بررسی تاخیر طرح‌های جدید پالایشگاهی +جدول

یکی از سیاست‌های کلان دولت در برنامه چهارم و پنجم توسعه ساخت پالایشگاه‌های جدید نفت و میعانات گازی به منظور خودکفایی کامل از واردات فرآورده‌های نفتی و تبدیل شدن به یکی از کشورهای صادرکننده بنزین و گازوئیل بود. با این وجود با گذشت 7 سال از احیای نهضت پالایشگاه سازی هنوز حتی یک پالایشگاه جدید نفت در مدار بهره برداری قرار نگرفته است و حتی ساخت 6 پالایشگاه جدید نفت و میعانات گازی هم متوقف شده است. در ابتدای برنامه چهارم توسعه مطالعاتی به ‌منظور ساخت 7 پالایشگاه جدید نفتی آغاز شد و مطابق با این مطالعات ساخت پالایشگاه‌های جدید نفت و میعانات گازی ستاره خلیج فارس، هرمز بندرعباس، پارس شیراز، کاسپین گلستان، آناهیتا کرمانشاه، شهریار تبریز و نفت سنگین خوزستان در دستور کار قرار گرفته است. برآوردها نشان می‌دهد در صورتی ‌که ساخت این واحدهای جدید پالایشگاهی به پایان برسد در مجموع یک میلیون و 80 هزار بشکه نفت خام و 480 هزار بشکه میعانات گازی به ظرفیت پالایش کشور افزوده شود و در مجموع ظرفیت پالایش نفت ایران به حدود 3.3 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. افزایش 108میلیون لیتری تولید روزانه بنزین و 83 میلیون لیتری تولید گازوئیل از دیگر دستاوردهای ساخت این 7 پالایشگاه جدید نفتی است و پیش بینی می شود که در صورت ساخت و راه اندازی "7 خواهران نفتی" ایران در جمع یکی از کشورهای بزرگ صادرکننده بنزین و گازوئیل منطقه خاورمیانه و حتی جهان قرار بگیرد. برای انجام مراحل مختلف طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی این هفت پالایشگاه نفت به حدود 20 تا 24 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است که تاکنون حدود 1.5میلیارد دلار سرمایه و منابع مالی فقط برای ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس نهایی شده است. با این وجود در شرایط فعلی ساخت این پالایشگاه‌های جدید نفتی تنها بر روی کاغذ پیشرفت اجرایی دارد به طوری‌ که به استثنای ستاره خلیج فارس، ساخت 6 پالایشگاه باقیمانده تاکنون در مرحله طراحی بنیادی، فنس کشی زمین و اقدامات اولیه پیشرفت اجرایی دارد. گزارشی که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بر روی سایت اصلی خود درباره آخرین وضعیت ساخت هفت پالایشگاه جدید نفت درج کرده حاکی از آن است که هم اکنون وضعیت اجرایی پالایشگاه نفت کاسپین، شهریار، خوزستان و آناهیتا به ترتیب در مرحله اقدامات اولیه و طراحی بنیادی است. بر اساس این آمار رسمی تاکنون با گذشت حدود 8 سال از آغاز برنامه چهارم توسعه تاکنون ساخت چهار پالایشگاه که اصلا اجرایی نشده است ضمن آنکه پیشرفت ساخت پالایشگاه‌های پارس و هرمز هم به 10 درصد نمی رسد. به عبارت دیگر در 8 سال گذشته ساخت 6 پالایشگاه از مجموع هفت پالایشگاه جدید نفتی نه تنها از پیشرفت اجرایی مطلوبی برخوردار نبوده که حتی در برنامه پنجم توسعه هم شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تاکنون اقدام قابل توجه‌ای که منجر به شتاب در ساخت این مگا پروژه‌ها باشد، انجام نداده است. در حال حاضر سهامداران و حتی نحوه تامین منابع مالی ساخت 6 پالایشگاه جدید نفتی در وضعیتی بلاتکلیفی به سر می برد به طوری که مسئولان پالایش و پخش نفتی هر روز از مشارکت یک سرمایه گذار داخلی و خارجی در این طرح‌ها خبر می‌دهند، با این وجود یا سرمایه گذاران در این طرح ها مشارکت نمی کنند و یا پس از مشارکت از پرداخت حق السهم خود امتناع می کنند. با این وجود علیرضا ضیغمی مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی اخیرا در گفتگویی از"پیشنهاد خارجی‌ها به ایران برای ساخت پالایشگاه‌" خبر داده و تاکید کرده است:"آمادگی برای حضور در خارج از مرزها را داریم." در مجموع مطابق با آمارهای سایت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تاکنون به استثنای پالایشگاه‌های ستاره خلیج فارس و پارس شیراز برای هیچ یک از 5 پالایشگاه دیگر نفت حتی زمان راه اندازی هم تعیین نشده است. خروج ستاره خلیج فارس از لیست مهر ماندگار دولت پالایشگاه ستاره خلیج فارس تنها پالایشگاه نسبتا فعال در حال ساخت از مجموعه هفت پالایشگاه جدید نفتی است که از پیشرفت حدود 50 درصدی برخوردار است با این وجود هم اکنون سایت این پالایشگاه میعانات گازی به حالت نیمه تعطیل درآمده است. علیرضا ضیغمی معاون وزیر نفت مرداد ماه در گفتگو با مهر با اشاره به دستورات جدید وزیر نفت مبنی بر پرداخت یک میلیارد دلار منابع مالی جدید به ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس یکی از دلایل تاخیر در ساخت این پالایشگاه را عدم تامین به موقع منابع مالی عنوان کرده است. با این وجود به نظر می رسد عدم تامین منابع مالی ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس حداقل در زمان فعالیت دولت دهم مصداق نداشته باشد زیرا در 2 سال گذشته دولت و مجموعه وزارت نفت بیشترین حمایت مالی را از ساخت این پالایشگاه میعانات گازی داشته اند. از اینرو تاکنون بیش از یک میلیارد و 500 میلیون دلار برای ساخت این پالایشگاه 360 هزار بشکه ای میعانات گازی سرمایه گذاری شده است که بخش عمده این منابع مالی در دولت دهم اختصاص یافته است. از سوی دیگر با توجه با تاخیرهای فراوان در ساخت و راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس، به منظور شتاب در بهره برداری نام این طرح در لیست طرح‌های مهر ماندگار دولت قرار گرفته است و قرار است تنها یک فاز این پالایشگاه با ظرفیت 120هزار بشکه تا شهریور ماه سال 1392 راه اندازی شود. با این وجود با توجه به نحوه عملیات اجرایی امکان راه اندازی فاز اول این پالایشگاه تا پایان فعالیت دولت دهم وجود ندارد و عملا نام این طرح از پروژه های مهر ماندگار دولت حذف خواهد شد. در همین حال علیرضا ضیغمی معاون وزیر نفت مرداد ماه سال جاری در پاسخ به این سوال که فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس به دولت دهم می رسد؟ گفته بود: اگر هم نرسد امکان راه اندازی آن را در دولت یازدهم فراهم می کنیم.

وضعیت نامشخص ساخت پالایشگاه‌های نفت در خارج کشور همزمان با تعریف ساخت 7 پالایشگاه نفت در داخل کشور در ابتدای برنامه چهارم مذاکراتی با چندین کشور آسیایی و ونزوئلا برای ساخت پالایشگاه‌های نفت در مالزی، اندونزی و سوریه انجام گرفت. بر این اساس ساخت 5 پالایشگاه نفت در منطقه غرب آسیا و جنوب‌شرق آسیا در هیئت مدیره شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به تصویب رسید و قرار شد ایران در ساخت پالایشگاه‌های جوهور، پتروفیلد و کداح مالزی، جاوه اندونزی و الفروقلوس سوریه مشارکت داشته باشد. هم اکنون ساخت تمامی این 5 پالایشگاه بین‌المللی در مرحله مطالعات اقتصادی، طراحی بنیادی و جانمایی ساخت پالایشگاه متوقف شده است و تاکنون اقدامی برای ادامه و یا توقف کامل مشارکت در این پالایشگاه‌های نفت اتخاذ نشده است.