از گروه بریکس تا مذاکرات احیای برجام؛ آیا ایران می تواند از تلاش روسیه برای یافتن متحد سود ببرد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از انتخاب، رقیدا درهام در نشنال نیوز امارات نوشت: در روز‌های پایانی ژوئن، ناتو خود را به سازمانی با جهان بینی روشن تبدیل کرد. اتحاد فراآتلانتیک چشم اندازی برای تغییر استراتژیک در داخل و خارج از اروپا ارائه کرد. روسیه را به عنوان یک دشمن، مهم‌ترین و مستقیم‌ترین تهدید خود، و چین را دشمنی که نباید دست کم گرفت معرفی کرد که برای مقابله با تهدید آن، نیاز به یک استراتژی منسجم و آینده نگر دارد. جنگ روسیه علیه اوکراین روابط بین غرب و روسیه را زیر و رو کرده است. انتظار نمی‌رود که جنگ به زودی پایان یابد و ممکن است با پیروزی یا شکست قاطع هیچ کدام از کشور‌ها به پایان نرسد. اما برنده ناتو بوده است. این جنگ عملاً دریای بالتیک را به دریاچه ناتو تبدیل کرد و اتحاد را به سوئد و فنلاند گسترش داد، آن هم در زمانی که هدف روسیه توقف گسترش بیشتر آن بود.

  نشست سران ناتو در مادرید یک نمایش صرف نبود - هم از نظر سیاسی و هم از نظر نظامی مهم بود. نتایج آن شامل افزایش نیرو‌ها در غرب روسیه از ۴۰ هزار پرسنل به ۳۰۰ هزار نفر، عمدتاً در لهستان و کشور‌های بالتیک، و باز کردن در‌ها به روی استقرار نظامی ایالات متحده در شرق اروپا، به ویژه در لهستان است. جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، توانست به اجماع درباره اوکراین و توافق در سطح اروپا برای افزایش مشارکت کشور‌های عضو در بودجه ائتلاف به ۲ درصد تولید ناخالص داخلی، دست پیدا کند.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه شاید برای پاسخ به چالش ناتو کمی تامل کند، اما بعید است که از تصمیم اخیر مربوط به کالینینگراد، منطقه متعلق به روسیه بین لهستان و لیتوانی، عقب نشینی کند. در شرایطی که لیتوانی عبور کالا‌های تحریم شده روسیه را از خاک خود و به کالینینگراد ممنوع کرده است، مسکو به دنبال مصالحه‌ای برای از سرگیری ترانزیت است. در صورت عدم موفقیت، منطقه می‌تواند به نقطه عطف دیگری در درگیری گسترده‌تر با غرب تبدیل شود. در همین حال و در بحبوحه اجلاس سران ناتو و گروه ۷، تحولات قابل توجهی در شرق رخ داده است.

مسکو به دنبال ایجاد ساختاری برای مقابله با گروه ۷

رهبران کشور‌های ساحلی دریای خزر - آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان - در عشق آباد دیدار کردند، جایی که آقای پوتین بر ارتقای روابط با ایران تاکید کرد. پیش از این در اجلاس مجازی بریکس به میزبانی چین، پکن و مسکو با الحاق ایران و آرژانتین به این گروه موافقت کردند. این حرکات احتمالاً دری را برای دستیابی تهران به اهرم‌های سیاسی و فرصت‌های اقتصادی باز می‌کند.

مسکو به دنبال ایجاد ساختاری برای مقابله با گروه ۷، شامل بزرگترین اقتصاد‌های غرب است. تا قبل از شروع درگیری اوکراین در سال ۲۰۱۴، روسیه بخشی از گروه ۸ بزرگتر بود، اما اکنون آقای پوتین مایل است بریکس چالشی جدی برای گروه ۷ باشد. اما به گفته یکی از کارشناسان که نخواست نامش فاش شود، با توجه به اختلافات بین چین و هند، بزرگترین اعضای گروه، بریکس چیزی بیش از یک پوستر سیاسی نیست. با این حال، الحاق ایران پیامد‌های بلندمدتی در چارچوب ترویکای متشکل از چین و روسیه دارد.

آقای پوتین و رئیس جمهور ایران ابراهیم رئیسی بر اهمیت امضای پیمان همکاری راهبردی دوجانبه‌ای تاکید کردند که در سفر پوتین به تهران در اواخر سال جاری اجرایی خواهد شد. رهبران همچنین موافقت کردند که وظیفه حفظ رژیم اسد در سوریه را به طور کامل به ایران بسپارند. هنوز امیدی برای دستیابی به موفقیت در مذاکرات هسته‌ای بین ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به اضافه آلمان وجود دارد. اما به گفته همه طرف‌ها، به‌ویژه با توجه به اصرار تهران بر حذف سپاه از فهرست تروریستی واشنگتن، احتمال آن رو به کاهش است. ایران همچنین می‌گوید آنچه را [ادعا شده] در برنامه هسته‌ای خود پنهان کرده، فاش نخواهد کرد. دولت بایدن تاکنون از پذیرش هر دو خواسته خودداری کرده، اما آقای پوتین به رئیسی اطمینان داده که روسیه از منافع ایران در مذاکرات وین حمایت می‌کند.

همانطور که یکی از مقاماتی که با او صحبت کردم، گفت: زنگ نهایی هنوز برای اعلام مرگ مذاکرات به صدا درنیامده است. ایران نیاز مبرمی به لغو تحریم‌های آمریکا علیه خود دارد. دولت بایدن و دولت‌های کلیدی اروپایی نیز به دنبال پیشرفت هستند. پوتین علاقه‌مند به میانجی گری توافقی است که می‌تواند به بهبود اعتبار او در جامعه بین المللی کمک کند.

اما در صورت شکست مذاکرات، مسکو و تهران قصد دارند آمریکا و اسرائیل را مقصر آن بدانند و از این شکست برای پیشبرد منافع فردی خود استفاده کنند. به عنوان مثال، روسیه می‌تواند تحویل تسلیحات به ایران را بر اساس یک قرارداد تسلیحاتی که توسط رژیم تحریم‌های بین‌المللی مختل شده، آغاز کند. شاید در حال حاضر تحویل برخی از این سلاح‌ها رایگان باشد. تسلیحات روسی تحویلی به ایران احتمالا [...] به یک درگیری در مقیاس کوچک بین ایران و اسرائیل [...] منجر شود.

با این حال، می‌دانم که پوتین به آقای رئیسی گفته مسکو علاقه‌ای به بروز درگیری بین ایران و اسرائیل در این مقطع ندارد. دلایل نامشخص است، اما شاید این باشد که کرملین در این مرحله یک سردرد دیپلماتیک دیگر را نمی‌خواهد. بعلاوه، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سابق اسرائیل، پس از سقوط دولت نفتالی بنت، در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند به قدرت بازگردد. لازم به ذکر است که پوتین و نتانیاهو از روابط فوق العاده خوبی برخوردار بوده اند. از آنجایی که اسرائیل در آستانه پنجمین انتخابات پارلمانی در سه سال اخیر قرار دارد، همه نگاه‌ها به سفر چند مرحله‌ای بایدن به خاورمیانه خواهد بود که قرار است اواخر این ماه برگزار شود. این سفر به دلایل استراتژیک، اقتصادی و انرژی مهم خواهد بود.