هشدار به مسئولان: دانش آموزان دیگر دوست ندارند مهندس شوند
زمانی قبولی در یکی از رشته‌های مهندسی آرزوی دانش آموزان و خانواده‌های آنها بود. اما در سالهای اخیر دیگر علوم ریاضی و مهندسی، اولویت نخست دانش آموزان نیست و گرایش جامعه به رشته‌های انسانی و تجربی به مراتب از ریاضی بیشتر است.
اقتصادآنلاین – عاطفه حسینی؛ رشته مهندسی در اغلب کشورها از بازار کار بسیار خوبی برخوردار بوده و افراد متخصص در این حوزه درآمد نسبتا بالایی دارند. کشورهای صنعتی و توسعه یافته‌ای مانند آلمان، آمریکا، استرالیا و ژاپن بهترین کشورها برای مهندسان با در نظر گرفتن ۳ فاکتور وجود تقاضا، درآمد بالا و رضایت شغلی می‌باشند و به بهشت مهندسان شهره هستند.
اما مهندسان در ایران چه وضعیتی دارند؟ با توجه به اینکه کنکور هنوز هم بزرگترین رقابت علمی کشور است و همچنین در نبود آمار رسمی از نرخ بیکاری فارغ التحصیلان رشته‌های گوناگون، می‌توان آمار داوطلبان رشته ریاضی در کنکور سراسری را شاخص خوبی برای این موضوع دانست.
به گفته رییس سازمان سنجش، ۱۴۰ هزار داوطلب رشته ریاضی در کنکور سراسری امسال شرکت کردهاند، این درحالی است که ۲۵۰ هزار صندلی خالی در این رشته وجود دارد. پورعباس همچنین تاکید کرده است که قبولی داوطلبان رشته ریاضی در دانشگاه‌های برتر کشور به نمره قبولی آنها بستگی دارد اما قبولی در سایر دانشگاه‌ها ۱۰۰ درصد تضمینی است.
با نگاهی به آمار می‌توان فهمید که کاهش اقبال دانش آموزان به رشته ریاضی به مرور اتفاق افتاده است.
به طور کلی تعداد داوطلبان آزمون سراسری در رشته‌های ریاضی و فنی مهندسی و همچنین رشته‌های علوم انسانی از اواسط دهه هشتاد شمسی به صورت چشمگیری کاهش یافته است. اما نکته قابل توجه این است که روند کاهشی تعداد داوطلبان رشته‌های ریاضی کماکان ادامه دارد اما تعداد داوطلبان رشته‌های علوم انسانی از میانه دهه نود افزایشی چشمگیر یافته است.
در مقابل، تعداد داوطلبان علوم تجربی از ابتدای دهه نود به صورت پیوسته افزایش یافته که این روند افزایشی تقریبا همزمان با شروع همه‌گیری کرونا متوقف و به روند کاهشی تبدیل شد. البته در کنکور سراسری سال جاری، این تعداد به قدری افزایش یافته است. همچنین تعداد علاقه‌مندان به رشته‌های هنر و زبان نیز در سالهای اخیر بیشتر شده است.
آمار‌ها نشان می‌دهد تعداد داوطلبان در رشته ریاضی از حدود ۴۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۸۴ به ۱۴۰ هزار داوطلب در سال ۱۴۰۱ رسیده است. بر این اساس در سال ۱۳۸۹، یعنی در آخرین سال دهه ۸۰، تعداد شرکت‌کنندگان در آزمون گروه ریاضی بیش از ۳۲۰ هزار نفر بوده است. اما این رقم در سال ۱۳۹۰ با کاهش حدود ۳۵ هزار نفری به ۲۸۵ هزار نفر رسیده است.
روند کاهشی داوطلبان گروه ریاضی در کنکور سراسری، در سالهای ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ ادامه داشته اما همچنان در کانال ۲۰۰ هزار نفری باقی مانده است. در سال ۱۳۹۴ تعداد متقاضیان ورود به دانشگاه در رشته ریاضی به ۱۸۱ هزار نفر رسید. در سالهای ۱۳۹۵َ، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ نیز کاهش تعداد شرکت‌کنندگان گروه ریاضی و فنی ادامه داشت و در سال ۱۳۹۷ تنها حدود ۱۵۴ هزار نفر در آزمون گروه ریاضی شرکت کردند.
به نظر می‌رسید در سال ۹۸، جهشی در تعداد شرکت‌کنندگان آزمون ریاضی رخ داد اما در سال ۱۳۹۹ این روند متوقف شده است. به این ترتیب اگر بخواهیم تعداد شرکت‌کنندگان آزمون سراسری در گروه ریاضی را در یک بازه زمانی ده ساله بسنجیم، تعداد داوطلبان رشته ریاضی در سال ۹۹ به اندازه ۵۲ درصد نسبت به سال ۸۹ کاهش یافته است.
وضعیت تعداد داوطلبان در رشته تجربی کاملا در نقطه مقابل وضعیت داوطلبان رشته ریاضی قرار گرفته است. بر این اساس تعداد داوطلبان در رشته تجربی از حدود ۴۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۸۴ به اوج خود یعنی بیش از ۶۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۷، سالی که از آن تحت عنوان سونامی نظام آموزشی یاد شده، رسیده است.
تعداد شرکت‌کنندگان آزمون سراسری گروه علوم تجربی، از ۴۶۳ هزار داوطلب در سال ۱۳۸۹ به بیش از ۵۰۰ هزار داوطلب در سال ۱۳۹۳ رسیده است. در سال ۹۴ تعداد شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری علوم تجربی با ریزش ۲۵ هزار نفری به ۴۹۸ هزار نفر می‌رسد اما بار دیگر در سالهای ۹۵ و ۹۶ افزایش یافته و وارد کانال ۵۰۰ هزار نفر می‌شود. در سالهای ۹۷ و ۹۸ بیشترین تعداد داوطلبان تحصیل در گروه علوم تجربی در یک دهه گذشته، در آزمون سراسری کنکور شرکت می‌کنند. امسال نیز ۵۵۴ هزار و ۸۶۰ داوطلب این رشته تحصیلی بودند.
اما برخلاف تصور بسیاری، خیره کننده ترین آمار مربوط به داوطلبان در رشته انسانی است که علی‌رغم کاهش شدید بین سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵، با افزایشی چشمگیر از کمتر از ۲۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۴۰۰ هزار نفر در کنکور سال جاری رسیده است.
نکته قابل توجه در بررسی تعداد شرکت‌کنندگان آزمون سراسری رشته انسانی بین سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ این است که در میانه سالهای ۹۴ تا ۹۶ کاهش محسوسی در تعداد داوطلبان اتفاق افتاده و به کمترین میزان خود، یعنی ۱۶۱ هزار و ۵۰۰ نفر در سال ۱۳۹۵، سالی که این رشته تحصیلی کمترین میزان داوطلب و متقاضی را داشته، رسیده است. اما از سال ۱۳۹۷ تعداد شرکت‌کنندگان در این گروه با شیب نسبتا ملایمی در حال افزایش است.
این تغییرات نشان از تغییر اولویت‌های داوطلبان دست کم در پانزده سال اخیر دارد و گرایش داوطلبان کنکور به رشته‌های گوناگون بازتاب‌دهنده واقعیت‌های مهمی از جامعه ایران است.
دلایل گرایش دانش آموزان به رشته تجربی تقریبا واضح است. بازار کار نسبتا مطمئن، درآمد بیشتر نسبت به سایر مشاغل و موقعیت‌های مهاجرت از جمله دلایلی است که برای گرایش دانش‌آموزان به این رشته تحصیلی می‌توان برشمرد.
در مقابل، دلایل متعددی برای کاهش اقبال دانش آموزان به رشته‌های مهندسی وجود دارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند وابستگی هر چه بیشتر به درآمدهای نفتی به جای صنعت و تولید، یکی از مهمترین دلایل کاهش محبوبیت رشته‌های مهندسی در میان دانش آموزان است. همچنین بعد از توسعه شدید آموزش عالی در اواخر دهه هشتاد و فارغ التحصیلی تعداد زیادی در رشته‌های مهندسی، به نوعی بازار کار مهندسان اشباع شد.
از سوی دیگر با توجه به وضعیت اقتصادی این روزهای کشور بنظر می‌رسد، آینده یک رشته تحصیلی و وضعیت اشتغال در آن رشته، بیش از پیش مورد توجه داوطلبان و خانواده‌های آنها قرار گرفته است. برای مثال در رشته‌های علوم انسانی اغلب گرایش‌ها به سمت حقوق و روانشناسی است که نسبتا در سالهای گذشته بازار کار خوبی در کشور پیدا کردند.
بدون شک کاهش متقاضیان گروه آزمایشی ریاضی نگران کننده است و باید در این خصوص تدابیری از سوی مسئولان کشور اندیشیده شود و البته حل چنین معضلی به اصلاح سیاست‌های کلان اقتصادی و آموزشی کشور نیز گره خورده است.
