بایدن در خاورمیانه به دنبال حل چه چالش هایی است؟

اقتصادآنلاین - پرستو بهرامی راد؛ چند روز آینده جو بایدن برای نخستین بار در مقام رییس جمهوری ایالات متحده به خاورمیانه سفر می‌کند. او قرار است در این سفر دیداری از اسرائیل و عربستان سعودی داشته باشد.

بایدن در این سفر با مجموعه متنوعی از چالش‌های سیاسی روبه‌رو است. بر همین اساس این سفر را می‎توان مهمترین اتفاق چند سال اخیر این منطقه تلقی کرد. بدون شک این سفر در حالی که تهران و واشنگتن در حال مذاکره هستند، در روند مذاکرات نیز تاثیرگذار خواهد بود.

رییس جمهوری آمریکا در آستانه سفر به خاورمیانه در واشنگتن پست یادداشتی منتشر کرده است. او در این یادداشت در مورد ایران نوشته است، زمانی که دولت قبل (ترامپ) در شورای امنیت سازمان ملل به دنبال محکوم کردن ایران بود، ایالات متحده خود را منزوی و تنها دید. اکنون این ایران است که منزوی شده است تا زمانی که به توافق هسته‌ای بازگردد، دولت من به افزایش فشار دیپلماتیک و اقتصادی ادامه خواهد داد تا زمانی که ایران آماده بازگشت به پایبندی به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) باشد، همانطور که من همچنان آماده انجام این کار هستم.

از سوی دیگر همزمان با سفر بایدن، خبرگزاری رویترز به نقل از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داده است که ایران غنی سازی با سانتریفیوژهای پیشرفته IR-6 در فردو را آغاز کرده است. دو هفته پیش نیز مذاکرات تهران و واشنگتن با واسطه‌گری اتحادیه اروپا در قطر بدون نتیجه به پایان رسیده است.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که ایران، یکی از اصلی‌ترین موضوعات سفر بایدن باشد. سفر او دو راه پیش روی مذاکرات برجامی می‎گذارد. این سفر می‎تواند به مرگ برجام و افزایش تنش در منطقه بینجامد یا باعث ادامه روند مذاکرات شود و توافق را نزدیک‌تر کند. باید دید که جمع‌بندی کاخ سفیدنشینان در مورد مذاکرات برجامی چه بوده است.

مرگ کامل پرونده برجام؟

جو بایدن قرار است زمانی وارد منطقه شود که مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در شرایط حساسی قرار دارد. مذاکرات دوحه که بسیاری آن را نقطه روشنی در شروع مذاکرات می‎دانستند، بدون نتیجه به پایان رسیده است.

در چنین شرایطی تحلیل‌های بسیاری در خصوص سفر بایدن در مورد شرایط مذاکرات برجامی وجود دارد. برخی معتقد هستند که رییس جمهوری آمریکا در این سفر به دنبال ایجاد ناتوی خاورمیانه‌ای است و سعی دارد با ترمیم روابط خود با عربستان به عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل سرعت بیشتری ببخشد تا زنجیره‌ای در مقابل ایران ایجاد کند.

در حقیقت سفر بایدن و تغییرات روابط در منطقه بعد از این سفر تکلیف پروژه احیای برجام را تا حدودی روشن خواهد کرد. برخی تحلیل می‎کنند که احتمالاً این سفر شرایط مرگ برجام را کامل رقم می‎زند.

شروع دور جدید مذاکرات برجامی

دو روز پس از مذاکرات بدون نتیجه ایران و آمریکا در دوحه، خبرگزاری بلومبرگ به نقل از سه دیپلمات اروپایی گزارش داد که مذاکرات بعدی احیای برجام بعد از سفر جو بایدن به خاورمیانه از سر گرفته می‌شود.

برخی تحلیل می‎کنند که یکی از دستاوردهای سفر رییس جمهوری آمریکا کاهش تنش میان تهران و تل‎آویو خواهد بود. همچنین این سفر می‎تواند به هم‌پیمانان آمریکا در منطقه اطمینان لازم در خصوص توافق احتمالی با ایران را بدهد که آمریکا آنها را فراموش نخواهد کرد. در حقیقت بایدن در این سفر به دنبال ایجاد بستر مناسب برای احیای برجام است و سعی دارد مخالفین این توافق در منطقه را قانع کنند تا از کارشکنی جلوگیری کند.

حتی بایدن در بخشی از یادداشت خود، با اشاره به نقش عراق در برگزاری مذاکرات ایران و عربستان سعودی نوشته است: عراق که برای مدتی طولانی منبع درگیری‌های نیابتی و رقابت‌های منطقه‌ای بوده است، حالا بستری برای دیپلماسی از جمله میان عربستان سعودی و ایران است.

این نشان می‌دهد همانطور که بایدن به دنبال عادی‌سازی روابط میان اسرائیل با عربستان است، از ایجاد روابط دیپلماتیک ایران و عربستان نیز استقبال می‎کند. در واقع آمریکا به دلیل جنگ اوکراین با مشکلات جدی در حوزه انرژی و مواد غذایی روبرو شده و به همین دلیل بهترین راه را کاهش تنش در خاورمیانه تفسیر کرده است.

با همه این اوصاف هنور مشخص نیست که دستاورد سفر بایدن برای مذاکرات برجامی و پرونده قطور برجام چه خواهد بود و باید دید که آیا تصمیم بایدن برای مذاکرات برجامی چیست؟