واردات گاز از ترکمنستان از زمانی آغاز شد که ایران به دلیل به بهره‌برداری نرسیدن کامل ذخایر گازی خود، در فصل زمستان با افزایش مصرف گاز در بخش خانگی دچار مشکلاتی از قبیل قطع و یا افت فشار گاز در مناطق شمالی کشور می‌شد. به همین جهت دولت وقت قرارداد واردات گاز از ترکمنستان را امضا کرد که براساس متن قرارداد گازی ایران و ترکمنستان، ترکمن‌ها در مقابل گازی که به ایران صادر می‌کنند، باید پول دریافت کرده و بخشی از آن هم به صورت تهاتر، تجهیزات صنایع نفت، پالایش گاز، پتروشیمی و حتی سایر صنایع مرتبط از قبیل صنایع ساختمانی، صنعتی و فولاد از طرف ایران به صورت پایاپای مبادله شود. متاسفانه با سرد شدن هوا در سال‌های مختلف، ترکمن‌ها با بدعهدی‌های خود، مصرف‌کنندگان داخلی را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده‌اند به طوری که این کشور هر ساله ایران را به بستن شیر گاز خود با هدف افزایش قیمت گاز تهدید می‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، سناریوی باز و بسته کردن شیرگاز ترکمنستان روی ایران از زمستان سال ۸۶ آغاز شد و از آن سال به بعد ترکمن‌ها هر ساله در اوج سرما، خواسته‌های غیرمعقولی برای تامین گاز ایران مطرح می کنند که البته تا به امروز در راستای عملیاتی کردن خواسته‌های غیرمعقول خود چندان موفق هم نبوده‌اند.
داستان غیرمنطقی باز و بسته کردن شیر گاز ترکمنستان روی ایران دوباره امسال بازگو شد. ماجرا از این قرار بود که مذاکرات گازی ایران و ترکمنستان از چهارشنبه شب ( 8 دی ماه 95) آغاز و تا پنجشنبه شب (9 دی ماه 95) به طول انجامید اما این‌بار ترکمن‌ها مبلغی را به عنوان بدهی در دولت گذشته مطرح کردند و خواستار دریافت یک‌جای آن مبلغ شدند؛ به طوری که ترکمن‌ها خواهان دریافت ۲ میلیارد دلار از سوی ایران بابت مابه‌التفاوت افزایش قیمت گاز وارداتی از این کشور بودند اما این موضوع در حالی از سوی ترکمن‌ها مطرح شد که از زمان آغاز به کار دولت یازدهم ، حساب گاز دریافتی به طورکامل پرداخت شده است.
هیات ایرانی در مذاکرات گازی پذیرفت که میزان بدهی مورد ادعای ترکمنستان را پس از تایید در نهادی بین‌المللی به صورت اقساط پرداخت کند. ترکمن‌ها ابتدا شرایط هیات ایرانی را پذیرفتند اما در نهایت بار دیگر بر مواضع اولیه خود تاکید کرده که این امر منجر به ترک مذاکرات از سوی هیات ایرانی شد. هیات ایرانی صبح روز جمعه (10 دی ماه 95) در پی اصرار ترکمن‌ها بر مواضع زیاده خواهانه خود، در هماهنگی با وزیر نفت مذاکرات گازی را ترک کرد و درحال بازگشت به ایران بود که با اصرار ترکمن‌ها از فرودگاه بازگردانده شدند تا با پذیرفته شدن شرایط ایران، زمینه برای امضای توافق دو جانبه بار دیگر فراهم شود.
پیامدهای فسخ قرارداد گازی
به عقیده برخی از کارشناسان حوزه انرژی، فسخ قرارداد گازی ایران و ترکمنستان ضرر و آسیب جدی به دو طرف قرارداد وارد می‌کند زیرا تعدادی از شرکت‌های ایرانی با شرکت ملی گاز ترکمنستان مبادله پایاپای انجام می‌دهند به طوری که کالا و تجهیزات به ترکمنستان صادر کرده و وجوه خود را از شرکت ملی گاز ترکمنستان دریافت می‌کنند. بنابراین نمی‌توان به راحتی لغو قرارداد را با این تصور که تنها ترکمن‌ها متضرر می‌شوند، عنوان کرد. بلکه ایران هم در زمینه صادرات کالا به این کشور با ضرر و زیان مالی مواجه خواهد شد. همچنین در حال حاضر شهرهای شمالی ایران با کمبود گاز خانگی مواجه هستند. بنابراین اگر شبکه گازی ترکمنستان به روی ایران بسته شود، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به شهروندان شمالی کشور وارد شود
در این‌باره «مرتضی بهروزی‌فر» کارشناس مسائل انرژی می‌گوید: به طورحتم قطع ارتباطات تجاری به ضرر دو کشور تمام خواهد شد اما باید توجه داشت که ایران در گوشه قرار نگرفته است که هر چه ترکمنستان دیکته کند، ایران بنویسد زیرا کشور ترکمنستان در شرایطی نیست که بخواهد بر روی ایران اعمال نفوذ بیش از اندازه داشته باشد. قراردادهای فروش گاز، بلندمدت است. بنابراین در متن قرارداد با توجه به فرمول قیمت و شرایط دوره‌های زمانی، زمان‌هایی برای تغییر قیمت در نظر گرفته می‌شود به طوری که در متن قرارداد، عنوان خواهد شد که هر شش ماه، دو سال و یا پنج سال یک‌بار قیمت موجود در متن قرارداد ، تغییر پیدا کند که با توجه به نوسان قیمت جهانی نفت به طورحتم تغییر قیمت گاز، طبیعی است.
در این چند سال اخیر تعدادی از فازهای مجتمع گاز پارس جنوبی به بهره برداری رسیده و تولید گاز نسبت به چند سال گذشته افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. بنابراین کشور ترکمنستان نمی‌تواند دست بالایی داشته باشد زیرا ترکمنستان کشوری است که در خشکی محدود شده و تنها به سه کشور ایران، روسیه و چین صادرات گاز دارد. بنابراین اگر به ایران صادرات گاز نداشته باشد، بدون شک جایگزینی برای گاز تولیدی خود نخواهد داشت.
باج‌گیری ترکمن‌ها از ایران
این کارشناس انرژی، تصریح می‌کند: بدون شک نیاز ترکمنستان به ایران برای فروش گاز تولیدی خود بسیار بیشتر از نیاز ایران به خرید گاز تولیدی این کشور است. به عنوان مثال اگر درجه دمای هوا بیش از اندازه کاهش پیدا کند، می توان نیروگاه‌های خود را از گازسوز به فرآورده‌های نفتی سوز تبدیل کنیم.
در مقایسه سال 95 نسبت به سال 86، از نظر عملکرد دولت روحانی نسبت به دولت احمدی نژاد و هم از نظر شرایط آب‌و هوایی کشور تفاوت قابل توجهی وجود دارد به طوری که سرمای سال 86 سرمای بسیار شدیدی بود و همچنین در آن مقطع زمانی، تولیدگاز کشور پاسخگوی تامین نیاز داخلی نبود که در حال حاضر با بهره‌برداری فازهای مجتمع گاز پارس جنوبی، تولید گاز کشور بسیار افزایش پیدا کرده است. ترکمنستان به هیچ عنوان به دنبال فسخ قرارداد گازی با ایران نیست بلکه تنها خواهان امتیازاتی از سوی ایران است که بدون شک هیات مذاکره‌کننده ایرانی قصد و نیت کشور ترکمنستان را می‌داند؛ بنابراین امتیازی به این کشور نخواهد داد.
صادرات گاز به عمان
«بهروزی‌فر» ادامه می‌دهد: ایران باید تعامل و ارتباطات خود را با کشورهای همسایه ادامه دهد به‌طوری‌که اقدام به واردات گاز از ترکمنستان و فروش گاز خود با قیمت بالاتر به کشورهایی مانند عمان کند که این موضوع هم مزیت اقتصادی و هم مزیت سیاسی برای کشور به همراه دارد به طوری که از نظر اقتصادی، انتقال گاز از جنوب به شمال کشور کاهش پیدا می‌کند و همچنین از مابه‌التفاوت قیمت، سود خواهیم برد و از نظر سیاسی هر چقدر تعامل و ارتباطات خود را با کشورهای منطقه و همسایه افزایش دهیم، ثبات سیاسی بیشتری خواهیم داشت. به عبارتی اگر دو برابر مصرف داخلی، تولید گاز داشته باشیم، به نفع کشور است. از کشوری مانند ترکمنستان گاز وارد کنیم و به سایر کشورها گاز داخلی خود را بفروشیم. به عنوان مثال روسیه گاز تولیدی خود را به کشورهای اروپایی صادر و کشور ترکمنستان گاز وارد می‌کند.
الگوی مصرف گاز
ایران کمتر از یک درصد جمعیت دنیا را دارد اما در مصرف گاز، رتبه سوم را در جهان به خود اختصاص داده است. به طوری که 1/27 درصد مصرف گاز درکشور، مربوط به مصارف خانگی و 1/34 درصد نیز مربوط به مصارف صنعتی است، بنابراین باید برای کاهش بحران، صرفه جویی مصرف گاز جدی گرفته شود. به طوری که اگر در مصرف انرژی گاز کشور تنها ۱۰ درصد صرفه جویی صورت بگیرد، قطعی گاز نخواهیم داشت.
