پایان جادوی انسجام ساز جنگ در اسرائیل

اقتصادآنلاین - منصور براتی؛ با گذشت بیش از 160 روز از نبرد میان اسرائیل و گروه‌های مقاومت فلسطینی در نوار غزه، تحولات سیاسی در سرزمین های اشغالی به سمت عادی شدن و بازگشت به مرحله پیش از شروع جنگ است.

اگرچه رقابت‌های سیاسی میان احزاب مختلف در اسرائیل سابقه ای همسنگ عمر این رژیم دارد، اما در 10 سال گذشته شکاف‌های بزرگی در جامعه و سپهر سیاسی اسرائیل به وجود آمده است. به ویژه از سال 2019 دودستگی‌ها بر سر حضور و یا کنار رفتن بنیامین نتانیاهو تشدید شده است.

اصلاحات قضایی مورد نظر نتانیاهو که از نخستین روزهای سال 2023 به جامعه معرفی شد، بخش بزرگی از جامعه اسرائیل را به تکاپو درآورد. اصرار کابینه دست راستی نتانیاهو بر اجرای این اصلاحات دو قطبی را شدیدتر کرد. یکی از دلایل اصلی انتخاب روز هفتم اکتبر از سوی گروه های مقاومت برای حمله به اسرائیل همین دو دستگی شدید بود.

با آغاز جنگ این دو دستگی مثل همیشه کاهش یافت؛ از یکسو یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون و حزب یش عتید شدت حملات به نتانیاهو را کاهش داد و از سوی دیگر بنی گانتز، رهبر ائتلاف وحدت ملی که طی 10 ماه اعتراض نسبت به اصلاحات دیوانعالی به اصلی‌ترین بخت جانشینی نتانیاهو تبدیل شده بود، حاضر شد وارد کابینه جنگی شود.

اکنون و با گذشت بیش از 160 روز از جنگ به نظر می‌رسد جادوی انسجام ساز جنگ نیز به پایان اثر خود رسیده و اعتراضات هم درون جامعه صهیونیستی و هم میان احزاب مختلف علیه نتانیاهو و کابینه او با صراحت و شدتی مانند قبل از جنگ در حال افزایش یافتن است.

از سوی دیگر شاهد تحولات سیاسی مهمی هستیم که معمولاً در شرایط خطیر جنگی یا خلاف آن اتفاق می‌افتد و یا دست‌کم متوقف می‎شود. مهم‌ترین این رویدادها را می‌توان در خروج گیدعون صعر، رهبر حزب امید جدید از ائتلاف با گانتز جست‌وجو کرد. این انشقاق اگرچه از این بابت که صف مخالفان نتانیاهو را دچار اختلاف می‌سازد، خبر خوبی برای بی بی است، اما در عین حال دو پیامد منفی هم برای او به همراه می‌آورد؛ اولاً انشقاق در ائتلافی که عضو کابینه اضطرار ملی است، نشان می‌دهد احزاب سیاسی و شخصیت‌های اسرائیل دیگر خود را در دوره اضطراری و جنگی و فوق العاده نمی بینند و این رویداد را باید به مثابه نقطه عطف «بازگشت به عصر عادی و روزمره» درنظر گرفت.

دومین پیامد منفی احتمالی جدایی صعر از گانتز برای نتانیاهو، داغ‌تر شدن بحث و گفت‌وگو و مطالبه برگزاری انتخابات زودهنگام در سرزمین‌های اشغالی است. نظرسنجی‌های مختلفی که پس از حمله هفتم اکتبر در اسرائیل برگزار شده گویای دو نکته مهم بود؛ 1- ریزش شدید محبوبیت بنیامین نتانیاهو و حزب لیکود؛ لیکود در انتخابات نوامبر 2022، 32 کرسی را از آن خود کرد، اما در بیشتر نظرسنجی‌های پس از شروع جنگ کمتر از 20 کرسی کسب می‌کند 2- اوج گیری بنی گانتز در نظرسنجی ها؛ ائتلاف گانتز که در انتخابات گذشته تنها 12 کرسی  را به دست آورده بود به یک باره در نظرسنجی‌ها تا سطح 35-40 کرسی ارتقا یافت.

با ریزش 40 تا 50 درصدی محبوبیت حزب لیکود و نتانیاهو، به شکل‌گیری پدیده «آرای سرگردان» در سپهر سیاسی اسرائیل انجامیده است. این افراد عمدتاً راست‌گرا و سکولار هستند و در ناتوانی کابینه نتانیاهو در پیش‌ بینی و خنثی سازی عملیات طوفان الاقصی در روز هفتم اکتبر، عجالتاً وفاداری خود را تغییر داده و به دنبال گزینه‌ای مناسب‌تر هستند.

طبیعتاً بخش بزرگی از این آرای سرگردان سیاستمداران متعلق به جناح راست میانه را به دیگر جناح‌ها ترجیح خواهند داد، اما در شرایط کنونی تنها گزینه‌ای که این ویژگی را دارد آویگدور لیبرمن، رهبر حزب اسرائیل خانه ماست. اما حزب لیبرمن به دلیل تبار روسی او معمولاً نمی‌تواند برای غیر روس‌تباران جذابیت چندانی داشته باشد.

اما عمده رأی سرگردان در نظرسنجی‌ها به سوی بنی گانتز رفته که یک سیاستمدار میانه‌رو به حساب می‌آید. به طور مشخص گیدعون صعر قصد دارد با خروج از سایه گانتز و برندسازی خود به عنوان یک جناح راست‌گرا و بدیل طبیعی نتانیاهو، بخشی از رأی سرگردان را به سوی خود بکشاند.

از همین روست که صعر خواستار عضویت در کابینه سه نفره جنگی نیز شده است. تقریباً همه اعتبار مدیریت جنگ به حساب گانتز واریز شده و همه شکست‌ها به پای نتانیاهو نوشته شده است. صعر می‌خواهد با ورود به کابینه جنگی برای خود اعتبار سیاسی بیشتری کسب کند. مانورهای جدید صعر دعواهای سیاسی را در جامعه اسرائیل زنده‌تر می‌کند و درخواست برگزاری انتخابات زودهنگام را عادی سازی و تقویت خواهد کرد.

از سوی دیگر صعر تهدید کرده اگر با عضویت او در کابینه جنگی موافقت نشود، از کابینه اضطرار ملی استعفا خواهد کرد. خروج حزب امید جدید از کابینه اضطراری اگرچه حیات آن را با بحران روبه‌رو نمی‌سازد، اما نخستین انشقاق در این کابینه خواهد بود.

همچنین گانتز با شرط 3 نفره ماندن کابینه جنگی، ورود به آن را پذیرفت و لذا موافقت با حضور صعر در کابینه جنگی به معنی خروج گانتز خواهد بود. از سوی دیگر ورود صعر به این کابینه به اعتراض جناح راست افراطی هم خواهد انجامید؛ بتصلائل اصموطریچ، وزیر دارایی (در وزارت دفاع هم دارای اختیارات است) و ایتامار بن گویر، وزیر امنیت عمومی از همان ماه اکتبر 2023 منتقد کابینه 3 نفره جنگی بودند. این دو سیاستمدار نتانیاهو را در برابر دو گزینه قرار دادند که یا آنها را وارد کابینه جنگی کند و یا این کابینه را منحل سازد. اگر صعر بتواند وارد کابینه جنگی شود، بن گویر و اصموطریچ نیز این خواسته را مطرح خواهند کرد.

انتظار می‌رود در ماه‌های آینده تمایل به برگزاری انتخابات زودهنگام در اسرائیل بیش از پیش مطرح شود. همچنین احتمالاً سیاستمداران دیگری که تعلق به جناح راست میانه دارند نیز به زودی ورود جدی‌تری به عرصه عمومی داشته باشند. نفتالی بنت، نخست وزیر سابق اسرائیل و یوصی کوهن، رئیس پیشین موساد از جدی‌ترین گزینه‌هایی هستند که در ماه‌های بعد از آنها بیشتر خواهیم شنید و سپهر سیاسی اسرائیل را تحت تاثیر قرار خواهند داد.