مُدی که سرطان‌زاست

درحالی که دیگر چند سالی است تعدادی هم برای آفتاب‌گرفتن و برنزه شدن، سواحل و کنار استخرها را به درون آب ترجیح می‌دهند تا جایی که این روزها تعداد افرادی که برای تغییر رنگ پوستشان یا همان برنزه شدن به سمت‌ آب می‌روند، بیشتر از آنهایی است که برای شنا آن را انتخاب می‌کنند. اینکه برنزه‌شدن چرا و بر چه اساس به مد روز تبدیل شد؟ سوالی است که چندان مهم نیست بلکه‌ آنچه مهم است این است که آیا واقعا برنزه شدن یا برنزه کردن برای پوست بی‌خطر است؟ شاید کمتر کسی باور کند مُدی که این روزها با نام برنزه شدن دنیا را فرا گرفته است، نتیجه زیر آفتاب ماندن اتفاقی یک خانم طراح مد باشد. او که در حین سفر از پاریس به کن برای شرکت در یک فستیوال مد، به‌طور تصادفی زیر آفتاب برنزه شد با چاپ چند عکس اتفاقی از او در این حالت در مجلات، به‌زودی همه جای دنیا، طرفداران مد دنبال این بودند که برنزه شوند. سال ۱۹۷۰ گروه‌های مختلف از هر رده سنی، خودشان را زیر آفتاب کباب می‌کردند، بدون اینکه بدانند برنزه شدن می‌تواند زمینه‌‌ساز ابتلا به سرطان در ۱۰ تا ۲۰ سال بعدی عمرشان باشد. از سال ۲۰۰۵ تا امروز میزان سرطان پوست شدیدا درحال افزایش است، ولی این افراد همچنان به برنزه کردن خود مشغولند! لایه اوزن در سرتاسر کره زمین نازک‌‌تر شده است و حفره‌های موجود در آن، که تهدیدی برای پوست به شمار می‌‌روند، همچنان درحال افزایش هستند. هر کسی مختار است که با دانستن عواقب هر کاری، آن را انجام دهد اما افرادی که علاقه‌‌مند به برنزه‌کردن هستند، باید بدانند که در سال‌های آینده، حتی اگر به سرطان پوست دچار نشوند، نسبت به هم‌سن و سال‌هایشان پوست پیرتر و شکسته‌‌تری خواهند داشت. پوست ته‌دیگی به قیمت سرطان دوستانش او را «ناتی» صدا می‌زنند. دختر جوان و طرفدار مد روزی که در اثر ساعت‌های پیاپی زیر آفتاب ماندن متاسفانه مبتلا به سرطان پوست شده است. می‌خواستم وقتی او را دیدم از او بپرسم از کجا مطمئن است که بیماریش به‌دلیل آفتاب بوده و دلایل دیگر مثلا دلایل ژنتیکی ندارد؟ اما با دیدن او از سوالم منصرف شدم. رنگ پوستش به حدی تیره بود که وقتی می‌خندید سفیدی دندان‌هایش در مخاطب ترس ایجاد می‌کرد و با وجود اینکه چهره‌اش واقعا زیبا بود با این کار دیگر نمی‌توانستی بگویی هنوز زیباست. پوستش در اثر ماندن زیاد زیر نور آفتاب به حالت ته‌دیگی درآمده بود. (یعنی کلفت شدن پوست و براق شدن آن) . ناتاشا که مراحل درمانی سرطان پوست را پشت سر گذاشته و مشغول شیمی‌درمانی بود، بعد از ریختن موها و ابروهایش برای ما از تمایل به زیباترشدنی گفت که به قیمت از دست رفتن سلامتی‌اش تمام شد. او می‌گوید: از سال 76 یعنی وقتی 13 ساله بودم، هر سال برای اینکه پوستم تیره‌تر شود و این تیرگی تا تابستان بعدی روی پوستم باقی بماند کل روزهای تابستانی را زیر آفتاب می‌ماندم. وقتی مادرم و اطرافیان به من می‌گفتند این کار ضرر دارد، می‌خندیدم و می‌گفتم اگر داشت مد نمی‌شد. او ادامه می‌دهد: تا اینکه سال گذشته بعد از اینکه تابستان را طبق معمول در آغوش آفتاب سپری می‌کردم، متوجه لک‌های قهوه‌ای روی پوست پایم شدم که اول فکر کرم به دلیل آفتاب است. چون این اتفاق در گذشته هم برایم افتاده بود اما در عرض کمتر از یک ماه لکه‌ها کل بدنم را فرا گرفت و وقتی به پزشک مراجعه کردم، متوجه شدم کل سلول‌های سطح ملانین پوستم در اثر جذب مداوم اشعه مضر آفتاب سرطانی شده است. این را پزشکان یک کلینیک پوست معتبر در پاریس به من گفتند و بعد بیان کردند تنها دلیلش اشعه آفتاب بوده است. مدشدن دلیل بی‌عیب بودن یک کار نیست یک متخصص پوست و رئیس یکی از کلینیک‌های پوست تهران درباره آفتاب گرفتن و برنزه شدن می‌گوید: مد شدن دلیل بی‌عیب بودن یک کار نیست. حتی ماندن برای کمتر از چند دقیقه زیر آفتاب هم در صورتی مجاز است که همه افراد برای پیشگیری از پیری پوست از ضدآفتاب استفاده کنند. اسفندیار ملکی می‌گوید: افرادی که در معرض اشعه فرابنفش قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض تخریب سلولی و پیری پوست، افزایش چین و چروک و تغییر رنگ دائم، ضعف ایمنی در سطح سلول‌های پوستی و افزایش عفونت‌های سطحی پوست می‌شوند. او می‌افزاید: نور خورشید حاوی دو نوع پرتو ماورای‌بنفش است که به پوست شما برخورد می‌کند: اشعه ماوراء بنفش A و اشعه ماوراء بنفش B، پرتوهای B لایه بالایی پوست (اپیدرم) را می‌سوزانند و باعث آفتاب‌سوختگی می‌شوند، درحالی که پرتوهای A که به لایه عمیق‌تر پوست نفوذ می‌کنند باعث برنزه شدن می‌شوند. پرتوهای A در پیری پوست مقصر محسوب می‌شوند و پرتوهای B اغلب با سرطان پوست ارتباط داده می‌شوند. با این حال پژوهش‌ها نشان می‌دهند که پرتوهای A نیز ممکن است در سرطان پوست نقش داشته باشند. یک آرایشگاه زنانه با چند اتاق مجزا که داخل هر کدام از آنها دستگاه‌هایی تابوت‌مانند گذاشته‌اند و داخل هریک از آنها یک نفر خوابیده است. بعد از اینکه مسئول سالن سوت می‌زند و عده‌ای که داخل دستگاه‌ها هستند بیرون می‌آیند تا جای خود را به بقیه بدهند، تازه می‌فهمم چقدر بازار این کار پررونق است. شاید در مدت بیست دقیقه‌ای که در آن سالن منتظر بودم، بالای پنجاه دختر و زن جوان برای تایم یک روز درمیان استفاده از دستگاه سولاریوم به آنجا آمدند. استفاده از دستگاه‌های سولاریوم همه جا باب شده و هر کسی با خریدن این دستگاه و آوردن آن به خانه و محل کارش می‌تواند بدون هیچ مجوزی با آن مغازه باز کند. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استفاده از دستگاه‌های برنزه‌کننده بدن (سولاریوم) را ممنوع اعلام کرده است. یک عضو هیات علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و استاد دانشگاه در این زمینه می‌گوید: به هر حال چنانچه به‌صورت طبیعی و به اصطلاح در حمام آفتاب پوست برنزه شود یا با استفاده از روش‌های مصنوعی، مکانیسم تغییر رنگ پوست یکسان است و در هر دو حالت از اشعه فرابنفش استفاده می‌شود، که باید به این نکته توجه کرد که مهم‌ترین عامل ایجاد سرطان‌های پوستی نیز اشعه فرابنفش نوع A است. نعیم جودکی می‌گوید: در حال حاضر بسیاری از سالن‌های آرایشی و زیبایی نیز به صورت مصنوعی با استفاده از سولاریوم و نظایر آن اقدام به برنزه‌کردن پوست می‌کنند. او تاکید کرد: سرطان پوست نه‌تنها یکی از شایع‌ترین سرطان‌های ناشی از استفاده سولاریوم است بلکه ابتلا به سرطان چشم نیز در مصرف‌کنندگان این دستگاه مشاهده شده ‌‌است. سازمان جهانی بهداشت پیشتر اعلام کرده ‌بود جوانانی که از سولاریوم استفاده می‌کنند، هشت برابر بیشتر در معرض ابتلا به نوعی سرطان پوست به نام «ملانوما» هستند.