بحران انرژی؛ داستانی متفاوت با رکود و تورم / زمستان نارضایتی اروپا در پیش است

اقتصادآنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش اکونومیست، بیشتر اروپایی‌ها هنوز نمی‌توانند بحران و یا علائم آن را به درستی احساس کنند، اما در بازارها هشدارها مدام تکرار می‌شوند. قیمت تحویل گاز در زمستان امسال، ۱۸۲ یورو در هر مگاوات ساعت (۱۸۴ دلار در هر مگاوات ساعت)، تقریبا به اندازه اوایل ماه مارچ یعنی پس از حمله روسیه به اوکراین و هفت برابر سطح بلندمدت آن است. دولت‌ها در حال آماده سازی کمک‌های مالی برای شرکت‌هایی هستند که در این شرایط در فرانسه و آلمان ناتوان شده و برخی از سرمایه‌گذاران بر روی این موضوع معامله می‌کنند که کدام شرکت‌های صنعتی اواخر امسال با فراگیر شدن سهمیه‌بندی منحل می‌شوند. در حالی که بسیاری از سیاستمداران اروپایی نمی‌توانند با مردم در مورد انتخاب‌های سخت پیش رو صحبت کنند، حتی تاجران انرژی که به جنگ و کودتا هم عادت کرده‌اند در این رابطه نگران به نظر می‌رسند.

شکل‌گیری یک بحران شدید انرژی از زمانی که تانک‌های روسی وارد اوکراین شدند، به عنوان یک خطر احساس شده است. از آنجایی که تحریم‌ها و باج‌خواهی روسیه، اروپا را از تامین کننده اصلی خود بر حذر می‌دارد، گاز در این میان نقطه ضعف اروپا به نظر می‌سد. گاز در واقع یک چهارم نیاز انرژی قاره سبز را برآورده می‌کند که تامین یک سوم از گاز مورد مصرف در اروپا به عهده روسیه است. این ارقام برای برخی کشورها از جمله آلمان بالاتر است. بر خلاف نفت و زغال‌سنگ که قابل جایگزینی هستند و در سطح جهانی معامله می‌شوند، گاز باید یا به صورت لوله کشی و یا به صورت گاز طبیعی مایع LNG با استفاده از تاسیساتی که ساخت یا پیکربندی مجدد آن سال‌ها طول می‌کشد، حمل شود.

همانطور که آقای پوتین به خوبی درک کرده، گاز نیز بازاری است که روسیه در آن به خوبی می‌تازد. اقتصاد این کشور بدون صادرات نفتی که به صورت متوسط ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی آن در پنج سال گذشته ارزش داشته، فرو می‌پاشد – به همین دلیل است که روسیه برای شکستن تحریم نفت خام غرب دست به اقدامات فوق العاده و تا حد زیادی موفقیت آمیز زده است. اما روسیه می‌تواند بدون صادرات گاز که تنها ۲ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است، زندگی کند. با بستن شیرهای خطوط لوله گاز، روسیه بر این باور است که می‌تواند بیش از آن که به خود آسیب برساند، درد و رنج بیشتری را به اروپا تحمیل کند.

تا چند هفته پیش به نظر می‌رسید که اروپا ممکن است با کمک محموله‌های LNG بیشتر از آمریکا و دیگر نقاط، از بدترین شرایط فرار کند. تقاضای گاز فصلی است، بنابراین ایجاد ذخایر در بهار و تابستان حیاتی است. از ۲۶درصد نگران کننده در ماه مارچ تا ماه ژوئن، مخازن گاز اروپا تا نیمه پر شده بود و در مسیر رسیدن به ۸۰ درصد تا نوامبر، حداقل مورد نیاز برای عبور از زمستان بود.

حالا تصویر بار دیگر بدتر می‌شود. نقض در میدان گاز نروژ تا حدودی بر این مساله تاثیرگذار بوده است، همانطور که آب و هوای گرم باعث تقاضا برای برق به منظور تامین تهویه مطبوع می‌شود. اما مشکل بزرگ جریان گاز به اروپا از گازپروم، انحصار گاز روسیه است. پیش از این در حدود نیمی از سطح عادی فعالیت داشت که اکنون بیش از پیش هم کاهش یافته است. روسیه می‌گوید که از ۱۱ جولای نورد استریم ۱ تحت تعمیر و نگهداری قرار گرفته که این فرآیند تا ۲۲ جولای تکمیل خواهد شد. اما با افزایش عرضه از طریق خطوط لوله جایگزین که از اوکراین می‌گذرد، جبران نشده است. از آنجایی که معامله‌گران فکر می‌کنند آقای پوتین عمدا عرضه را کاهش داده، قیمت‌های تحویل در دو زمستان، در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ چهار برابر سطح عادی است.

مصرف کنندگانی که از گاز به صورت مستقیم برای گرمایش و پخت و پز و همچنین به طور غیرمستقیم به عنوان برق استفاده می‌کنند، تصور کمی از آنچه ممکن است به آنها ضربه بزند، ندارند. در حال حاضر، بسیاری از آنها توسط سقف قیمت، یارانه و قراردادهای بلندمدت محافظت می‌شوند. یک شهروند آلمان به طور معمول، حداقل ۷۰ درصد کمتر از قیمت بازار هزینه گاز می‌پردازد. کاربران صنعتی مانند شرکت‌های شیمیایی و شیشه سازی و همچنین لیست گسترده‌ای از مشاغل از جمله بسیاری از قهرمانان ملی آلمان با مشکل مواجه هستند. به گفته بانک یوبی‌اس، در سراسر منطقه یورو، توقف جریان گاز روسیه می‌تواند رشد تولید ناخالص داخلی را ۳.۴ واحد درصد کاهش و تورم را ۲.۷ درصد افزایش دهد. در آلمان ضربه از این بدتر خواهد بود. 

ممکن است فکر کنید که رکود و تورم قابل تحمل است – بالاخره در سال ۲۰۲۰ تولید ناخالص داخلی اروپا که تحت تاثیر کووید قرار گرفته بود، ۶درصد کاهش یافت. اما تهدید انرژی متفاوت از این موارد است. کمبود گاز می‌تواند باعث رفتار متفاوت کشورهای همسایه شود، با توجه به اینکه دولت‌ها به احتکار گاز می‌پردازند و از جریان یافتن آن به کشور بعدی جلوگیری می‌کنند. انگلیس هم به همان اندازه تهدید کرده است. شکاف در قیمت عمده فروشی گاز در کشورهای مختلف اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که شرکت‌ها از شکست در بازار واحد هراس دارند. دولت‌ها بیش از همیشه بدهکارند و یک شوک رکود تورمی می‌تواند ترس از عدم پرداخت بدهی یا حتی بحران بدهی ایتالیا را ایجاد و کل منطقه یورو را تهدید کند. واکنش مردمی نسبت به قیمت انرژی همچنین می‌تواند حمایت‌های مردمی را در سراسر قاره برای ایستادگی در برابر پوتین کاهش دهد.

با همه این دلایل، دولت‌های اروپایی باید اکنون هوشیارانه خود را برای مواجهه با شوک انرژی آماده کنند. درست مانند توزیع واکسن، این مساله باید از تقسیمات ملی فراتر برود. کمیسیون اروپا در حال کار بر روی طرحی برای ارائه به نشست اضطراری در ۲۶ جولای است. با توجه به نقش قابل توجه در تجارت گاز، این طرح باید شامل بریتانیا و نروژ هم باشد. عرضه باید به حداکثر برسد، به همین دلیل است که خریدهای رایج محموله‌های LNG ارزش پیگیری دارد و همچنین هلند باید تعطیلی میدان گازی گرونینگن خود را تا سال آینده به تعویق بیندازد.

مساله بعدی نیاز به یک سلسله مراتب مشترک حاکم بر جیره‌بندی است که در سرتاسر قاره اعمال می‌شود: ابتدا کاربران انرژی فشرده و سپس مصرف کنندگان آسیب خواهند دید. کشورها باید ظرفیت ذخیره سازی را به اشتراک بگذارند و حرکت آزاد گاز را تضمین کنند. هر اندازه سیستم یکپارچه‌تر باشد، انعطاف پذیرتر خواهد بود. در نهایت، لازم است که سیاستمداران با مردم صادق باشند. قیمت‌های مصرف کننده باید افزایش پیدا کند تا همزمان تقاضا کاهش یافته و این امر به ذخیره سازی کمک کند. در زمستان آینده حتی تغییرات داوطلبانه کوچک در عادات خانواده، مانند پایین نگه داشتن سطح گرمایش، کمک کننده خواهد بود.

جایزه این عملکرد در اروپا فقط طی ماه‌های آینده نخواهد بود. اروپا برای همیشه خود را از ارعاب انرژی روسیه به این شکل رها خواهد کرد. همچنین یک مکانیسم منسجم امنیت انرژی در سراسر قاره ایجاد خواهد شد که به تسریع حرکت به سمت انرژی پاک‌تر کمک می‌کند. اروپا عادت دارد در زمان بحران متحدتر شود. وقت آن است که یکبار دیگر این اتحاد به بوته آزمایش گذاشته شود اگر این مطلب را در پاریس یا مادرید در حالی می‌خوانید که تهویه مطبوع در حال کار کردن است، دمای آن را یک درجه تغییر دهید.