سرمایه ملی دود می‌شود

اقتصادآنلاین_نجمه جمشیدی؛ سال ۲۰۲۱ حدود ۱۴۳ میلیارد مترمکعب گاز مشعل در جهان سوزانده شده که در رأس آن‌، کشورهای روسیه و ایران و عراق و آمریکا قرار دارند. اگر نسبت میزان گاز مشعل به کل تولید نفت را در نظر بگیریم، ایران رتبه نخست فلرینگ جهان را به خود اختصاص می‌دهد.

هنگامی‌که نفت استخراج می‌شود، گازهایی نیز همراه آن هستند که در دودکش‌هایی به‌نام فلر می‌سوزند؛ سوختن این گازها را فلرینگ می‌گویند. این گازها دارای ارزش اقتصادی بالایی است و می‌توان در صنایع بالادستی و پایین دستی از آنها استفاده کرد. سهم پالایشگاه‌های گازی در فلرینگ بیش از پالایشگاه‌های نفتی است.در این سال‌ها کشورهای بسیاری همانند نیجریه و عربستان، توانسته‌اند در بحث جمع‌آوری گازهای مشعل موفق عمل کنند. نیجریه توانسته گاز همراه نفت را با پروژه‌هایی که داشته به خوبی جمع‌آوری کند.

ایران ۶ برابر عربستان گازسوزی می‌کند

تولید نفت ایران یک سوم عربستان است اما ۶ برابر این کشور گاز مشعل می‌سوزاند. حجم فلرینگ در ایران  ۴ برابر آمریکا و    ۲برابر روسیه است. براساس آمار، ایران در سال ۲۰۱۹ به ازای هر بشکه نفت، نزدیک به ۱۲ متر مکعب گاز مشعل تولید کرده است. در سال ۲۰۱۵، این رقم نزدیک به ۹ متر مکعب و در سال ۲۰۰۸ حدود هفت متر مکعب بوده است. میزان گاز هدر رفته در هر بشکه نفت در ۱۱ سال، بیش از ۵۷ درصد افزایش یافته است. در همین بازه زمانی، نیجریه موفق شده این نسبت را به نصف کاهش دهد.بر اساس گزارش بانک جهانی، در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱، ایران از نظر هدر رفت گاز طبیعی در بین کشورهای نفت‌خیز جهان رتبه اول را داشته است. طی این سال‌ها حدود ۶.۳ میلیارد مترمکعب به فلرینگ گاز طبیعی در میادین نفت و گاز ایران افزوده شده است.

خسارت ۵ میلیارد دلاری گازسوزی

در برنامه ششم توسعه، هدف‌گذاری برای جمع‌آوری ۹۰ درصد گازهای همراه نفت و جلوگیری از سوزاندن آنها انجام شده که تاکنون کمتر از ۱۰ درصد آن محقق شده است. عدم‌النفع این مسئله برای ایران سالانه ۵ میلیارد دلار است. اگر استفاده از این میزان گاز را به‌عنوان خوراک پتروشیمی‌ها در نظر بگیریم، این عدم‌النفع چندین برابر خواهد شد. نکته قابل توجه اینجاست که ایران برای جمع‌آوری گازهای همراه نفت به ۵ میلیارد دلار اعتبار نیاز دارد.

محیط زیست قربانی فلرینگ

سوزاندن این گازها بیش از دویست‌وپنجاه نوع سم از جمله، بنزن، دی‌سولفیدکربن، سولفیدکربونیل و تولوئن و عناصری همچون جیوه، آرسنیک و کروم و همچنین گازهای گلخانه‌ای چون دی‌اکسید کربن و متان تولید می‌کنند که موجب آلودگی و تخریب محیط زیست می‌شود.  این در حالی است که می‌توان با برنامه‌ریزی صحیح و جمع‌آوری این گازها و تزریق آن به شبکه‌های گازرسانی و نیروگاهی و پتروشیمی، نه تنها مانع ورود این سم‌ها به هوا شد که از گازهای همراه نفت درآمدزایی کرد.

ناترازی درکنار گازسوزی

به گفته وزیر نفت، ایران با ۲۵۰ میلیون مترمکعب ناترازی گاز مواجه است. زمستان امسال درپی کاهش دما و افزایش مصرف گاز برای جلوگیری از قطع گاز بخش خانگی، وزارت نفت مجبور به قطع گاز صنایع مهمی همانند پتروشیمی‌ها شد؛ قطع گازی که هزینه گزافی برای این صنعت به همراه داشت. جمع‌آوری گازهای همراه نفت می‌تواند به بحران ناترازی و قطع گاز پتروشیمی‌ها کمک کند.

حجم گاز مشعلی در بخش بالادستی نفت بدون در نظر گرفتن کاهش تکلیفی تولید نفت، درحدود چهل میلیون متر مکعب در روز است که با فرآوری آن می‌توان گاز سبک (متان) و مایعات گازی تولید کرد. به طور تقریبی، ۷۵ درصد از گاز همراه نفت سوزانده شده، متان است و ۲۵درصد دیگر مایعات گازی است. گازهایی که می‌توانند به‌عنوان خوراک پتروشیمی‌ها مصرف و ارزش افزوده بسیاری را تولید کنند، به راحتی سوزانده می‌شوند. عربستان در حال حاضر بیش از دویست‌وچهل میلیون متر مکعب گازهای همراه نفت را جمع آوری و از این طریق خوراک پتروشیمی‌ها را تأمین می‌کند.

گازسوزی بیش از صادرات

ایران بیش از آنکه گاز صادر کند، گازسوزی انجام داده است. صادرات گاز ایران ۱۷.۳ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۱ بوده در حالی که ۱۸.۵ میلیارد مترمکعب در سال گذشته گازسوزی کرده است. این میزان به اندازه تولید دو فاز پارس جنوبی می‌شود.

به تازگی ابراهیم رئیسی دستور ویژه‌ای را برای همکاری دولت با شرکت‌های دانش بنیان برای جمع‌آوری گازهای همراه نفت صادر کرده است. حال باید دید این دستور منجر به کاهش فلرینگ ایران خواهد شد؟