروپا در تنش با آمریکا تلاش می کند تا از تاثیر تحریم ها بر ایران بکاهد. «ژان کلود یونکر» رئیس کمیسیون اروپایی هم گفته است اروپا هنگامی که شمشیر بر روی سر دارد، از روی اجبار برای مذاکره تسلیم نمی شود.
کمیسیون اروپایی هم که در واقع بازوی اجرایی اتحادیه به شمار می رود، وظیفه خود را حفاظت از شرکت های اروپایی می داند و از این رو فرایندهای قانونی برای این هدف را دنبال می کند.
به نوشته این روزنامه ، رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان بیهوده به ترامپ التماس کردند تا توافق را رعایت کند. علت هم آن است که با وجود حمایت ایران، روسیه و چین در کنار سه کشور اروپایی از برجام، ترامپ تصمیم خود را اجرایی و با این کار ضربه ای بزرگ را به توافق وارد کرد.
گزینه های گوناگونی برای مقابله با تحریم های ایالات متحده در نشست های چند روز گذشته اروپا مطرح شده است. یکی از پیشنهادهای کمیسیون اتحادیه اروپا به کشورهای عضو، انتقال مستقیم پول به بانک مرکزی ایران است.
خبرگزاری رویترز عنوان داشت در این شرایط بنگاه های اقتصادی اروپایی می توانند منابع مالی را برای پرداخت های خود به تهران دریافت کنند و به نوعی تحریم های ترامپ را دور بزنند.
یکی از راه کارهای دیگری که این کمیسیون در حال بررسی آن است اجرای دوباره مقررات مقابله ای است که اروپا در سال 1996 یک بار از آن ها علیه آمریکا در زمینه محافظت از منافع تجاری خود استفاده کرده بود. این رویه حقوقی اتحادیه اروپا را قادر می سازد تا در صورتی که هر یک از شرکت های معامله کننده با ایران از سوی واشنگتن مجازات شدند، نهادهای اروپایی از دارایی های آمریکا در قاره سبز این مبالغ را جبران کنند. در واقع برنامه های این کمیسیون با «مقررات مسدودساز» (blocking statute) فعال می شود و شرکت های اروپایی را از رعایت قوانین فرا سرزمینی ایالات متحده باز می دارد.
همچنین اتحادیه اروپا تلاش دارد برای تشویق سرمایه گذاری در ایران، به بانک سرمایه گذاری اروپا مجوز بدهد تا برای برخی پروژه ها به تهران وام بدهد.
با وجود این اقدامات، یونکر تاکید دارد با این مقررات، شرکت های کوچک و متوسط اروپایی قادر می شوند با محدودیت و دردسر کمتری تحریم های آمریکا را دور بزنند اما شرکت های بزرگ بین المللی همچون توتال فرانسه ممکن است این فشارها احساس کنند.
تارنمای «واشنگتن اگزماینر» هم در تحلیل خود آورد : اتحادیه اروپا شرکت های خود را از اجرای درخواست کاخ سفید در تحریم ایران منع کرد. کمیسیون اروپایی در بیانیه ای اعلام کرد که اتحادیه اروپا متعهد است با حمایت از تجارت شرکت های اروپایی از تاثیر تحریم های آمریکا بر ایران بکاهد و گام هایی را برای حفظ و تقویت مبادلات با ایران بردارد.
یک مقام اتحادیه اروپا اظهار داشت این دو دسته از مقررات احتمالا از روز پنجم اوت ( 14 مرداد) و پیش از آغاز به کار تحریم های کاخ سفید علیه ایران به اجرا در می آیند.
به همین علت رسانه های غربی آورده اند برخلاف پیش بینی «جان بولتون» وزیر امور خارجه آمریکا، واکنش اروپا به فشارها و خواست ایالات متحده، نزدیکی بیشتر و تقویت روابط با ایران بوده است. این امر حتی از سوی لندن به عنوان نزدیک ترین متحد آمریکا در اروپا نیز با صراحت بیان شده است.
بوستون گلاب می نویسد ، «به نظر می رسد اروپا به تنهایی قصد دارد این مسیر را ادامه دهد»؛ در این شرایط اتخاذ چنین رویه ای از سوی بروکسل قابل سرزنش نیست.
