کره جنوبی اولین قربانی توافق هسته‌ای شد

در حالی که از حدود یک ماه گذشته و در آستانه شروع مذاکرات نهایی هسته ای میان ایران و 5 + 1 کشورهای مختلف اروپایی و سایر شرکای اقتصادی ایران با نگاهی به چشم انداز آینده مذاکرات به تدریج با هیئت های خود روانه ایران شدند تا سهم خود را از بازار بعد از تحریم ایران بدست آورند، گویا کره جنوبی به دلیل سیاست های خود در دوران تحریم تبدیل به اولین قربانی توافق هسته ای شده است. تا سال گذشته ایران به گفته کارشناسان سومین بازار بزرگ صادراتی کره جنوبی در منطقه خاورمیانه به حساب می آمد. این کشور 10 درصد از نفت وارداتی خود را از ایران خریداری میکرد و تا قبل از تحریم ها یعنی در سال 2011 صادرات کره جنوبی به ایران به 6 میلیارد دلار رسید. اما با شروع تحریم ها کره جنوبی محتاط تر از همیشه سعی در کاهش روابط تجاری خود با ایران کرد و با کاهش واردات نفت از ایران و متوقف شدن تجارت در بخش خدمات روابط دو کشور به تدریج به سردی گرایید. همین چندی پیش بود که کره ای ها اما با چشم اندازی که از مذاکرات هسته ای بدست آورده بودند تلاش خود را برای شروع و از سر گیری تجارت با ایران آغاز کردند، اما این بار این ایران، ایران دوره تحریم نیست. این موضوع را از مصاحبه رئیس سازمان توسعه تجارت کشور و معاون وزیر صنعت و معدن و تجارت با یکی از نهادهای خبری برجسته کره جنوبی به نام یانهاب میتوان فهمید. ولی‌الله افخمی‌راد در گفت‌وگو با خبرگزاری یانهاپ، تاکید کرد: کشورهای اروپایی اگرچه ما را تحریم کردند اما به دلیل ویژگی‌های غیرقابل انکار اقتصادی ایران، از تعامل با ما چشم‌پوشی نکردند و با ایران وارد معامله شدند به طوری که بیشترین هیات‌های تجاری از اروپا به کشور ما وارد شدند، همچنین در زمان تحریم‌ها کشورهای دیگری مانند چین جایگاه خود را در بازار ایران باز کرده اما در این میان جایگاه کشور کره جنوبی کمرنگ‌تر شده است. وی در پاسخ به سؤال خبرنگار کره‌ای در خصوص علل کمرنگ شدن نقش کره در بازار ایران یادآور شد: در زمان تحریم برخی کشورها ارتباط خود با ایران را حفظ کردند، چین در تمام این مدت با ما همکاری کرده و شریک اول تجاری ما هم در صادرات و هم در واردات بوده است. اما ژاپن و کره سیاستی متفاوت داشتند یعنی نه تنها تحریم‌ها را صد در صد رعایت کردند بلکه از آن هم فراتر رفته و در مواردی که شامل تحریم‌ها نبود هم ارتباط خود با ایران را قطع کردند مثلاً حتی در زمینه‌هایی مثل خودرو که بازار ایران علاقه بسیاری به محصولات کره‌ای نشان داد، این کشور فروش خود به ایران را متوقف کرد. کره جنوبی در اقدام دیگر خود و با وجود اینکه خط تولید هیوندای را در بم داشت اما صدور قطعات به این کارخانه را قطع کرد به همین دلیل ایران با چینی‌ها وارد معامله شد. افخمی‌راد انتقاد دیگر به سیاست‌های تجاری کره جنوبی را در عدم سرمایه‌گذاری این کشور در ایران و تمایل به فروش کالای تمام شده دانست و افزود: محصولات شرکت‌هایی مانند سامسونگ و آل.جی در ایران بازار خوبی دارد، به همین دلیل ما از مدیران عامل این دو شرکت دعوت کردیم به ایرن بیایند و در ایران سرمایه‌گذاری کنند تا محصولات آنها به صورت مشترک با ایران تولید شود، اما سامسونگ و آل.جی از پذیرش این پیشنهاد امتناع کردند. باید به این نکته توجه کرد که در ایران وضعیت در حال دگرگونی است و ما به دنبال سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای خارجی هستیم و کمتر به خرید کالای تمام شده تمایل داریم. رییس سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه عملکرد کره در چند وقت اخیر ما را به سیاست‌های دیگری واداشته است، تصریح کرد: آنچه از عملکرد کره گفته شد ما را بر آن داشت که دستورالعملی را وضع کنیم که کالاهای کره‌ای مشمول تعرفه گمرکی بالاتری شوند، به طوری که مثلاً تعرفه لوازم خانگی کره‌ای از 40 به 42 تا 80 درصد افزایش یابد. وی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار خبرگزاری یانهاپ کره جنوبی که آیا ورود کره به بازار ایران دیر شده است، گفت: بسیاری از کشورها اسناد همکاری خود با ما را تنظیم کرده و برای شروع کار منتظر رفع تحریم‌ها هستند، طبیعی است که کشورهایی که با ما در شرایط تحریم همراهی کردند در اولویت قرار دارند اما اگر کشوری سیاست خودش را با ما عوض کند ما آن را در برنامه کاری خودمان قرار می‌دهیم. پاسخ قاطعانه افخمی راد آب سردی بر سر اقتصاد کره جنوبی است. قطعا در جایی که کشورهای اروپایی همچون آلمان، فرانسه و ایتالیا مشتاق از سر گیری روابط خود را ایران هستند و از آن سوی محدودیت سرمایه گذاری و راه اندازی نمایندگی شرکت های آمریکایی در ایران به واسطه توافق هسته ای برداشته میشود، کره جنوبی که به گفته افخمی راد در دوران تحریم حتی از دستورات تحریمی آمریکا نیز فراتر رفت، نمیتواند چندان امیدی به یک تجارت پر سود با ایران داشته باشد. البته از یک دیدگاه اقتصادی واقعیت این است که تنوع شرکای تجاری ایران در سطح جهان منجر به یک جایگاه با ثبات و قابل اطمینان از وضعیت تجارت خارجی خواهد بود و شاید از دیدگاه صرف اقتصادی دست رد زدن به سینه کره جنوبی و افزایش تعرفه واردات کالاهای این کشور تا 80 درصد، اقدامی علمی و کارشناسی نباشد. اما نباید این موضوع را به هیچ وجه از نظر دور داشت که سیاست ایران پشتوانه ای مهم برای اقتصاد و تجارت خارجی است و اگر امروز دروازه های سرمایه گذاری خارجی بر روی کشور گشوده شده است ناشی از اطمینانی است که عرصه سیاسی برای بستر اقتصادی آماده کرده است. در نتیجه با بالا رفتن قدرت انتخاب ایران برای اولویت بندی در مناسبات تجارت خارجی، و از زاویه دید ظرفیت و پتانسیلی که برای اقتصاد ایران از قبل توافق فراهم شده است، شاید قربانی شدن کره جنوبی به دلیل اتخاذ سیاست های نه چندان دوستانه در دوران تحریم، هم برای این کشور و هم برای سایر کشورها در آینده، درس عبرت باشد. عبرتی مبنی بر اینکه در روابط بین الملل و اقتصاد بین الملل در همواره بر یک پاشنه نمی چرخد.