آیا به زودی خبر تشکیل ائتلاف دفاع هوایی جدید آمریکا، اسرائیل و اعراب علیه ایران اعلام می شود؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از انتخاب، کانر اکولز در Responsible Statecraft وابسته به اندیشکده «کوئینسی» نوشت: بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، اخیرا ناظران را غافلگیر کرد و گفت که اسرائیل و چندین کشور عربی به ائتلاف دفاع هوایی تحت رهبری ایالات متحده با هدف مقابله با ایران پیوسته اند. اگر بتوان حرف گانتز را قبول کرد، این «اتحاد دفاع هوایی خاورمیانه» (MEAD) چندان جدید نیست. به گفته خود او، این اتحاد قبلاً حملات متعدد ایران را خنثی کرده است که احتمالاً به سال گذشته بازمی‌گردد.

 این گفته‌ها حتی برای کنگره تازگی داشت. تنها دو هفته قبل از اظهارات گانتز، اعضای مجلس و سنا لایحه‌ای را برای ایجاد چیزی بسیار شبیه به MEAD ارایه کردند. منابعی در کنگره گفتند که در حال حاضر فقط "هماهنگی" ضعیفی در پدافند هوایی در منطقه وجود دارد، که حاکی از قطع ارتباط واشنگتن و تل‌آویو درباره اتفاقات میدانی است.

در این سردرگمی یک چیز واضح است: اگر MEAD وجود داشته باشد، هیچ یک از اعضای دیگر آن به اندازه اسرائیل تمایل به تبلیغ آن ندارند. هیچ منبع آمریکایی وجود آن را تایید نکرده است و اسامی شرکت کنندگان عرب علنی نشده است (اگرچه بسیاری بر این باورند که می تواند شامل عربستان سعودی، قطر، مصر، امارات متحده عربی، بحرین و اردن باشد که همه آنها طبق گزارش ها در نشست نظامی سطح بالا با ایالات متحده و اسرائیل در ماه مارس، شرکت داشته‌اند).

کریستین کوتس اولریشسن، یکی از همکاران موسسه بیکر برای سیاست عمومی در دانشگاه رایس، می‌گوید شاید گفته‌های گانتز "استراتژی مدیریت اطلاعات" پیش از سفر جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به خاورمیانه در ماه آینده باشد. وی افزود: «البته می‌تواند تلاشی از سوی اسرائیلی‌ها برای ایجاد فضای خبری پیرامون ایده همکاری منطقه‌ای با کشورهای عربی خلیج فارس، مانند امارات و احتمالاً عربستان سعودی با توجه به احساس تهدید مشترکی از جانب ایران باشد».

سرگرد راب لودویک، سخنگوی پنتاگون، می‌گوید وزارت دفاع از گفته‌های گانتز "به خوبی آگاه است" اما از اظهارنظرمستقیم درباره آن خودداری کرد. لودویک در ایمیلی گفت: «تعهد وزارت دفاع به افزایش همکاری‌های منطقه‌ای در برابر تهدیدهای مشترک ناشی از ایران چیز جدیدی نیست» و افزود: «همکاری امنیتی شبکه‌ای همچنان یک اولویت است.»

نماینده جمهوریخواه، دان بیکن، یکی از حامیان لایحه در مجلس، در ایمیلی گفت با توجه به حملات ایران «معماری یکپارچه دفاع هوایی که از غیرنظامیان و زیرساخت ها محافظت کند» باید زودتر از اینها انجام می‌شد. بیکن بدون اشاره مستقیم به ادعاهای گانتز نوشت: «من مطمئن هستم که این لایحه دو مجلسی و دو حزبی از منافع امنیتی ایالات متحده محافظت خواهد کرد و برای حفظ صلح در خاورمیانه تلاش خواهد کرد».

ما همچنین با کاخ سفید، وزارت دفاع اسرائیل و شانزده عضو دیگر کنگره، از جمله نه حامی دیگر لایحه، موسوم به قانون دفاع، تماس گرفتیم اما هیچ‌یک به سوالات مربوط به وجود MEAD یا اهداف عملیاتی فرضی آن پاسخ نداد.

ناتوی خاورمیانه و دشواری‌های آن

اگر MEAD واقعی باشد، جدیدترین مورد از تلاش‌های طولانی به رهبری ایالات متحده برای ایجاد یک اتحاد نظامی رسمی در خاورمیانه است. آخرین تلاش در سال 2017 زمانی رخ داد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا، ائتلاف استراتژیک خاورمیانه (MESA) را راه اندازی کرد، که هدف آن قرار دادن شورای همکاری خلیج فارس (GCC)، اردن، مصر و ایالات متحده تحت یک چتر امنیتی یکسان بود.

اما نهایتا MESA با مشکلاتی مواجه شد که تمامی اتحادهای دفاع هوایی آینده هم با آن مواجه خواهند شد. مشارکت کنندگان بالقوه در چنین اتحادی، منافع امنیتی متنوع و گاهی متضاد دارند. جورجیو کافایرو از موسسه استیت آنالیتیکس می‌گوید: «این کشورها تصورات متفاوتی از تهدید ایران دارند».

مشارکت اسرائیل بر این پیچیدگی‌ها می‌افزاید. همانطور که کافیرو اشاره کرد، بسیاری از کشورهای عربی تمایلی به همکاری علنی با اسرائیل ندارند. اعضای برجسته شورای همکاری خلیج فارس مانند عمان و کویت هرگز روابط رسمی با تل آویو نداشته‌اند و عراق اخیرا قانونی را تصویب کرده است که می تواند به حبس ابد برای هر کسی منجر شود که عادی سازی با اسرائیل را ترویج کند.

برخی نگران نحوه برخورد تهران با چنین اتحادی هستند، به خصوص که عراق به تلاش های خود برای از سرگیری مذاکرات مستقیم بین ایران و عربستان سعودی ادامه می دهد. قطر همچنین مایل است که شرایط را در منطقه صمیمانه نگه دارد، زیرا این کشور آماده میزبانی از دیپلمات های ایالات متحده و ایران برای مذاکرات هسته ای است. باربارا اسلاوین از شورای آتلانتیک با غیرعاقلانه خواندن ایجاد این چارچوب تحریک آمیز، گفت: «من فکر می‌کنم نگرانی در نحوه ارائه آن به عنوان ساختاری برای مقابله با ایران است.» اسلاوین ادامه داد: «اما از سوی دیگر، واقعیت همین است. این چیزی است که این کشورها را گرد هم می‌آورد. موضوع عشق به آرمان فلسطین نیست، ترس از ایران است.»

آیا آمریکا به خاورمیانه برمی‌گردد

حتی اگر اعلامیه MEAD اغراق آمیز باشد، بسیاری در واشنگتن در تلاش برای افزایش همکاری امنیتی در خاورمیانه هستند. اولین نشانه آن هم روند قانون دفاعی است که در بالا گفتیم.

حامیان این لایحه می‌گویند ‌خواهان گنجاندن آن در بودجه دفاعی 2023 هستند، بودجه‌ای که در حال حاضر در کمیته‌های مجلس نمایندگان و سنا در حال بررسی است. اگر آنها در این تلاش موفق شوند، این پیشنهاد ممکن است در نهایت مورد بررسی دقیق قرار نگیرد. لایحه مخارج دفاعی سال گذشته بیش از 900 صفحه بود و بعید است چیزی از قلم افتاده باشد. اما، با توجه به اثرات بالقوه این لایحه بر سیاست ایالات متحده، ارزش آن را دارد که نگاه دقیق تری به آن داشته باشیم.

حامیان این پیشنهاد می گویند که اتحاد دفاع هوایی برای جلوگیری از تهاجم ایران و دوام توافقات ابراهیم کلیدی است که روابط بین اسرائیل و چندین کشور عربی را عادی‌سازی می‌کند. اما مخالفان نگرانند این امر بتواند ایالات متحده را مجبور به حفظ حضور نظامی عمده در منطقه کند و خطر ورود واشنگتن به مناقشات منطقه‌ای را افزایش دهد. به هر حال، این طرح خواستار دفاع در برابر ایران و شرکای منطقه‌ای آن است که در سراسر لبنان، یمن، سوریه و عراق گسترده شده‌اند.

این لایحه همچنین سوالاتی را در جبهه داخلی ایجاد می کند. عربستان سعودی یکی از اعضای کلیدی هر ائتلاف دفاعی در منطقه خواهد بود، اما چهره اصلی سلطنت این کشور در سال‌های اخیر در میان اعضای کنگره و فعالان ایالات متحده ضربه‌های زیادی خورده است. با توجه به شایعات مبنی بر برنامه ریزی بایدن برای ارائه «ضمانت‌های امنیتی» به عربستان، سارا لی ویتسون از موسسه داون، چنین کاری را «تسلیم تحقیرآمیز» خوانده است.

ویتسون در امریکن پرسپکتیو نوشت: «وعده بایدن برای تغییر در دهه‌ها حمایت فاجعه‌بار آمریکا از دولت عربستان سعودی در حال تبدیل شدن به تعمیق بی‌سابقه تعهدات ایالات متحده است».

با این وجود به نظر می‌رسد بایدن مصمم به پاسخ به اتهامات مبنی بر خروج ایالات متحده از منطقه باشد. به گفته کوتس اولریشسن، با افزایش قیمت نفت و کاهش شانس احیای توافق هسته‌ای ایران، کاخ سفید شاید در تلاش باشد تا در آستانه دنیای «ناامن تر» پس از برجام، به شرکای خود اطمینان بیشتری بدهد.

اما برای بسیاری از ناظران، تنها راه پایدار امنیت در منطقه، بازگشت به برجام و به دنبال آن دورهای بعدی دیپلماسی منطقه‌ای است. کافیرو می‌گوید: «برجام، به نظر من، تنها راه واقع بینانه برای جلوگیری از ترویج تسلیحات هسته‌ای است. از طریق دیپلماسی با تهران است که کشورهای منطقه می توانند راه هایی برای کاهش اصطکاک با جمهوری اسلامی و تثبیت روابط خود با ایران بیابند. من معتقدم ایالات متحده باید بازیگران منطقه ای را به انجام این کار تشویق کند.