کالا در برابر نفت؟

وزیرنفت گفت: «حتی اگر نتوانیم یک‌بشکه نفت بفروشیم یک قدم از خواسته‌هایمان عقب‌نشینی نمی‌کنیم.» هم از غربی‌ها خواست: «به‌جای اینکه فشار بیاورند، تعامل بیشتری برقرار کنند...» هم تاکید کرد: «حتما نفت برخی کشورهای اروپایی را قطع خواهیم کرد.» هم اعلام کرد: «فشار به مردم اروپا، آن هم در فصل سرد زمستان، جزو اهداف انسان‌دوستانه ما نیست.» وزیر نفت دیروز، در نخستین کنفرانس خبری‌اش، پس از تحریم اتحادیه اروپا، دیپلماتیک سخن گفت. وقتی از رستم قاسمی خواسته شده تا نظرش را درباره تاثیر تحریم نفتی اروپایی‌ها بگوید پاسخ داد: «مقدار نفت صادراتی به اروپا زیاد نیست. حتی اگر همین مقدار را هم کسی نخرد برای اقتصاد کشور مشکلی ندارد.» اما زمانی‌که سوال به احتمال تهاتر نفت با کالا رسید، امکان آن را رد نکرد: «با بسیاری از کشورها تهاتر داریم. اما تاکنون پول نفت را به طور کامل از همه کشورها گرفته و پول کالای آنها را پرداخت کرده‌ایم. هرچند اگر بخواهیم تهاتر داشته باشیم [نفت در برابر کالا]، کار پیچیده‌ای نیست.» در شرایطی که قیمت نفت سبک آمریکا، بشکه‌ای حدود 98 دلار و قیمت نفت برنت در حد 114 دلار در هر بشکه است، قاسمی ترجیح داد درباره تاثیر تحریم نفتی ایران بر قیمت نفت تنها به این جمله اکتفا کند که: «اگر نفت ایران در بازار نباشد، قیمت نفت افزایش بسیار جدی خواهد داشت.» خبرنگار خبرگزاری فرانسه با استناد به موضع قبلی آقای وزیر پرسید که آیا منظور ایشان افزایش بسیار جدی قیمت نفت [تشنج وحشتناک] در صورت تحریم نفتی، همان 200دلاری بوده که قبلا اعلام کرده بود؟ ... رستم‌ قاسمی، حدود 40 روز پیش، قبل از تصویب تحریم اتحادیه اروپایی در مصاحبه هم گفته بود: «[تحریم کامل نفت ایران] بازار را متشنج می‌کند و بازار بین‌المللی باید بهای سنگینی بپردازد. شاید نشود [افزایش قیمت‌ها] را خیلی دقیق پیش‌بینی کرد، اما نفت را حتما حداقل بالای 200 دلار، به نظرم می‌برد.» شاتر دوربین‌ها پشت‌سر هم زده می‌شد و حدود 170 خبرنگار داخلی و خارجی، سخنان وزیر نفت را مخابره می‌کردند. حرف‌هایی که به اصطلاح دیپلمات‌ها، «بین دو خط» زده شد. واکنش قاسمی به اقدام عربستان در جایگزینی نفت رستم قاسمی، پیش از برگزاری اجلاس اوپک، در وین به دیدار وزیر نفت عربستان رفت تا اوپک به توافق 30میلیون بشکه‌ای برسد. بعد هم وقتی قرار شد وزرای اوپکی، کلاه به سر بگذارند، قاسمی و علی النعیمی کنار هم ایستادند تا نشان دهند اختلافات اوپک، مانع اتحاد آنها نیست. بعد از آن اما وزیر نفت عربستان به صراحت از آمادگی این کشور برای جایگزین کردن نفتش، در صورت تحریم ایران سخن به میان آورد. نماینده ایران در هیات عامل اوپک هم به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اخطار داد که نفت‌شان را جایگزین نفت ایران نکنند. وزیر نفت عربستان بلافاصله اما، موضع صریح‌تری گرفت و روابط ایران‌-ریاض، تیره‌تر شد. بعد از آن بود که وزیر نفت عراق، در قامت رییس کنفرانس وزرای اوپک به تهران آمد. حالا رستم قاسمی به رییس اوپک نامه نوشته و خواهان رفتار منطقی اعضای اوپک شده است. «شرق» دیروز از رستم قاسمی پرسید: آقای وزیر، به نظر می‌رسد جنابعالی در نامه‌تان به رییس اوپک، از رفتار برخی اعضا (عربستان) انتقاد کرده‌اید. مفاد نامه شما چه بود؟ اگر عربستان بخواهد نفتش را جایگزین نفت ایران کند، اقدام عملی ایران چه خواهد بود؟ اوپک یک سازمان اقتصادی است و معمولا از سیاست به دور بوده است. روابط ایران با اوپک روابط بسیار خوبی است اما از رییس اوپک خواستیم که کشورهای همسو، براساس تشریک مساعی، حق اعضا را در مبادلات تجاری رعایت کنند. بازار نفت، بازاری تجاری و متعادل است. تصور نمی‌کنیم اعضای اوپک بخواهند حق دیگر اعضا را از بین ببرند و امیدواریم عربستان هم به این مساله تمکین کند.» رستم قاسمی ترجیح داد واکنش دیپلماتیکی به سخنان همتای سعودی‌اش ابراز کند. رکورد تولید نفت‌ عربستان در نوامبر گذشته بیش از 10 میلیون و 400هزار بشکه در روز بوده است. آنها که می‌خواهند تحریم کنند همین امروز نخرند وزیر نفت در پاسخ به سوال خبرنگار دیگری که درباره تحریم خرید نفت ایران پرسیده بود، گفت: «غربی‌ها و به‌خصوص آمریکا، نتوانستند رفتار خودشان را با رفتار ایران تنظیم کنند. همیشه یک توهمی در ذهن‌شان هست. فکر می‌کنند با فشار می‌توانند به خواسته‌شان برسند. اما ایران کوچک‌ترین عقب‌نشینی نخواهد کرد. ما چیزی جز استقلال، آزادی، علم و فناوری نخواستیم.» بعد هم ادامه داد: «امیدواریم به جای اینکه فشار بیاورند، تعامل بیشتری برقرار کنند. چون قطعا ما کوتاه نخواهیم آمد.» رستم قاسمی درباره زمان اعمال تحریم اتحادیه اروپایی گفت: «امیدوارم اروپایی‌ها در زمانی که مشخص کرده‌اند تجدیدنظر کنند چراکه قطعا مردم اروپا بهای زیادی را از این بابت پرداخت خواهند کرد.» ایران در 9 ماهه پایانی سال 2011، به طور متوسط روزانه 600هزار بشکه نفت به اروپا صادر کرده است. یونان، اسپانیا و ایتالیا عمده‌ترین مشتریان اروپایی نفت ایران هستند. وقتی خبرنگاری درباره احتمال قطع نفت برخی پالایشگاه‌های اروپا که به ایران بدهی نفتی دارند پرسید، پاسخ شنید: «کشورهای اروپایی، بدهی نفتی زیادی به ایران ندارند.» رستم قاسمی، سپس موضع‌اش را صریح‌تر کرد: «کشورهایی که قصد دارند شش ماه دیگر، واردات خود را از ایران قطع کنند همین امروز این کار را انجام دهند.» به گفته وزیر نفت وزارت نفت مشکلی برای یافتن بازار نخواهد داشت. اروپایی‌ها قرارداد بلندمدت دارند بلافاصله بعد از تصمیم اتحادیه اروپا برای تحریم خرید نفت از ایران پس از ماه ژوئن (تیر)، برخی نمایندگان مجلس از تدوین طرح دوفوریتی برای توقف صادرات نفت به اروپا خبر دادند. فعلا اما خبری از این طرح نیست. خبرنگار فایننشنال‌تایمز از وزیر نفت پرسید: «آیا درباره توقف فروش نفت به اتحادیه اروپا، بین دولت و مجلس اختلافی وجود دارد؟» رستم قاسمی پاسخ داد: «بین مجلس و دولت اختلافی درباره تحریم نفتی وجود ندارد. هفته پیش اعلام کردیم نفت بعضی کشورهای اروپایی را قطع خواهیم کرد. حتما هم چنین خواهیم کرد.» خبرنگار ادامه داد: آقای وزیر، از چه زمانی صادرات نفت را به اروپا متوقف می‌کنید؟ «زمان آن را اعلام می‌کنیم.» رستم قاسمی در عین حال به قرارداد بلندمدت برخی اروپایی‌ها و تعهد آنها برای خرید نفت ایران اشاره کرد: «بعضی اروپایی‌ها بابت قراردادهای بلندمدت توسعه میادین باید از ایران نفت ببرند. اما اگر آنها نیز نخواهند ما مشکلی برای قطع صادرات نفت به آنها نداریم.» «انی» ایتالیا به دلیل توسعه میدان دارخوین و پروژه‌های دیگر حدود دو میلیارد دلار از ایران طلبکار است. توتال و استات اویل هم به دلیل اجرای پروژه‌هایی در میادین نفتی و پارس‌جنوبی مشغول تسویه‌حساب پول خود هستند. امیدوارم با تولید کمتر نفت اقتصاد را بهتر اداره کنیم موضع قاسمی درباره بستن تنگه‌هرمز یا بازرسی نفتکش‌ها در صورت اعمال تحریم جدی نفتی علیه ایران دوپهلو بود: «ایران به دنبال تشنج در منطقه نیست. اما تنگه‌هرمز یک موضوع سیاسی است و ما در وزارت نفت فعالیت اقتصادی انجام می‌دهیم.» خبرنگار لس‌آنجلس‌تایمز پرسید: اگر به روند تولید نفت در 33 سال گذشته نگاه کنیم خواهیم دید که این روند، کاهنده بوده است. فکر می‌کنید پنج سال بعد ایران چقدر نفت تولید کند؟ ما دوران سختی را سپری کرده‌ایم. امروز با دوران بسیار سخت جنگ متفاوت است. ما ابزار مناسب و دوستان خوبی در جهان داریم. در عین حال مشکلی در تولید و فروش نفت نداریم. اما سیاست ما کاهش وابستگی به نفت است. سخنان بعدی وزیر نفت عجیب بود: «امیدواریم با تولید کمتر نفت، اقتصاد کشور را بهتر اداره کنیم.» با نفت سیاه زیر زمین می‌توان اقتصاد را بهتر اداره کرد یا با سرمایه‌گذاری پول آن در روی زمین! صادرات نفت به برخی کشورها را حتما قطع می‌کنیم وزیر نفت درباره مشتری‌های نفتی ایران پس از تصویب تحریم اتحادیه اروپایی گفت: «ما 18درصد از کل نفت ایران را به اروپا می‌فروشیم و برای بیش از این مقدار مشتری آماده داریم که به دلیل نداشتن نفت کافی، برای شش ماه آینده به آنها قول می‌دهیم.» وی نام کشورهای دوست ایران را اعلام نکرد اما گفت: «هم مردم دنیا و هم بسیاری از کشورهای دنیا با ایران دوست هستند و ما امروز نفت ذخیره‌شده‌ای در دریا یا انبارها نداریم.» خبرنگاران مایلند موضع صریحی از وزیر درباره قطع صادرات نفت به اروپا بشنوند. قاسمی هم تاکید می‌کند: «صدور نفت به بعضی کشورهای اروپایی را حتما قطع خواهیم کرد و درباره بقیه هم در آینده تصمیم خواهیم گرفت.» قاسمی نام کشورها را اعلام نکرد اما پیش‌بینی می‌شود انگلستان، فرانسه، آلمان که مجموع خرید نفت‌شان از ایران کمتر از صدهزار بشکه است در صدر این فهرست باشند. قاسمی خلیج‌فارس را گلوگاه مهم و استراتژیک دنیا دانست: «هیچ جایگزینی به‌جز تنگه هرمز وجود ندارد.» تخفیف نمی‌دهیم یکی از بخش‌های مهم سخنان وزیر نفت امکان تهاتر نفت ایران بود. یعنی نفت بدهیم و به‌جای پول کالا بگیریم. این شرایط جدیدی است: «با بسیاری از کشورها تهاتر داریم اما تاکنون پول نفت را به‌طور کامل از همه کشورها گرفته و پول کالای آنها را پرداخت کرده‌ایم. هرچند اگر بخواهیم تهاتر داشته باشیم، کار پیچیده‌ای نیست.» وقتی بانک مرکزی تحریم باشد و دلار به سختی وارد کشور شود، برای خرید کالا، باید کالا داد. کالایی به نام «نفت». ابتدای سوال خبرنگار درباره احتمال ارایه تخفیف برای فروش نفت ایران بود: «ما تاکنون هیچ تخفیفی در مورد قیمت نفت به هیچ کشوری نداده‌ایم و نفت را به قیمت روز دنیا به فروش می‌رسانیم.» رییس شرکت پالایشگاهی اس.کی، کره‌جنوبی دیروز اعلام کرد این کشور در مذاکره با آمریکا توافق کرده تا واردات نفت خود از ایران را 50‌درصد کاهش دهد. سئول یکی از مشتریان جدی نفت ایران است. آیا تحریم نفتی به شورای عالی امنیت ملی می‌رود واکنش وزیر نفت به احتمال تحریم کامل نفت ایران این‌گونه بود: «تحریم کامل نفت ایران، گزینه غیرقابل اجرایی است چراکه تاثیر شدیدی بر بازار نفت جهان دارد. اما اینکه اروپایی‌ها نفت ما را نخرند مشکلی ایجاد نمی‌کند.» خبرنگاری پرسید: «آیا همانند موضوع انرژی هسته‌ای، یک نهاد عالی مانند شورای‌عالی امنیت ملی به موضوع تحریم نفتی ایران رسیدگی می‌کند؟» قاسمی پاسخ داد: «این موضوع آن قدر مهم نیست که کل نظام برای مقابله با آن بسیج شوند. ما در وزارت نفت برای این‌کار برنامه‌ریزی کرده‌ایم.» جمله بعدی آقای وزیر اما با اهمیت بود: «با دوستان خود در جهان در این باره مذاکره کرده‌ایم.» تغییر ارز فروش نفت به چین مشکل ندارد قاسمی قرار است 10 روز دیگر به پکن برود. وزیر نفت در پاسخ به سوال یک خبرنگار چینی درخصوص کاهش خرید نفت چین از ایران گفت: «کاهش جدی درخصوص خرید نفت از چین نداشته‌ایم و پیام منفی از این کشور دریافت نکرده‌ایم.» قاسمی تصریح کرد مراودات نفتی ایران و چین با دلار و یورو انجام می‌شود اما گفت تغییر آن به دیگر ارزها هم مشکلی ندارد. برخی منابع، گزارش داده‌اند ممکن است که بخشی از پول نفت ایران به «یوان» پرداخت شود. قاسمی درباره مراودات نفتی با چین و هند می‌گوید: «ما مراودات اقتصادی زیادی با کره و چین و هند داریم که دوطرفه است و تصور نمی‌کنیم این مراودات تحت‌تاثیر مسایل سیاسی قرار گیرد چراکه آنها نیز به دنبال حفظ مراودات اقتصادی با ایران هستند.» خبرنگاری از وزیر نفت پرسید: آیا تحریم نفتی و بانکی بر قیمت ارز تاثیر داشته است؟ «ایران به هیچ‌وجه مشکل کمبود ارز ندارد. اگر سالی 40 تا 50 میلیارد دلار کالا به ایران وارد شود حداقل 100 تا 120 میلیارد دلار صادرات داریم و گرانی اخیر ناشی از مسایل بازار بود و بانک مرکزی هم اخیرا اعلام کرده است هرکسی هر مقدار ارز برای واردات نیاز داشته باشد به نرخ مرجع دریافت می‌کند.» ذخایر جدید نفت اعلام می‌شود وزیر نفت در ادامه با بیان اینکه بانک مرکزی با افزایش سود اوراق مشارکت نفتی قبلی موافقت کرده است، گفت: «تلاش کردیم در قانون بودجه 91 مشکلات قانون راه‌اندازی بورس نفت را با ارایه پیشنهادهایی برطرف کنیم.» وی سپس به کشف گاز در یکی از شش بلوک اکتشافی دریای خزر اشاره کرد: «ما میادین نفتی جدید دیگری را نیز کشف کرده‌ایم اما چون آمار آن قطعی نشده، آن را اعلام نکرده‌ایم که در یک ماه آینده میزان ذخایر اکتشافی دقیق مشخص و به اوپک اعلام خواهد شد که افزایش قابل توجهی را در کل ذخایر نفتی ایران موجب می‌شود.» به موقع درباره دبیرکلی تصمیم می‌گیریم عربستان سه روز پیش در اقدامی زودهنگام نامزد دبیرکلی خود را برای اوپک اعلام کرد. اجلاس آینده اوپک در این‌باره تصمیم می‌گیرد. وزیر نفت در پاسخ به پرسشی درباره قصد ایران برای پیشنهاد کاندیدایی برای برعهده گرفتن دبیرکلی اوپک گفت: «هنوز زمان زیادی تا انتخاب دبیرکل جدید اوپک باقی مانده است و ما به موقع درباره دبیرکلی اوپک برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری خواهیم کرد.» وزیر نفت در ادامه با تاکید بر اینکه تحریم همواره فرصت بسیار خوبی برای ما بوده و هست، افزود: «همه تجهیزاتی که در کشور ساخته نمی‌شود را شناسایی کرده‌ایم و با جمع‌آوری تولید‌کنندگان داخلی تلاش می‌کنیم همه این تجهیزات را به تولید برسانیم چنانکه در چند سال آینده که چندان دور هم نخواهد بود نیازی به واردات تجهیزات خارجی نخواهیم داشت.» به ترکیه تخفیف گازی نمی‌دهیم ترکیه یک‌ماهی است که مکررا خواهان گرفتن تخفیف در قیمت گاز وارداتی از ایران است. وزیر نفت با اشاره به قرارداد 25 ساله فروش گاز ایران به ترکیه گفت: «ترکیه به دنبال گرفتن تخفیف در قیمت گاز است اما ما امکان دادن این تخفیف را بر اساس قوانین داخلی نداریم.» وی افزود: «برای ترکیه امکان درخواست تخفیف از داوری وجود دارد و در این صورت ما نیز مستندات خود را به این داوری ارایه خواهیم کرد.» وزیر نفت تاکید کرد که حتی اگر نتوانیم یک بشکه نفت بفروشیم به هیچ کشوری به دلیل تبلیغات و فشار سیاسی باج نمی‌دهیم و از موضع به حق خود کوتاه نمی‌آییم. قاسمی در پاسخ به پرسشی درباره گذشتن زمستان و فرصت پیش‌دستی ایران در تحریم نفت گفت: «فشار به مردم اروپا آن هم در فصل سرد زمستان جزو اهداف جمهوری اسلامی ایران نیست اما تلاش می‌کنیم بعضی کشورها که موضع خصمانه‌تری دارند را در لبه تحریم قرار دهیم.» قاسمی با بیان اینکه قرارداد گازی ایران و سوییس نهایی نشده و مذاکرات آن ادامه دارد گفت: «سوییس برای تامین مطمئن انرژی به دنبال گاز ایران است کمااینکه در اروپا الان قطعی گاز در زمستان ادامه دارد و به همین دلیل مذاکره برای صادرات گاز ایران به سوییس و یونان ادامه دارد.» مجبور نیستیم از بانک مرکزی پول بگیریم قاسمی درباره تحریم بانک مرکزی و انتقال پول نفت گفت: «یکی از تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه ایران تحریم بانک مرکزی است اما ما مجبور نیستیم از طریق بانک مرکزی پول نفت را دریافت کنیم و از دوستان خود در این زمینه استفاده می‌کنیم. کمیته سه‌جانبه‌ای برای احداث خط لوله گاز ایران به عراق، سوریه و مدیترانه شکل گرفته است و اخیرا قرار است وزرای نفت سه کشور نشستی در این‌باره داشته باشند. قاسمی در این باره گفت: «40درصد از خط لوله ایران - عراق در طرف ایرانی پیشرفت داشته است و تا شش‌ماه آینده احتمالا بغداد گاز ایران را دریافت خواهد کرد.»

رضا زندی