دلار تک نرخی؛ سوغات مذاکرات هسته‌ای‌؟

همزمان با آغاز فعالیت دولت یازدهم ثبات بازار ارز و رسیدن به ارز تک نرخی به عنوان دو اولویت اصلی سیاستگذار پولی در حوزه بازار ارز مطرح شد. هم اکنون در حالی که حدود 2 سال از آغاز فعالیت دولت یازدهم سپری می شود بازار ارز به ثبات نسبی رسیده و سیاستگذار پولی توانسته با اتخاذ سیاست های کنترلی در بازار نوسان های شدید قیمتی را کاهش دهد و قیمت را در محدوده 3300 تومان ثابت نگه دارد. اما در حالی که بازار ارز به ثبات نسبی رسیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند زمان اجرای سیاست ارز تک نرخی فرا رسیده است. به طوری که نوسان های بازار به حداقل رسیده و تفاوت قیمت ارز مبادلاتی و ارز آزاد نیز در مسیر نزولی قرار گرفته و به حداقل رسیده است. در این شرایط اما ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی از یکسان سازی نرخ ارز در کشور به فاصله 5 تا 6 ماه پس از عملی شدن تفاهم هسته ای خبر داده است. رئیس کل بانک مرکزی درباره زمان اجرای سیاست ارز تک نرخی گفت: باید این امر را مدنظر قرار داد که بهترین زمان برای یکسان سازی نرخ ارز ارتقا سطح ارتباطات بین المللی بانکی و کارگزاران است. وی در پاسخ به این پرسش که پس از یکسان سازی نرخ ارز، کدامیک از نرخ های بازار آزاد و مرکز مبادلات مدنظر خواهد بود، ادامه داد: یک نرخ تعادلی در اقتصاد وجود دارد که نمی توان آن را به صورت مصنوعی تغییر داد. وظیفه اصلی بانک مرکزی در این بحث، جلوگیری از شوک های موقت ناشی از هیجانات است لذا احساس ما این است که در شرایط با ثباتی قرار داریم، اما ممکن است که نرخ ارز پس از یکسان سازی تاحدی کاهش یابد. وی با اشاره به برنامه جدی بانک مرکزی برای یکسان سازی نرخ ارز، اظهار داشت: اکنون بازار ارز از شرایط باثباتی برخوردار بود و تلاش می شود این روند ادامه یابد. به گفته رییس کل بانک مرکزی، اکنون بازار ارز از ثبات برخوردار است، اما احتمال کاهش نرخ ارز پس از یکسان سازی وجود دارد. وی در پاسخ به این سوال که پس از یکسان سازی نرخ ارز، چه بازاری به عنوان مرجع مبادلات ارزی تعیین می شود، افزود: یکی از راهکارهای موجود این است که بازار بین بانکی کفایت می کند، یعنی بانک ها باید عناصر اصلی فعال در بازار ارزی بین بانکی باشند و سایر مجموعه ها نیز در ارتباط با بانک ها مشکل خود را حل کنند. رییس کل بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که پس از یکسان سازی نرخ ارز، کدامیک از نرخ های بازار آزاد و مرکز مبادلات مدنظر خواهد بود، ادامه داد: یک نرخ تعادلی در اقتصاد وجود دارد که نمی توان آن را به صورت مصنوعی تغییر داد. البته یکسان سازی نرخ ارز و پایداری این موضوع نیازمند آماده بودن شرایط مناسب اقتصادی است که مهم ترین آن نیز کنترل فضای انتظاری در بازار است. اما دکتر جعفر مجرد معاون ارزی سابق بانک مرکزی معتقد است به‌منظور پایداری و موفقیت سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز باید 5 نکته اساسی پس از اجرای سیاست مدنظر قرار بگیرد. نخستین گام این است که یکسان‌سازی نرخ ارز فرآیند پیچیده‌ای است که اجرای موفق آن مستلزم ایجاد بسترهای مناسب قانونی و اقتصادی و تعدیل رفتار شرکت‌کنندگان بازار است. گام دوم تداوم نظام تک‌نرخی ارز نیازمند تداوم هماهنگی سیاست‌های پولی، ارزی، مالی و بازرگانی است. سومین گام این است که بانک‌ها باید مدیریت ریسک ارزی خود را تقویت کنند و بانک مرکزی باید بر وضعیت باز ارزی بانک‌ها نظارت مستمر داشته باشد. بر اساس چهارمین گام به‌دست آمده از مطالعه مذکور یکسان‌سازی نرخ ارز باید با فعال‌سازی نظام شناور مدیریت شده ارز و تعمیق بازار بین بانکی ارز همراه شود. همچنین گام پنجم مطالعه مذکور دلالت بر آن دارد که زمان یکسان‌سازی نرخ ارز نباید به‌طور دقیق از پیش اعلام عمومی شود و انجام یکباره آن، پس از فراهم شدن پیش‌نیازهای مطرح شده در این سخنرانی، باید موکول به بهبود فضای خارجی موجود شود.