پس‌لرزه صنعتی کُمای مسکن

آمار جدید مربوط به پروانه‌های ساختمانی صادر‌شده توسط شهرداری نشان می‌دهد: «شتاب انصراف» در بسازوبفروش‌ها، نه‌تنها متوقف نشده که در پاییز امسال 19 واحد درصد نیز نسبت به بهار و تابستان تشدید شد. ساخت‌وساز در تهران طی پاییز93، 6/ 74 درصد نسبت به پاییز92 کاهش یافت و تیراژ احداث آپارتمان در این کلان‌شهر بعد از 53 ماه، به سطح کمتر از «5 هزار واحدمسکونی در ماه» رسید. ریزش پاییزی بازار ساخت‌وساز، به دنبال افت 54درصدی در نیمه اول امسال -نسبت به مدت مشابه پارسال- به ثبت رسیده است. طی فصل گذشته، ماهانه بین 4 تا 5 هزار واحد مسکونی جدید در تهران ساخته شده طوری که در آبان‌ماه برای احداث تنها 4 هزار و 154 واحد در مناطق 22گانه پروانه صادر شد که 82درصد نسبت به آبان92 کمتر بود. تبعات این ریزش، در بازار مسکن -به دلیل وجود مازاد عرضه- هنوز بروز نکرده، اما پس‌لرزه‌‌های آن اخیرا چراغ هشدار در صنایع بالادست را روشن کرده و تولیدکنندگان کالاها و محصولات مرتبط با ساختمان را با مشکل شدید در فروش مواجه کرده است. گزارش ها از اخباری که تولیدکنندگان مصالح‌ساختمانی پرمصرف درباره آسیب‌های ناشی از رکود مسکن به دولت ارائه کرده‌اند، حاکی است: انبار تعدادی از کارخانه‌های سیمان، مقاطع فولادی، کاشی و سرامیک، انباشته از محصول آماده فروش شده، اما نبود تقاضا از سمت سازنده‌ها برای خرید، ریسک اقتصادی ادامه تولید را افزایش داده است. آمارهای رسمی در سایت وزارت صنعت، معدن و تجارت با تایید این موضوع، از کاهش 7/ 4 درصدی تولید سیمان در 10 ماه اول امسال و افزایش تنها 3 درصدی تولید محصولات فولادی در همین مدت حکایت دارد. ادامه رکود ساختمانی همین مقدار تولید را می‌تواند کمتر کند ضمن اینکه با توجه به زمانبر بودن پروسه بازگشت سازنده‌ها، افت بیشتر تولید صنایع بالادست در ماه‌های آتی قابل انتظار خواهد بود. طی دست‌کم یکسال اخیر به موازات خروج بسازوبفروش‌ها از بازار -که به‌خاطر ناتوانی مالی متقاضیان مسکن از خرید آپارتمان‌های تازه‌ساز و کمبود نقدینگی برای ساخت رخ داد- توقف ساخت سری جدید مسکن‌مهر نیز اتفاق افتاد. برآیند سقوط در دو حوزه سرمایه‌گذاری‌‌های ساختمانی بخش خصوصی و ساخت‌وسازهای حمایتی و ارزان قیمت، هم‌اکنون دامن تولیدکنندگان محصولات ساختمانی را گرفته است. گفته می‌شود، موضوع نگران‌کننده «انبار پر از محصول صنایع بالادست مسکن» هفته گذشته در جلسات تیم اقتصادی دولت در حضور مقامات ارشد مورد بحث و بررسی قرار گرفته و برای عبور سریع از این وضعیت، «تغییر درجه اولویت بخش مسکن در بسته خروج از رکود اقتصادی» به‌عنوان یکی از پیشنهادها مطرح شده است. در این بسته که نیمه اول امسال تدوین شد، به مسکن نقش «پیشرانه و محرک رونق» محول شده اما مهم‌ترین راهکاری که در این بسته برای رونق مسکن طراحی شده، هنوز در گردنه تصمیم‌گیری‌ها معطل مانده است. این راهکار، بر تقویت قدرتی خرید مصرفی مسکن برای تحریک ساخت‌وساز و در نتیجه بازگشایی مسیر تولید در صنعت، تاکید دارد. تیراژ کشوری به اندازه یک ماه تهران گزارش ها درباره اطلاعاتی که دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه‌وشهرسازی از آمار صدور پروانه‌های ساختمانی در شهرداری‌های سراسر کشور استخراج کرده است، نشان می‌دهد: رکود در آپارتمان‌سازی از تهران به سایر شهرها نیز سرایت کرده طوری‌که در حال حاضر حجم ماهانه ساخت‌و‌سازهای مسکونی در کل کشور به اندازه «معدل یک ماه تهران در زمان رونق» رسیده است. در طول سال91 و نیمه اول 92، ماهانه در تهران به‌طور متوسط 20 هزار واحد مسکونی ساخته شد. احداث این تعداد آپارتمان هم‌اکنون به کارنامه ماهانه کل کشور تبدیل شده است. تیراژ ماهانه ساخت مسکن در کل کشور از 60هزار واحد مسکونی در دو سال گذشته به نزدیک 20هزار واحد در هر یک از ماه‌های سال جاری کاهش یافته است. براساس این گزارش، در 9 ماه اول امسال در مجموع برای ساخت 78 هزار و 632 واحدمسکونی در شهر تهران پروانه صادر شد که این حجم ساخت‌وساز 60درصد نسبت به مدت مشابه سال92 کاهش پیدا کرده است. نرخ افت ساخت‌وساز در نیمه اول امسال رقمی معادل 3/ 54 درصد گزارش شده بود که به این ترتیب مشخص می‌شود عمق رکود طی 9ماه به‌واسطه رکورد ریزش‌ پاییزی، بیشتر شده است. تیراژ ساخت مسکن در پاییز همچنین نسبت به تابستان نیز 47درصد افت کرد. برآورد رسمی از زمان پایان فرود مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن درباره آنچه باعث افت شدید فعالیت‌های ساختمانی شده است، اعلام کرد: بسازوبفروش‌ها برای ساخت‌‌وساز همواره نگاه‌‌شان به بازار مسکن و وضعیت قیمت‌‌ها است و چون این نگاه سنتی، دوره رکود را به صرفه نمی‌داند، بازار شاهد خروج سازنده‌ها از صحنه است. علی چگینی در گفت‌وگو با دنیای‌اقتصاد تصریح کرد: امسال انتظار مدنظر سازنده‌ها محقق نشد؛ از یکسو روند افت قیمت واقعی مسکن حاشیه سود را کاهش داد و از سوی دیگر فروش نرفتن واحدهای از قبل ساخته شده، به کسری منابع مالی برای پروژه‌های جدید منجر شد. چگینی با بیان اینکه امسال سرمایه‌گذاری‌ها هم در بازار ساخت‌وسازهای جدید و هم در بازار تکمیل نیمه‌کاره‌ها کاهش یافت، تصریح کرد: در سال94 پیش‌بینی می‌شود روند صدور پروانه با تغییر قابل‌توجهی همراه نباشد و حداقل تا نیمه سال آینده، کاهش صدور پروانه‌ها ادامه یابد. مدیرکل اقتصاد مسکن، تعیین تکلیف طرح صندوق پس‌انداز مسکن را در خروج از این وضعیت موثر دانست و گفت: البته سال آینده برنامه‌های حمایتی دولت در بخش عرضه مسکن عملیاتی می‌شود و این عامل تا حدودی به تحریک ساخت‌وساز منجر خواهد شد.