گردش آزاد پول مهم‌ترین مساله پس از توافق
در آستانه دستیابی احتمالی ایران و 1+5 به توافق جامع هسته‌یی، پاسخ به اینکه اقتصاد پس از لغو تحریم‌ها دچار چه تغییر و تحولی خواهد شد، از جذابیت لازم برای طرح با اقتصاددانان و فعالان اقتصادی برخوردار است، محمدمهدی بهکیش، اقتصاددان در پاسخ به این سوال، از تزریق امید به جامعه اقتصادی با رفع تحریم‌ها سخن می‌گوید.
او اما در عین حال معتقد است که مشکلات اقتصاد ایران یک‌شبه و با توافق هسته‌یی حل نخواهند شد و بهبود اقتصاد ایران نیازمند تغییر برخی قوانین و ساختارهاست. این اقتصاددان درباره اثرگذاری تحریم‌ها بر صنعت کشور می‌گوید: «در همه اقتصاد کشور رکود را شاهد هستیم و این رکود تنها صنایع کشور را شامل نمی‌شود. قطعا مقداری از این رکود‌های حاضر در اقتصاد کشور به موضوع تحریم‌ها بازمی‌گردد ولی همه داستان تحریم‌ها نیست. در واقع برخی از این نافرجامی‌ها اقتصادی به دلیل سوءمدیریت است و این موضوع در دوران ریاست‌جمهوری گذشته بسیار نمایان بود و در نهایت نیز منجر به از بین بردن منابع کشور شد و پایگاهی برای تورم ایجاد کرد.» بهکیش ادامه می‌دهد: «البته تحریم‌ها به‌شدت گرفتن رکود نیز کمک کرد به گونه‌یی که منجر به افزایش هزینه‌های تولید، کاهش تقاضا و سطح درآمدی مردم شد و در نتیجه رشد اقتصادی‌ای که باید در سال گذشته رخ می‌داد، آشکار نشد.» جو مثبت، عامل رشد اقتصاد وی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه آیا امیدی به حل مسائل بین‌المللی وجود دارد یا خیر، گفت: «قطعا امیدی به حل مسائل بین‌المللی ایجاد شده است. به نظر من، هم مردم و هم مدیران کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی امیدوار‌تر از گذشته شده‌اند. در حال حاضر نیز تولیدکنندگان، صاحبان صنعت و سکانداران دولتی به فکر فراهم کردن امکانات لازم برای چرخه تولید خود هستند، تا کار تولید بهتر از گذشته پیش رود. در این اواخر نیز جو مساعد توافقات هسته‌یی سبب رشد اقتصاد کشور شد؛ اما باید بدانیم تا زمانی که در دنیای امروز اقتصاد را رقابتی نپذیریم، این کارهای نمادین به صورت وصله‌پینه به اقتصاد جلوه می‌کند و تغییر اساسی نیز پنداشته نمی‌شود.» حرکت پول؛ مهم‌ترین مساله کنونی وی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی‌بر اینکه چه توافقی خوب تلقی می‌شود؟ می‌گوید: «توافق خوب توافقی است که در پی آن نیز تمام تحریم‌ها برداشته شود. منتها مهم‌ترین عاملی که بر اقتصاد حاضر ایران اثرگذار است، مساله حرکت پول است، به طوری که بانک‌ها از طریق گشایش اعتبارات بتوانند اسنادی را به مرز خرید و فروش برسانند. در حال حاضر تولیدکنندگان یا تجار از طریق چندمحور و مرحله، پول را عرضه می‌کنند تا کالای سرمایه‌یی خود را به داخل کشور وارد یا صادر کنند. متاسفانه بانک‌ها در این رابطه هیچ نقشی ندارند در نتیجه عرضه این‌چنینی پول منجر به افزایش فساد در اقتصاد امروز کشورمان شده است.» بهکیش تصریح می‌کند: «در واقع، فساد زمانی اتفاق می‌افتد که تحت مقررات روشنی معامله‌یی صورت نگیرد، بنابراین تحریم امروز بزرگ‌ترین صدمه‌یی که به کشور زده سبب افزایش قاچا‌قچی به کشور شده است.» آثار لغو تحریم‌ها وی درباره آینده توافقات هسته‌یی می‌گوید: «تمام اخبار نشان‌دهنده مثبت بودن این توافقات است. به نظر می‌رسد با حفظ منابع ملی دو طرف هر دو به یک نقطه مشترک دست یابند. این در حالی است که این توافقات بر آینده اقتصاد ایران بسیار اثرگذار خواهد بود. در واقع انجام این توافقات علاوه‌بر اینکه فضا را امیدبخش می‌کند، همچنین منجر به آزاد شدن بسیاری از منابع بلوکه شده می‌شود و این موضوع سبب تزریق انرژی مثبت به ایران خواهد شد به گونه‌یی که اقتصاد کشور را گامی رو به جلو حرکت می‌دهد.» این اقتصاددان می‌افزاید: «رفع تحریم‌ها باعث تشویق سرمایه‌گذاران به ورود به کشورمان می‌شود. علاوه‌بر این صنعتگران کشور نیز با تکنولوژی‌های روز دنیا آشنا خواهند شد. در واقع دست‌کم حدود ۳۰سال از تکنولوژی دنیا عقب هستیم که دو عامل جنگ تحمیلی و اعمال تحریم علیه ایران در بروز این شرایط دخیل هستند. البته متوقف بودن آزادسازی اقتصاد نیز نقش بسزایی در عقب‌ماندگی اقتصاد کشورمان دارد. از این‌رو، ما باید از فضای رفع تحریم‌ها به نحو احسن استفاده کنیم و به سمت و سوی آزادسازی اقتصاد پیش رویم، تا بتوانیم در دنیای رقابتی امروز برای مردم قدم مثبتی را برداریم.» گشایش سوئیفت، خواسته تولید بهکیش درباره مهم‌ترین بندهای اقتصادی که باید در زمان توافقات هسته‌یی به آن توجه ویژه‌یی شود، گفت: «مهم‌ترین بندها در زمان توافقات هسته‌یی موضوع سوئیفت است. در واقع اگر سوئیفت باز شود، نقل و انتقال پول‌ها امکان‌پذیر می‌شود. باز شدن درب سوئیفت یکی از مهم‌ترین خواسته‌های فعالان اقتصادی و صنعتگران به شمار می‌رود.» مشکلات ساختاری همچنان پا برجا وی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه آیا با رفع تحریم‌ها معضلات اقتصاد و صنعت کشور مرتفع خواهد شد یا خیر گفت: «با انجام توافق هسته‌یی نیز اوضاع اقتصاد به‌ویژه بخش صنعت به سرعت بهبود نخواهد یافت؛ هیچ‌وقت معضلات اقتصادی نه یک‌شبه و نه حتی یک‌ساله حل نخواهند شد. در واقع ما باید در زمینه تغییر قوانین خوب عمل کنیم. اگر در این حوزه خوب عمل کنیم، ۵سال زمان‌بر نیاز خواهد بود تا شرایط بسامان شود. تغییر ساختار همیشه وقت‌بر، انرژی‌بر یا حتی سرمایه‌بر بوده، ما حتی ساختار‌های کشورمان را باید تغییر دهیم. این در حالی است که قطار آزادسازی دنیا از ۳۰سال پیش در حال حرکت بوده و ما در این زمان‌ها متوقف ایستاده‌ایم.» به گفته وی، جذب سرمایه‌گذار خارجی، کاهش مقررات، رقابتی کردن اقتصاد و پیش‌روی به سمت خصوصی‌سازی ۴پایه اصلی آزادسازی محسوب می‌شود که متاسفانه ما در این زمینه‌ها بالعکس عمل کرده‌ایم. بهکیش می‌گوید: بعد از توافقات هسته‌یی برای آزادسازی اقتصاد اگر به صورت لنگان‌لنگان پیش رویم باید زمان طولانی را طی کنیم اما اگر خود را تجهیز کنیم به وضعیت فعلی ترکیه دست خواهیم یافت. وی با اشاره به تردید ورود سرمایه‌گذاران بعد از توافقات هسته‌یی می‌افزاید: «سرمایه‌گذار خارجی تحت‌تاثیر دو عامل ورود پیدا می‌کند. اولا فضای عمومی اقتصاد باید جذب‌کننده باشد که متاسفانه فضای عمومی اقتصاد کشورمان جذب‌کننده نیست؛ در اقتصادی که نرخ ارز امروز تا فردایش زمین تا آسمان فاصله دارد در اقتصادی که اگر سرمایه‌گذار بخواهد در حوزه پتروشیمی ورود پیدا کند، نمی‌داند وزیر صنعت روزهای واپسین قیمت گاز را با آن چطور محاسبه کند، در این شرایط چه کسی منابعش را در این اقتصاد سرمایه‌گذاری می‌کند؟ طبیعی است در چنین فضایی ورودپیدا نمی‌کند.» پتروشیمی کاندیدای بیشترین سود سرمایه به گفته بهکیش، سودآورترین صنعت برای سرمایه‌گذاری، صنعت پتروشیمی است. متاسفانه موضوع کمبود آب مزیت‌های بسیاری از صنایع را تحت تاثیر قرار داده است؛ به طوری که در سالیان گذشته پسته و زعفران در زمره پرسودترین تولید کشاورزی کشور مطرح بود؛ در واقع این دو محصول در گذشته جزو اولویت‌های دوم و سوم سرمایه‌گذاران داخلی- خارجی به شمار می‌رفته است. این استاد اقتصاد می‌افزاید: «البته امکان دارد سرمایه‌گذار خارجی، فقط سرمایه‌اش را قرض دهد که به این نوع سرمایه‌گذاری هم نمی‌توان FDI (سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی) نام نهاد. در واقع سرمایه‌گذاری مستقیم فضای قابل پیش‌بینی دارد به طوری که سرمایه‌گذار بتواند قیمت‌ها، امکان فروش و تحول صنعت را پیش‌بینی کند. در حال حاضر فضای اقتصاد کشور ما قابل پیش‌بینی نیست و این موضوع نیز خود مهم‌ترین دلیل عدم ورود سرمایه‌گذار مستقیم به شمار می‌رود.»
