سفته 50 میلیونی برای مسکن‌مهر
زنگ پایان ثبت‌نام از متقاضیان مسکن‌مهر در تهران پنج‌شنبه گذشته با تکمیل ظرفیت پیش‌خرید سری آخر واحدهای مسکونی در پرند نواخته شد، اما این طرح پرماجرا به جای آنکه به سکانس آخر خود نزدیک شود و پرونده طرح با واگذاری تدریجی واحد به پیش‌خریداران به خوبی و خوشی ختم شود، وارد مرحله چالش‌ساز دیگری شده که افراد برای عبور از آن باز هم باید هزینه بپردازند.
بانک‌مسکن اعلام کرده، برای تحویل مسکن‌مهر به افراد «سفته 50 میلیون تومانی» مورد نیاز است. ظاهرا اگرچه واحدهای مسکونی‌مهر را وزارت راهوشهرسازی ساخته و خودش باید تحویل دهد، اما تسهیلات بانکی ضمیمه این واحدها، اجازه نهایی واگذاری را در اختیار بانک‌مسکن گذاشته است. داستان تازه مسکن‌مهر فقط به «سفته» محدود نمی‌شود. پیش‌فروش آخرین مجموعه از پروژه‌های مسکن‌مهر مخصوص تهران که در شهر جدید پرند در حال ساخت است دو هفته پیش شروع شد و اطلاع مردم از ته‌مانده این واحدها باعث هجوم مراجعه و ثبت‌نام، با سرعتی بیشتر از آنچه اخیرا در شهر جدید پردیس اتفاق افتاد، شد طوری که هم‌اکنون پرند اعلام می‌کند همه 100 هزار مسکن‌مهر در حال ساخت خود را پیش‌فروش کرده، اما هنوز روزانه بیش از 150نفر متقاضی جدید برای ثبت‌نام از تهران به این منطقه سفر می‌کنند و پاسخ منفی دریافت می‌کنند.
حالا این استقبال دور از انتظار ساکنان تهران از مسکن‌مهر و رخداد «تقاضا بیش از عرضه در این طرح»، دولت را متقاعد کرده به جای تعریف ظرفیت جدید -که علی‌القاعده فشار غیرمتعارف کنونی طرح را برای مسوولان در ماه‌های پایانی این دولت بیشتر می‌کند- از ابزار قانونی نهفته در متن طرح بهره ببرد تا شاید در اثر ریزش اجباری یکسری از پیش‌خریداران، جا برای اسم‌نویسی افراد واجدشرایط باز شود! مسوولان وزارت راهوشهرسازی تصمیم گرفته‌اند همه آنهایی که در طول مراحل ثبت‌نام مسکن‌مهر- از ابتدای تیرماه 86 تا روز آخر ثبت‌نام یعنی پنج‌شنبه‌ای که گذشت- واجدشرایط شناخته‌شده‌اند را از بابت «نداشتن‌خانه» به صورت واقعی و غیرصوری مورد استعلام سازمان ثبت اسناد و املاک کشور قرار دهند. ظاهرا برخی زیرمجموعه‌های این وزارتخانه - برخی شهرهای جدید- در طول 5سال ثبت‌نام مسکن‌مهر بدون آنکه این استعلام را از متقاضیان انجام دهند فقط یک برگ تعهدنامه غیرمحضری از افراد دریافت می‌کردند که در آن این قول از متقاضیان گرفته شده که «اگر هر زمان دولت به مدرکی برسد دال براینکه فرد بعد از سال84 دارای ملک و صاحب مسکن بوده است، می‌تواند مسکن‌مهر و خسارت‌های احتمالی را از او مطالبه و پس بگیرد». همین تعهدنامه بایگانی‌شده در سوابق پیش‌خریداران و دارندگان واحدهای مسکونی‌مهر هم‌اکنون از سوی مسوولان به جریان افتاده و مقرر شده سازمان ثبت‌اسناد سابقه ملکی تک‌تک ثبت‌نام کننده‌های مسکن‌مهر را استعلام و نتیجه آن را به وزارت راهوشهرسازی اعلام کند.
از آنجا که تقریبا برای هیچ کدام از واحدهای مسکونی‌مهر واگذار شده به افراد واجدشرایط، هنوز سند محضری صادر نشده است، مسوولان عملا صدور سندمحضری و صدور دفترچه اقساط بانکی تسهیلات مسکن‌مهر را منوط کرده‌اند به پاسخ استعلام ثبت به این صورت که اگر ثبت، فاقد مسکن بودن صاحب‌خانه‌های مسکن‌مهر را تایید کرد، دولت مالکیت مسکن‌مهر را برای این افراد از طریق صدور سند محضری، منتقل می‌کند.
«نداشتن خانه» یکی از شرایط 4گانه مسکن‌مهر است، طوری که اگر در ابتدای مسیر ثبت‌نام‌ها، استعلام مربوط به آن به صورت واقعی مورد آزمون قرار می‌گرفت، هم‌اکنون نیازی به تزریق استرس تازه به پیش‌خریداران مسکن‌مهر نبود. هر چند در ابتدای طرح مسکن‌مهر احتمالا چونکه تصور می‌شد استقبال ضعیف خواهد بود سناریویی با مضمون «تسهیل اعمال شرایط 4گانه» در دستور کار قرار گرفته بوده و حالا این سناریو چرخش 180درجه‌ای پیدا کرده است.
چرا سفته نیاز است؟ گزارش ها از بخشنامه تازه‌ای که جلوی اتاق تحویل واحدهای مسکونی‌مهر در برخی شهرهای جدید نصب شده، حاکی است: در مرحله آخر از پروسه طولانی واگذاری کلید مسکن‌مهر به افراد که بانک‌مسکن در قالب آن، دفترچه اقساط وام مسکن‌مهر برای متقاضی صادر می‌کند -تا به موجب آن تسهیلات از انبوه‌ساز به فرد مالک مسکن‌مهر منتقل شود- یک بند اضافی جلوی پای افراد قرار گرفته است که برای عبور از آن، متقاضیان باید متناسب با مبلغ وام، سفته‌های 36 تا 55 میلیونی تهیه کنند. برای خرید این سفته‌ها بین 100 تا 200 هزار تومان، هزینه لازم است آن هم در شرایطی که فرد متقاضی دریافت کلید، همه آورده نقدی خود را در مراحل پیش‌تر، پرداخت کرده است. خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» درباره علت دریافت سفته از مردم در طرح مسکن‌مهر در شرایطی که این خانه‌ها به خاطر داشتن وام، عملا در رهن بانک‌مسکن قرار می‌گیرد، از مرکز مشاوره اطلاع‌رسانی بانک‌مسکن پرسش کرد و در پاسخ شنید: «چنانچه متقاضیان مسکن‌مهر کارمند دولت یا ضامن دولتی داشته باشند نیازی به سفته نیست».
این پاسخ البته کماکان جواب قانع‌کننده درباره وامی که در ازای رهن ملک نزد بانک، به افراد داده می‌شود، نیست. از سوی دیگر، مبلغ سفته خیلی بیشتر از ارزش وام است. بانک مسکن شیوه بازپرداخت وام 25میلیون تومانی مسکن‌مهر را با احتساب نرخ سود 4درصد -این وام با تصویب دولت به شکل قرض‌الحسنه داده شده است- به صورت 12ساله با اقساط ماهانه 210 هزار تومان تعیین کرده است. یعنی اینکه متقاضیان در ازای دریافت این وام، باید در نهایت 30 میلیون و 240 هزار تومان به بانک پس دهند. این در حالی است که بانک برای این وام، 41 میلیون تومان سفته تعیین کرده است.
شیوه اخذ سفته در ازای تحویل مسکن‌مهر، شیوه‌ای کاملا بدیع و بی‌سابقه در کشور است. چونکه بانک‌مسکن در شهر تهران هنگام ارائه وام مسکن به ساختمان‌ها، صرفا سند ملک را در رهن می‌گیرد و برای آن سفته طلب نمی‌کند. برخی می‌گویند دغدغه بازپس ندادن تسهیلات مسکن‌مهر توسط متقاضیان این واحدها که کم‌درآمد خوانده شده‌اند، باعث شده تدابیر سخت‌گیرانه‌ای از سوی بانک عامل برای تسهیلاتش درنظر گرفته شود.
