سیروس‌ناصری: به توافق هسته‌ای نزدیکیم

روند مذاکرات هسته ای هر روز حساس تر و پیچیده تر می شود. هر اظهار نظر و سخنرانی و مصاحبه ای از سوی مقامات دو طرف هم می تواند شرایط تازه ای را بر این پرونده تحمیل کند. حالا ایران سخن از توافق در یک مرحله و تعیین کل و جزء با هم می کند، طرف آمریکایی اما ظاهرا چندان به این امر علاقه مند نیست. در این شرایط و در صورت شکست مذاکرات چه اتفاقی خواهد افتاد؟ سیروس ناصری در گفتگو با خبرآنلاین در پاسخ به این سوال می گوید: «در این صورت، در یک بازه زمانی محدود، شرایط حاد و بحرانی خواهد شد، اما پس از گذشت زمان دوباره طرف آمریکایی به میز مذاکره باز خواهد گشت.» عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته ای البته هنوز هم به حصول توافق هسته ای امیدوار است اما در عین حال تاکید می کند: «در صورت شکست مذاکرات و تصویب تحریم های تازه علیه ایران، تهران هم ابزارهای زیادی برای اعمال فشار بر طرف غربی دارد.» به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین در ادامه مشروح گفت و گو با مذاکره کننده هسته ای ایران در دوران حضور حسن روحانی در شورای امنیت ملی را می خوانید. صحبت های رهبری انقلاب و واکنش هایی که از سوی مجامع داخلی و بین المللی با خود به همراه داشت را چگونه ارزیابی می کنید؟ صحبت های مقام معظم رهبری در یکی از مقاطع حساس مذاکرات هسته ای مطرح شد و به نظر بنده بیش از هر چیز راهگشا بود. مطالبی که ایشان فرمودند بسیار منطقی و در راستای مسیر حرکتی تیم مذاکره کننده هسته ای بود. ضمن اینکه ایشان بر این اصل اساسی تاکید کردند که طرفین باید در این راستا به نقاط مشترک برسند. ضمن اینکه اشاره به این نکته که توافق نکردن بهتر از توافق بد است هم دیگر مولفه حائز توجه بیانات رهبری انقلاب به شمار می رود. در مجموع به نظر من با توجه به اینکه گفتگوها به مرحله حساس و تعیین کننده ای رسیده سخنرانی ایشان نتایجی مثبت برای نظام و مردم به همراه خواهد داشت. پس از صحبت های رهبری، جان کری واکنش نسبتا تندی به فرمایشات ایشان نشان داد و تهدید کرد اگر تا اول مارس طرفین به توافق سیاسی نرسند دیگر گفتگوها را ادامه نخواهند داد. اوباما موضع معتدل تری داشت ولی او هم توپ را به زمین ایران انداخت و تهران را مسئول شکست احتمالی مذاکرات معرفی کرد. واکنش آمریکایی ها را چگونه ارزیابی می کنید؟ اساسا این دغدغه به طور عمومی وجود داشته و همچنان هم هست که پس از توافق کلی بحث در خصوص جزئیات قدری به مشکل بخورد و فضا برای سوء استفاده طرف مقابل باز باشد. چرا که اگر به خاطر داشته باشید در نوامبر سال گذشته توافقاتی میان طرفین در خصوص کلیات مسئله به وجود آمد و تعهداتی به صورت سلسله مراتبی از سوی هر دو طرف تعریف شد اما در ژانویه و وقتی مباحث جزئی مورد طرح قرار گرفت، هر جایی که محل تغییر بود از سوی آمریکایی ها و اروپایی ها مورد سوء استفاده قرار گرفت. به این معنا که هر موردی که می شد از آن تفسیر متفاوتی ارائه داد از سوی غربی ها چنین رفتار شد. بر این اساس من معتقدم در این مذاکرات تعیین جزئیات و مرتبط کردن هر یک از اقدامات ما با رفتارهای متقابل طرف مقابل بسیار حائز اهمیت است. چرا که به دلیل اینکه یک مرجع و داور بین المللی برای تعیین تکلیف این موافقتنامه وجود ندارد چاره ای نیست جز اینکه همه اقدامات را مقابل هم قرار دهیم. اگر ما کاری انجام می دهیم طرف مقابل هم باید عملی متناسب با آن انجام دهد. اگر طرف مقابل به بخشی از تعهداتش عمل نکرد ما هم باید رفتاری متقابل در دستور کار قرار دهیم. البته که این کار دشوار است. بر این اساس فرمایشی که رهبری معظم مطرح کردند که توافق کلی را نمی پسندند و مایلند جزئیات و کلیات با هم مشخص شوند دغدغه عمومی و همچنین کارشناسان است. در خصوص پاسخ مستقیم به سوال شما هم باید اشاره کنم هرچند آمریکایی ها غیر مستقیم واکنش های منفی به بیانات رهبر معظم انقلاب نشان دادند ولی من فکر می کنم مذاکرات به مرحله ای رسیده که از این موضوع هم عبور خواهیم کرد و در عین اینکه تفاهم کلی وجود دارد مسائل جزئی هم با همت دو طرف حل خواهد شد. اتفاقی که باز هم باید تاکید کنم بسیار دشوار است. با این تفاسیر به نظرتان از توافق هسته ای دورتر شدیم یا به آن نزدیک تر؟ من هنوز هم معتقدم که بسیار به توافق هسته ای نزدیکیم. فکر می کنم مسیر پیش رو به این ترتیب است که طی هفته های آتی کلیات برای طرفین روشن می شود و البته نیازی نیست روی کاغذ آورده شود و سپس به بحث در خصوص جزئیات می پردازیم و معتقدم هرچه زودتر وارد این مرحله شویم بهتر است. شما پیشتر گفتید که قبل از عید به توافق می رسیم هنوز هم روی حرفتان هستیم؟ من همچنان معتقدم تفاهم روی کلیات تا پایان سال جاری شمسی امکان پذیر است و بعد از آن دوران حساس بحث روی جزئیات شروع می شود. در حال حاضر روی بسیاری از مسائل، عمده نقاط مشترک شناسایی شده هرچند هیچ یک از طرفین به طور رسمی این مسئله را نپذیرفتند. در خصوص جزئیات هم طبیعی است که حساس تر باشد و به همین دلیل هم اصلا نباید عجله کرد و باید تمام نقاطی که ممکن است طرف مقابل از آن سوءاستفاده کند را ببندیم. برآورد شما برای این مقطع دوم و حل جزئیات چه مدت است؟ احتمالا بعد از نوروز مذاکرات وضعیت فشرده تری را پیدا می کند و با توجه به اینکه گفتگوها در سطح کارشناسی خواهد بود جمع شدن کشورها و تعیین وقت مذاکرات آسان تر خواهد بود و احتمالا این وضعیت به صورت مستمر استمرار خواهد یافت. اگر این جدیت ادامه یابد حصول توافق تا همان بازه زمانی تعیین شده قابل دستیابی است و احتمالا در اوایل تابستان موضوع به نتیجه نهایی خواهد رسید. باز هم مایلم تاکید کنم که در این مرحله بیش از اینکه توجه مان به زمان و ضرب الاجل زمانی باشد باید روی جزئیات و اقدامات متقابل تمرکز کنیم. آنچه بیش از هر چیزی حائز اهمیت است این است که تعهدات هر یک از طرفین مشخص باشد و در صورتی که طرف غربی از وظایف خود تخطی کرد ما هم بتوانیم اقدامی متناسب با آن انجام دهیم. اما کنگره جدید تهدید کرده در صورتی که تا ماه مارس میلادی توافقی حاصل نشود تحریم های جدیدی را علیه ایران به تصویب خواهد رساند. من خیلی نگران این بازی های سیاسی آمریکا نیستم. برای من روشن است که در نهایت مجموعه دولت آمریکا این ریسک را نخواهد کرد که توافقی که در دسترس است را در معرض شکست قرار دهد و تبعات سنگین آن را بپذیرد. ایالات متحده آمریکا به هر شکلی که بخواهد اقدامات خصم آمیز گذشته را تکرار و تشدید کند، ایران هم اقدامات متقابل سنگینی را در دستور کار قرار خواهد داد. مثلا چه اقداماتی؟ در شرایط کنونی من خیلی علاقه ندارم به این موضوع بپردازم ولی در صورت تصویب هر نوع تحریم تازه از سوی آمریکا مطمئنا بازگشت ما تنها به وضعیت پیش از ژنو محدود نخواهد بود و اقدامات بسیار سنگین تری از سوی تهران پی گرفته خواهد شد و این مسئله هزینه های زیادی را برای آمریکا پیش می آورد که باعث خواهد شد واشینگتن دوباره به میز مذاکره باز گردد. آیا طرف آمریکایی این آمادگی را دارد در یک دور توافق را امضا کند؟ من فکر می کنم همینطور خواهد بود. چرا که با توجه به هزینه ها و تلاش هایی که از سوی هر دو طرف انجام شده تا به وضعیت فعلی برسیم آنها در محاسباتشان چنین اشتباهی نخواهند کرد که این فرصت را از دست دهند. در صورت به توافق نرسیدن چه سناریویی در انتظار کشور خواهد بود؟ آیا باید منتظر تحریم های جدید باشیم؟ اگر به توافق نرسیم که البته به نظرم من بسیار بعید است، وضعیت کلی برای یک دوره موقتی حاد و بحرانی خواهد شد. اگر آمریکایی ها گزینه تحریم های تازه را دارند ما هم می توانیم اقداماتی را در دستور کار قرار دهیم که تاکنون به سمتش هم نرفته ایم. به عنوان مثال فرض کنید ما امکان دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته ای خود را از بین ببریم. در نتیجه ما هم از ابزارهایی برای مقابله با طرف مقابل برخورداریم. به همین دلیل به نظر من تشدید بحران به سود طرف مقابل نخواهد بود. اگر هم برای مدت کوتاهی این وضعیت حاد و بحرانی پیش آید خود آمریکایی ها و یا دیگر بازیگران بین المللی مداخله می کنند تا طرفین را به پای میز مذاکره باز گردانند. ولی عقل و منطق و دیپلماسی صحیح ایجاب می کند از همین فرصت استفاده شود. باور من هم این است که اراده قطعی طرفین بر توافق استوار است و من همچنان به نتیجه بخش بودن این تلاش ها خوشبین هستم. روزنامه های و مجلات آمریکایی طی روزهای اخیر بدون استثنا (دموکرات و جمهوری خواه) آقای اوباما را از اعطای هر نوع امتیاز بیشتر به ایران بر حذر داشته اند و به صورت یک صدا تاکید کردند در صورت شکست مذاکرات مقصر قطعی ایران خواهد بود. در این شرایط روانی ایران هیچ اقدامی برای مدیریت فضای عمومی و رسانه ای جهان نکرده است و نوعی ضعف در دیپلماسی عمومی در فضای بین الملل دیده می شود. بر این اساس در صورت شکست احتمالی مذاکرات، فضا به ضرر ایران تغییر نخواهد کرد و این کار را برای آن بازگشت دوباره به میز مذاکره که شما به آن اشاره کردید دشوار نخواهد کرد؟ ما باید به این واقعیت اذعان داشته باشیم که دستگاه تبلیغاتی آمریکا قوی و با امکانات فراوان در عرصه حضور دارد و در نتیجه مقابله با آن بسیار سخت است. از سوی دیگر هم باید بپذیریم در طول دوران مذاکرات هسته ای، در بخش دیپلماسی عمومی و رسانه ای چه در داخل و به خصوص در خارج نتوانسته ایم از مجموعه امکانات خود استفاده کنیم. خود مسئولین وزارت خارجه و شخص دکتر ظریف نقش موثری در روشنگری بین المللی ایفا کرده اند ولی صرف سخنرانی و اقدامات مقامات رسمی کفایت نمی کند. همانطور که در رسانه های مختلف خارجی مدام در این رابطه اظهار نظر می کنند، تحلیل و یادداشت و گزارش کار می کنند و حتی بعضا به نظر می رسد نظراتشان با هم هماهنگ شده و یک خط فکری پیوسته ای از سوی آنها دنبال می شود، ما هم باید در چنین حوزه هایی ورود کنیم. ما باید عزمی جدی برای پر کردن این خلا داشته باشیم. البته وزارت خارجه در خصوص سطح بین المللی بسیار توانمند عمل کرده و به صورت مداوم کشورهای مختلف را از روند پیش روی مذاکرات آگاه کرده اما به هر حال من هم با شما هم عقیده ام که از ظرفیت های لازم در صحنه رسانه ای خارجی استفاده نکرده ایم.