چرا از «پژو» شکایت نمی‌کنید؟

امروزه صنعت خودروسازی ایران در حالی برای تولید یا تعمیر یک خودرو به شرکت‌های خارجی وابسته است که حدود نیم قرن از شکل‌گیری این صنعت در کشور می‌گذرد و قطعاً این زمان، فرصت کمی برای توانمند‌شدن خودروسازان داخلی و حرکت به سمت خودکفایی و داخلی‌سازی محصولات نبوده است. این در شرایطی است که شرکت‌های ایرانی برای تولید و عرضه خودرو به بازار تا حد زیادی به واردات و خرید از منابع خارجی وابسته هستند و به نظر می‌رسد در طول سالها خرید از شرکت‌های خارجی، تلاشی برای کسب مالکیت نشان تجاری محصولات مشترک و افزایش سطح داخلی سازی آن نشده است. در نتیجه خودروسازان حتی از تجربیاتی که در تولید خودروهای تحت لیسانس شرکت‌های خارجی داشته‌اند نیز به خوبی بهره‌ نگرفته و اقدام موثری برای طراحی و تولید خودروی داخلی با استانداردهای جهانی و در سطح بالا صورت نگرفته است. نمونه این مسئله را می‌توان در تولید محصولات پژو فرانسه در ایران مشاهده کرد که با وجود تبلیغات گسترده‌ای که در مورد داخلی سازی این خودرو انجام شده اما به محض تشدید برخی محدودیت‌های بین‌المللی، تولید آن با کاهش شدید روبرو شده است. پس از گذشت چند ماه از انتشار خبر توقف تولید پژو 206، عرضه این خودرو به بازار همچنان متوقف است که این مسئله از ادامه توقف تولید این خودرو حکایت دارد. هر چند مدیران ایران خودرو از رانا به عنوان جایگزین محصولات پژو یاد می‌کنند اما در مورد تولید این خودروی جدید "ملی" نیز الگوبرداری از محصولات خارجی و حتی استفاده از پلت‌فرم و برخی قطعات خودروهای خارجی مورد انتقاد برخی کارشناسان است. عدم ارتقاء نخستین خودروی ملی از سویی، خودروی سمند که سال‌ها پیش به عنوان اولین خودروی ملی ایران معرفی و تولید شد نتوانسته جایگاه مناسبی در سبد خودرویی کشور داشته باشد و بازار نیز چندان استقبالی از این محصول نمی‌کند. به گفته کارشناسان، دلیل اصلی این مسئله عدم به روزرسانی سمند و ارتقاء نیافتن آن متناسب با استانداردهای جهانی است به طوریکه طی سال‌های اخیر تغییر چندانی در مورد سمند صورت نگرفته و تلاشی برای ارتقاء این خودروی ملی انجام نشده است. به این ترتیب وابستگی بیش از حد به شرکت‌های خودروساز خارجی باعث شده تا با تشدید برخی محدودیت‌های بین‌المللی، وضعیت شرکت‌های خودروساز داخلی بدتر از قبل شود و همانطور که در سال‌های گذشته با مشکل زیان انباشته و بدهی بالا روبرو بودند حال نیز با مشکل رکود تولید مواجه شوند که این موضوع سودآوری این شرکتها را کاهش خواهد داد. دود هزینه‌های بالای خودروسازان در چشم خریداران بالا بودن هزینه تولید در شرکت‌های خودروساز ایرانی و پایین بودن بهره‌وری آنها نیز در کنار انحصاری که برای فروش محصولات این شرکت‌ها در بازار داخل وجود دارد باعث شده تا دود این مسئله به چشم خریداران رود و مشتریان این شرکت‌ها چندان رضایتی از خرید خود نداشته باشند. خودروسازان هم برای جبران افزایش هزینه‌های خود مرتباً پیشنهاداتی را برای افزایش قیمت محصولاتشان به سازمان حمایت ارائه می‌کنند و در عین حال حتی به دنبال آزاد‌سازی قیمت خودرو نیز هستند در صورتی که آزاد‌سازی قیمت زمانی معنی می‌دهد که در رقابت نیز‌ آزادی وجود داشته باشد و تعرفه‌ای برای واردات خودرو وضع نشود. تأخیر در قیمت‌گذاری خودرو به نفع سودجویان طولانی شدن پروسه تصمیم‌گیری مسئولان سازمان حمایت در مورد پذیرش یا رد درخواست خودروسازان نیز هر روز شایعات مربوط به احتمال افزایش قیمت خودرو را در بازار داغ‌تر کرده و سودجویان با استفاده از این فرصت، خودروهای احتکار شده خود را با قیمت بالایی در بازار به فروش می‌رسانند. به این ترتیب تولید و عرضه برخی خودروها که از نظر تأمین قطعات وابستگی چندانی به شرکت‌های خارجی ندارند نیز با امید دریافت مصوبه سازمان حمایت برای افزایش قیمت این محصولات کاهش یافته و یا متوقف مانده است. توجیه خودروسازان برای ضعف عملکرد خود در عین حال برخی خودروسازان دلیل کاهش تولید و عرضه محصولات خود را وجود برخی محدودیت‌های بین‌المللی عنوان می‌کنند که باید از آنها پرسید که با توجه به اینکه این محدودیت‌ها اتفاق تازه‌ای نیست و همیشه پیش‌بینی‌ها برای افزایش فشارها وجود داشته است، چرا نتوانسته‌اید در طول سالها فعالیت خود، این موضوع را طوری مدیریت کنید که حال به مشکل بر نخورید و مجبور نباشید ضعف عملکرد خود را با استناد به برخی محدودیت‌ها توجیه کنید؟ از سویی، اگر یک شرکت خارجی طرف قرارداد خودروسازان ایرانی، مانند پژو فرانسه در رفتار خود با ما خارج از قوانین و قراردادهای موجود عمل می‌کند چرا شکایتی علیه این شرکت تنظیم نمی‌شود و پیگیری قضایی برای دریافت خسارت از آنها صورت نمی‌گیرد؟ این تنها بخشی از نقاط ضعف صنعت خودروسازی کشور بود که می‌شد در قالب یک گزارش کوتاه به آن اشاره کرد وگرنه این قصه سر دراز دارد ....