تصمیم عجیب شرکت نفت به نام ایران به کام روسیه

اقتصاد آنلاین-نجمه جمشیدی؛ حدود یک ماه پیش بود که در حاشیه سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به تهران، تفاهمنامه‌ای میان شرکت نفت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه امضا شد. این تفاهنامه عجیب که به‌طور ویدئو کنفرانس امضا شد از سوی رسانه‌های دولتی ضریب بالایی گرفت در حالی که روس‌ها یک روز پس از این اتفاق، به یک خبر کوتاه اکتفا کردند و نوشتند قرار است گازپروم در حوزه گازی، در ایران سرمایه گذاری کند.

اما محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت درباره‌ی جزییات این تفاهم‌نامه گفت: «سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری گازپروم برای توسعه میدان گازی پارس‌شمالی و کیش، توسعه ۶ میدان نفتی از جمله منصوری، آب‌تیمور، کرنج، آذر و چنگوله، سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری گازپروم برای فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی و سوآپ گاز و فرآورده نفتی با روس‌ها و سرمایه‌گذاری جهت تکمیل پروژه ایران-ال.ان.جی، از محورهای این تفاهم است.»

نکته مهمی که در اظهارات خجسته مهر بیش از همه توجه کارشناسان را جلب کرد، موضوع سوآپ گاز روسیه بود که از نظر کارشناسان، این اقدام می‌تواند منجر به از دست رفتن بازارهای گازی ایران در ترکیه و عراق شده و بازار بالقوه پاکستان را هم از ایران دورتر کند.

تحریم روسیه و گاز مازاد

پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در اسفند 1400، اروپایی‌ها تحریم خرید گاز از روسیه را دنبال کردند و روسیه نیز برای تشدید فشار به بروکسل، تصمیم گرفت به بهانه تعمیر خطوط لوله و شرایط جدید پرداخت گازبها، میزان صادرات خود را کاهش دهد.

چندی پیش، گازپروم در گزارشی نوشت: «تولید گازپروم تا پایان ماه جولای نسبت به سال گذشته، 12درصد (35.8 میلیارد مترمکعب) کاهش یافته است. از طرفی مصرف داخلی روسیه در این بازه زمانی، دو درصد (3 میلیارد مترمکعب) کاهش داشته و از طرف دیگر صادرات به کشورهای غیر از مقاصد آسیای میانه (CIS) نیز، با کاهش 35 درصدی (معادل 40 میلیارد متر مکعب) روبرو بوده است. صادرات گاز به مقاصد اروپا و ترکیه به ترتیب با کاهش 40.7 و 2.8 میلیارد مترمکعبی روبرو شده است».

پس از آن، اندیشکده نفت دانشگاه صنعتی شریف در گزارشی به این موضوع اشاره کرد و نوشت تجارت گازی با روسیه، هم می تواند خطرناک باشد و هم به تامین منافع جمهوری اسلامی ایران کمک کند.

سولوشن هم در این باره می‌نویسد: «اتمام قراردادهای قبلی صادرات به اروپا و تنش‌های شدید ایجاد شده، حدود 180 میلیارد متر مکعب گاز صادراتی روسیه به اروپا را در معرض خطر کاهش جدی قرار داده است. در این میان یک گزینه نیز ورود به بازار خاورمیانه و جنوب غرب آسیا (عراق، پاکستان و...) خواهد بود. دو زیرساخت‌ موجود پیش‌روی این استراتژی مسیرهای ترکمنستان- ایران و آذربایجان-ایران است».

سناریوهای همکاری

برای آغاز همکاری گازی با روسیه، سه سناریو برای ایران می‌توان تصور کرد:

۱ – خرید مستقیم گاز از روسیه از طریق ترکمنستان

۲ – تزانزیت گاز روسیه و دریافت حق تزانزیت

۳ – سوآپ گاز

در میان این سه سناریو، بدترین حالت ممکن که کاملا برخلاف منافع ملی معرفی می‌شود، سوآپ گاز است. یعنی ایران گاز را از روسیه در شمال کشور دریافت کرده و معادل همان گاز را به کشورهای ترکیه و عراق صادر کند.

در صورت اجرای این سناریو، گازی که ایران به ترکیه و عراق صادر می‌کند، گاز روسیه است و در صورت چنین اتفاقی، تهران به‌راحتی بازار خود را به کشور روسیه واگذار می‌کند. ایران دو قرارداد صادرات گاز به عراق با حجم ۵۵ میلیون مترمکعب در روز و با ترکیه قرارداد صادرات ۳۰ میلیون مترمکعبی در روز دارد که رقم بالایی در قراردادهای گازی است.

به همین دلیل، همه متفق‌القول می‌گویند ایران باید گاز روسیه را در حداکثر میزان خود با کمترین قیمت خریداری کرده و با آن تجارت کند؛ بخشی از گاز را به ترکیه فروخته و بخشی دیگر را به عراق صادر کند تا خودش، صادرکننده گاز به این کشورها باقی بماند.

انتخاب بدترین سناریو

همانطور که گفته شد، بدترین نوع همکاری گازی با روسیه، انتخاب مدل سوآپ است که منافع این کشور را تامین کرده، و در مقابل موجب تضییع منافع جمهوری اسلامی ایران می‌شود. این موضوع که تقریبا هیچ عقل سلیمی نمی‌تواند با آن مخالفت کند اما از سوی شرکت ملی نفت ایران به هیچ گرفته شده است.

خجسته مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، در حاشیه آیین آیین بهره‌برداری رسمی از طرح انتقال گاز به جزیره کیش رسما اعلام کرد ایران آماده سوآپ گاز روسیه است؛ آن هم در حداکثر میزان خود!

این اظهار نظر به خوبی نشان می‌دهد برداشت وزارت نفت از تامین منافع ملی به شکل اشتباهی در حال پیاده شدن است و با این وضعیت، بازارهای گازی ایران به‌زودی از دسترس خارج و به روسیه‌ای اعطا می شوند که برای گاز خود، به دنبال بازارهای جدید است.

اقتصاد آنلاین امادگی دارد که اگر شرکت نفت پاسخی دراین باره دارد ان را به اطلاع مخاطبین خود برساند.