قبل از انتخابات آمریکا شاهد تحولی در احیای برجام نخواهیم بود
دیپلمات بازنشسته گفت: از منظر دیپلماسی هر اقدام اینگونه‌ای خود به خود پله‌ای برای توافقات بعدی است؛ اما لزوماً به معنای تحقق توافق در موضوعات دیگر نیست. هرکدام از این موضوعات لوازم خود را می‌خواهد. چنانچه بگوییم این توافق در برجام هم پیشرفت خواهد داشت یا خیر؟ پاسخ آن منفی است مگر اینکه اتفاق خاصی رخ دهد.
اقتصادآنلاین _ پرستو بهرامی راد؛ توافق تهران و واشنگتن در مسقط باعث تحلیل‌هایی در خصوص احتمال توافق برای احیای برجام شد. از سوی دیگر سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران به عربستان و دیدار با محمد بن سلمان باعث شد که برخی از تاثیر این دیدارها بر روی مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن صحبت کنند.
جاوید قربان‌اوغلی، دیپلمات بازنشسته در خصوص موضوعات ذکر شده با اقتصادآنلاین گفتگویی داشته است.
توافق اخیر ایران و آمریکا چقدر به مذاکرات برجامی کمک خواهد کرد؟
موضوع آزادی زندانی‌های دو تابعیتی از اولویت‌های تیم سیاست خارجی بایدن بود و از چند سال قبل هم پیگیری می‌شد. این طرح طی حدود یک سال و نیم گذشته با موانعی رو به رو بود. موضوعاتی مانند اختلاف در مورد چگونگی استفاده از پول‌های که باید آزاد بشود، ایرانی‌هایی که در آمریکا زندانی بودند، در آخر هم بحث دستگیری‌های جدید آمریکایی‌ها در ایران. این اختلافات طی یکسال و نیم گذشته با وساطت کشورهای منطقه در حال حل شدن بود.
از منظر دیپلماسی هر اقدام اینگونه‌ای خود به خود پله‌ای برای توافقات بعدی است؛ اما لزوماً به معنای تحقق توافق در موضوعات دیگر نیست. هرکدام از این موضوعات لوازم خود را می‌خواهد. چنانچه بگوییم این توافق در برجام هم پیشرفت خواهد داشت یا خیر؟ پاسخ آن منفی است مگر اینکه اتفاق خاصی رخ دهد. اما هیچ عزم جدی از جانب ایران برای گفتگو رو در رو نمی‌بینیم. تبلیغات بین‌المللی علیه ایران بسیار سنگین است و متاسفانه موضع اروپا در مقابل ایران به خاطر جنگ اوکراین بسیار سخت‌تر از آمریکاست.این مسائل مذاکره رو در رو با ایران را با مشکل مواجه می‌کند و تصور نمی‌کنم تا قبل از انتخابات آمریکا شاهد تحولی در احیای برجام باشیم. مگر اینکه، ایران بطور کامل پای خود را از جنگ اوکراین بیرون بکشد، اقدامات مثبتی در حل مشکلات داخلی که پس از اتفاقات سال پیش رقم خورد، انجام دهد و در صدد ترمیم چهره خود در دنیا برآید.
برخی تحلیل می‌کنند که دیگر توافقی تا انتخابات آمریکا نخواهد بود؟
هم ایران و هم آمریکا بر این نکته واقفند که راه کار برون رفت از شرایط مخاطره آمیز کنونی، مذاکره مستقیم و روی میز قرار دادن موضوعات و اختلافات فیمابین است. با این وجود هر یک از این دو به دلیلی که بیشتر ریشه در سیاست داخلی کشورشان دارد، با تردیدها و مشکلاتی روبرو هستند.
آمریکا در شرایط انتخاباتی قرار دارد و این برهه‌ای حساس از نظر سیاست داخلی این کشور است. زیرا با توجه به وضعیت ایران در عرصه بین المللی که متاسفانه در چهل و چند سال اخیر بی‌سابقه است، برای جو بایدن نزدیکی به ایران، اعطای فرصت به حزب رقیب، برای سوء استفاده در شرایط انتخاباتی است. در سوی دیگر این معادله ایران قرار دارد که با نفی علی الاطلاق *مذاکره با آمریکا* و رویکرد ناصواب سیاست خارجی تنش‌زا، فرصت را برای تبلیغات در اختیار دشمنان و رقبا قرار می‌دهد.
البته نمی‌توان از لابی قدرتمند صهیونیست‌ها در ساختار آمریکا، توانایی این لابی در تاثیرگذاری بر روند تصمیمات سازی واشنگتن غافل شد. سلطه رسانه‌ای تاثیرگذار صهیونیست‌ها بر افکار عمومی آمریکایی‌ها و جهان، مذاکره با ایران در شرایط کنونی را به خصوص پس از تحولات یک سال اخیر ایران و تصویر به شدت مشوه که از کشورمان در دنیا ساخته شده برای تیم بایدن بسیار پرهزینه کرده است.
برای من به عنوان یک ناظر، تحلیلگر سیاسی و کسی که سابقه حدود چهار دهه در عرصه دیپلماسی دارد، نفی مطلق مذاکره با آمریکا قابل درک نیست. کراراً گفته و نوشته‌ام، در همه جای جهان و در طول تاریخ مذاکره اولین و بهترین راه کار حل و فصل اختلافات و ممانعت از وقوع درگیری و جنگ است. مذاکره حامل هیچگونه بار ارزشی و یا ضد ارزشی نیست، نه به معنای سازش یا تسلیم است و نه وادادگی و مرعوب بودن. تابو کردن مذاکره که ابزاری برای حل و فصل اختلافات و یا برون رفت از بحران و اقدامی برخلاف منافع ملی ست. از منظر تاریخی نیز در دو سه دهه اخیر، کارکرد مذاکره با آمریکا در بحران اشغال کویت و مساله طالبان در دوره قبل برای ایران بسیار مفید و رافع برخی از نگرانی های امنیتی و تضمین کننده منافع ایران بوده است.
سفر وزیر خارجه ایران به عربستان چه میزان در مذاکرات برجام تاثیر خواهد داشت؟
بهبود روابط با عربستان از اقدامات عاقلانه و در جهت منافع ملی است که فارغ از اینکه در چه زمانی و توسط چه دولتی انجام می‌شود، باید از آن دفاع کرد. ما عادت کرده‌ایم تا میوه را در شرایط گندیده آن بچینیم. زمانی برجام ۲ که بخشی از آن همین کاری است که دولت سیزدهم با عربستان انجام داده، از کفریات و تابو بود. دولت روحانی و جواد ظریف اجازه نداشتند درباره منطقه صحبت کنند. در حالی که در آن زمان ما به ازا و دستاورد این کار برای ما بسیار بود و آمریکایی‌ها حاضر به دادن امتیازات بسیاری بودند.
تکرار می‌کنم که به عنوان یک کارشناس، مدافع رویکرد دولت سیزدهم در بهبود روابط با عربستان هستم، ولی حامیان آتش زدن سفارت که ۷ سال روابط ایران و عربستان را به جنگ سرد دو کشور تبدیل کرد و ضرر و زیان به کشور تحمیل کرد، باید پاسخ دهند که این تحول فکری در آنها چگونه ایجاد شد تا نشستن در کنار عربستان را افتخاری برای دولت سیزدهم اعلام کنند.
در رابطه با تاثیر بهبود روابط با عربستان در پیشرفت مذاکرات هسته‌ای، همانطور که در سوالات بالا عرض کردم، برجام به موضوعاتی مانند جنگ اوکراین ، حل و فصل مشکلات و سوالات آژانس بین المللی هسته‌ای، مسائل داخلی ایران و همچنین انتخابات آمریکا گره خورده و بعید به نظر می‌رسد بتواند گره‌ای از معضل پیچیده مذاکرات هسته‌ای را بگشاید. مضافاً اینکه عربستان حل وفصل مساله هسته‌ای ایران را گامی در جهت کاهش فضای تنش با آمریکا می‌داند و آن را در راستای مصالح خود نمی‌داند.
از یاد نبریم که اسرائیل و عربستان دو مخالف اصلی مذاکرات هسته‌ای بودند و با اندکی مسامحه می‌توان گفت موضع عربستان تنها اندکی تعدیل شده، ولی نه آنقدر که ایران با عبور از بحران هسته‌ای قدرتمندانه و با عزت به عرصه جهانی بازگشته و نقش بایسته خود را باز یابد.
