عمان میانجی گر جدید میان تهران و واشنگتن / توافقی از جنس موقت؟
توافق تهران و آژانس در حل مسائل باقیمانده، پالسهای مثبت از سوی آمریکا، سفر سلطان عمان به تهران، سفر مشاور بایدن به مسقط و ... همه این اتفاقات خبر از اتفاقاتی بین تهران و واشنگتن در مسقط دارد. اما اگر توافقی نیز در راه باشد، مهم است که محتوای این توافق چه خواهد بود.
بعد از سفر سلطان عمان به تهران، شاهد زنجیره‌ای از اتفاقات و اخبار مختلف در خصوص مذاکرات برجامی هستیم. مذاکرات برای احیای برجام مدت‌هاست متوقف شده و ادعا میشود مذاکرات از طریق واسطه به صورت غیرمستقیم ادامه دارد.
با این حال بعد از شروع جنگ اوکراین و اعتراضات در داخل ایران این شبهه به وجود آمد که به مرگ کامل توافق برجام رسیده‌ایم و امکان حل اختلافات تهران و واشنگتن دیگر کامل از دست رفته است.
اما از اسفند سال گذشته شرایط برای سیاست خارجی ایران با تغییراتی روبرو شد. توافق پکن به تنش چندین ساله تهران و ریاض پایان داد. بعد از آن شاهد تغییر روابط کشورهای عربی با ایران هستیم. این توافق حتی در معادلات امنیتی منطقه نیز تاثیر داشت.
بعد از آن در سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیرخارجه به مسقط از بسته پیشنهادی عمان در خصوص حل مسئله برجام پرده برداشت.
آزادسازی پول‌های بلوکه شده
همزمان با پایان سفر سلطان عمان به تهران روزنامه کره اکانومیک خبر داده کره جنوبی و آمریکا در حال رایزنی در خصوص راه‌های آزادسازی ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در سئول هستند.
آزادسازی پول‌های ایران مدت‌هاست که توسط ایران در حال پیگیری است. اما واشنگتن در این موضوع اختلالاتی برای ایران ایجاد کرده است. با این حال چنین خبری نشان از روند جدید روابط تهران و واشنگتن دارد.
از سوی دیگر در هفته‌های اخیر شاهد تبادل زندانی میان ایران و اروپا بودیم. همچنین زمزمه تبادل زندانی میان ایران و آمریکا شنیده میشد.
توافق با آژانس انرژی اتمی
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس انرژی اتمی در سفر اسفند ماه خود به تهران از شروع توافقات جدیدی با تهران پرده برداشت. با این حال بعد از گذشت چندین ماه شاهد این هستیم که ۲ پرونده اختلافی میان ایران و آژانس بسته شد.
طبق اخبار اعلام شده در گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پایان اختلاف میان ایران و آژانس درباره پرونده مریوان و کشف ذرات اورانیوم با غنای ۸۳.۷ درصد اشاره شده است. البته مذاکرات میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل و فصل دو موضوع باقی مانده همچنان ادامه دارد. در این گزارش آمده است که دوربین‌های برجامی در یک تاسیسات تولید قطعات سانتریفیوژ در اصفهان و همچنین ابزارهای نظارتی در دو سایت اعلام شده غنی‌سازی ایران مجددا نصب شده‌اند.
حل دو اختلاف میان تهران و آژانس می‌تواند یکی از بزرگترین گام‌ها در خصوص شروع مذاکرات و شکلگیری توافق باشد.
سفر مشاور بایدن به مسقط
رسانه آکسیوس، به نقل از ۵ مقام آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی مدعی شده برت مک‌گورک، مشاور ارشد بایدن در امور خاورمیانه در ماه جاری میلادی برای گفت‌وگو با مقام‌های عمان در خصوص امکان تعامل دیپلماتیک با ایران در خصوص برنامه هسته‌ای این کشور به آن کشور سفر کرده است.
به نظر می‌رسد این سفر بی سرو صدا باعث سفر سلطان عمان به تهران شده باشد. زیرا اختلافاتی میان تهران و واشنگتن بر سر توافق وجود دارد که سلطان عمان برای حل آنها خود راهی ایران شده است.
اختلافات تهران و واشنگتن
بعد از شکست آخرین دور مذاکرات در وین و عدم شکلگیری توافق و ادامه پیدا کردن روند مذاکرات از راه دور، در خصوص اختلافات میان تهران و واشنگتن گمانه‌زنی های فراوانی شکل گرفت. از جمله آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران، مسائل حقوق بشری، حل کامل پرونده پادمانی، تحرکات ایران در منطقه از مسائل اختلافی دو کشور بود.
با شکلگیری توافق پکن در واقع ایران وارد روند صلح با کشورهای منطقه شده و عربستان که یکی از مخالفین جدی پرونده برجام بود امروز با ایران روند جدیدی را در پی گرفته است. همچنین ایران با تبادل زندانی با اروپا به خوبی نشان داده است که این روند را به صورت انسان دوستانه حل خواهد کرد. از طرف دیگر واشنگتن با آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران و از سوی دیگر حل پرونده پادمانی ایران از طریق آژانس می‌تواند به کاهش اختلافات دو کشور کمک شایانی کند.
احیای توافق ۲۰۱۵ یا توافقی جدید
اما سوال اساسی این خواهد بود که در صورت به سرانجام رسیدن مذاکرات، چگونه توافقی صورت میگیرد؟
راب مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران در تازه ترین مصاحبه خود گفته واشنگتن دنبال رسیدن به نتیجه دیپلماتیک با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور است. از سوی دیگر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید چندی قبل اشاره‌ای به توافقی جدید با ایران کرده است.
بدون شک تهران و واشنگتن هر دو به دنبال توافق برای حل تنش با یکدیگر هستند. تهران برای خروج از مشکلات اقتصادی باید از زنجیر تحریم‌ها خارج شود. از سوی دیگر واشنگتن نیز برای جلوگیری از پیشرفت صنعت هسته‌ای ایران و نرسیدن به بمب هسته‌ای راهی جز توافق با تهران ندارد.
اما توافق برجام ۲۰۱۵ به دلیل شرایط پیشرفت هسته‌ای ایران به نظر می‌رسد دیگر کارایی قبل را ندارد و از این رو شرایط و روند جدیدی را می‌طلبد. در حقیقت شکل جدیدی از توافق بین تهران و واشنگتن از اخبار و سخنان مقامات دو کشور ترسیم میشود. این توافق به دلیل کوتاه بودن دوره ریاست جمهوری جو بایدن، ممکن است به سمت توافقی موقت برای دو کشور برود. توافقی که احتمالاً به میزان غنی سازی اورانیوم ایران و تعلیق کردن برخی تحریم‌های ایران بیانجامد.
در حقیقت به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده باید چشم‌ها را به سوی مسقط نگه داشت تا فهمید سرانجام اختلافات میان تهران و واشنگتن به کجا خواهد رسید.
*دبیر سرویس سیاسی اقتصادآنلاین
