بانک مرکزی: اگر بخواهیم امکانات تبادلات تجاری با روبل و ریال را داریم

اقتصاد آنلاین- محبوبه فکوری؛ آتش جنگ میان روسیه و اوکراین همچنان شعله ­ور است، دو کشوری که تا حدودی توانسته ­اند در عصری که کمتر کسی فکر می ­کرد سلاح گرم جای جنگ­ های روانی که این روزها در گوشه گوشه دنیا در جریان است را بگیرد، باز هم آتش جنگ را در جای دیگری از دنیا شعله ­ور کنند.

اما اینطور شد. حالا جنگ میان روسیه و اوکراین، فضای جهانی را متاثر کرده و بسیاری را حتی نگران از وضعیت کشورهایی کرده است که به طور مستقیم و غیرمستقیم از شعله ­های آتشی که دو کشور بر سر هم می ­بارند، متاثر می شوند.

بازارهای جهانی تحت تاثیر این شعله ­ها با نوسانات قیمتی شدید مواجه هستند و گزارش ­های نگران ­کننده ای از وضعیت تامین غلات دنیا برای بسیاری از کشورها، روز به روز منتشر می ­شود.

 نگرانی جهانی از گسترش فقر و گرسنگی

حالا دیگر حتی سازمان ملل متحد هم نمی تواند نگرانی خود از آینده فقر و گرسنگی در دنیا را پنهان کند و برخی کارشناسان آن، از ذخایر ده هفته ­ای گندم در دنیا خبر می­ دهند؛ موضوعی که اگر این چنین باشد، به طور قطع باید چاره ­ای دیگر برای جلوگیری از این تنش­ ها اندیشید.

در این میان روسیه نیز برای مقابله با تحریم ­هایی که دنیا و به خصوص ایالات متحده آمریکا علیه اقتصاد کشورش وضع کرده، پاتک ­هایی را در نظر گرفته که یکی از اصلی­ ترین آنها معاملاتش با دنیا بر اساس ارز ملی خودش یا همان روبل است.

در گام اول این کشور یکی از شروط فروش گاز و انرژی خود به برخی کشورهای دنیا و به خصوص اروپایی ­ها را تسویه با روبل قرار داد و با این کار خود توانست ضربه­ گیری در مقابل تحریم­ ها و البته کاهش ارزش پول ملی خود باشد. غافل از اینکه بسیاری از کشورهای اروپایی هنوز هم در تسویه معاملات خود با روبل مشکل دارند؛ اما به هر حال با کشوری مواجه هستند که در مقابل تحریم­ هایی که علیه او صورت گرفته، رو به انجام معاملات با روبل و پول ملی خود آورده است.

در این میان این ایده البته هنوز از سوی روسیه برای کشورهای هم­سو با او در معاملات تجاری خیلی مورد پافشاری قرار نگرفته است. نمونه آن هم ایران است که از سال ها قبل و همزمان با تشدید تحریم ­ها، ایده انجام معاملات با روسیه را به عنوان یک کشور همسو با سیاست­ های خود با ارزهای ملی دو کشور مطرح کرده بود.

ایده انجام معاملات به روبل و ریال چطور کلید خورد؟

زمان ریاست ولی ­الله سیف بر بانک مرکزی بود که مقدمات انجام تعاملات تجاری دو کشور با روبل مطرح و دستورالعمل­ ها و آیین ­نامه هایی برای آن در نظر گرفته شد؛ در نهایت اگرچه میربیزینس بانک قرار بود این مسئولیت را به عهده گیرد، اما چندان خبر خاصی از این سیاست بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با روس ­ها برای پذیرش روبل روسیه در مقابل فروش کالاهای صادراتی ایران و پذیرش ریال به عنوان پول ملی ایران در خریدهای خود از این کشور منتشر نشد.

ساز و کار تبادلات مالی به روبل و ریال چطور تعبیه شده بود؟

در این میان، اگرچه در اواخر سال 96 برخی از سیاست ­هایی که از گوشه و کنار دولت شنیده می­شد، حکایت از این داشت که ایران قرار است به دلیل تحریم ­های احتمالی ساز و کارهایی را در نظر گیرد که با برخی کشورهای دنیا معاملات خود را با ارزهای ملی انجام دهد، اما دامنه کشورهایی که می ­شد با آنها چنین مکانیزمی را پیاده سازی کرد، چندان گسترده نبود.

در واقع، یکی از پروژه­ هایی که همواره بسیاری از کارشناسان مالی برای دورزدن تحریم­ ها مطرح می­ کردند، شکل ­دهی یک شبکه مالی به موازات سوئیفت و مبتنی بر ارزهای ملی دو کشور بود که بر اساس آن بتوان به دور از فضای تحریمی و ردیابی ­های معمولی که از طریق سوئیفت برای تحت فشار قرار دادن ایران در تبادلات مالی با دنیا صورت می ­گیرد، زمینه را برای شکل دهی کلونی­ های مالی داخلی با دنیا فراهم آورد. روسیه هم یکی از کشورهایی بود که به سرعت به عنوان کشور هدف برای اجرای این سیاست در نظر گرفته شد و ولی الله سیف را راهی مسکو کرد.

او در بازگشت از این سفر بسیار مهم خود که در حوزه تبادلات مالی در سایه تحریم انجام شده بود، از اتصال شبکه بانکی شتاب ایران و سامانه میر روسیه خبر داد و از مذاکراتی صحبت به میان آورد که با بانک مرکزی روسیه پیرامون اتصال سوئیچ کارت‌های بانکی دو کشور یعنی سامانه شتاب ایران و سامانه میر روسیه شکل گرفته بود تا بر مبنای آن بتوان از خدمات کارت های دو کشور و حتی دستگاه های خودپرداز و پایانه‌های فروش بر مبنای ارز ملی طرفین بهره­ مند شد. رویایی که هیچ گاه به حقیقت نزدیک نشد؛ در حالی که رییس کل وقت بانک مرکزی تنها یک ماه زمان خواسته بود که بتواند این سامانه را برقرار کرده و زیرساخت های فنی آن را فراهم کند؛ اما اکنون ماه ها از آن صحبت گذشته و دو رییس کل در بانک مرکزی جابه جا شده ­اند.

سیف حتی آن روزها خبر از ایجاد روش حساب مخصوص میان بانک های مرکزی ایران و روسیه نیز خبر داده بود و گفته بود که تسویه حساب تجار دو طرف در کالاهای صادراتی و وارداتی از طریق دو بانک بزرگ ایرانی و روسی انجام خواهد شد که باز هم خبری از اجرای آن به میان نیامد.

در واقع، بنا بر این بود که یک حساب مشترکی وجود داشته باشد که در پایان هر سه ماه، مانده موجود در حساب به صورت نقدی تسویه شود و از این بابت، حتی با گازپروم بانک روسیه نیز مذاکراتی صورت گرفت، تا با مشارکت بانک ملی بتوان این عملیات را نهایی کرده و تسویه حساب های دو طرف را تسهیل کرد. اما همه چیز ختم به یک مصاحبه شد.

تجار: خبری از تبادلات تجاری با روبل و ریال نیست

حالا داستان هر چه که باشد گفتگوهای خبرنگار اقتصاد آنلاین با تجاری که در حوزه ایران و روسیه فعالیت دارند حکایت از آن دارد که تمرکزی بر روی مبادلات تجاری با ارزهای ملی دو کشور یعنی روبل و ریال وجود ندارد و اگر قرار است که این سیاست در تبادلات تجاری دو کشور نهادینه شود، باید از سوی دولت و حاکمیت به صورت جدی پیگیری شود.

بانک مرکزی: ایران اگر بخواهد، امکانات لازم برای مبادله تجاری با روبل و تومان را دارد

حالا اگرچه معاون امور بین‌الملل بانک مرکزی ایران اعلام می­کند که ایران امکانات و تمهیدات لازم برای آغاز مبادلات تجاری با روسیه با استفاده از روبل و تومان را دارد؛ اما هنوز نمودی از بکارگیری این امکانات و تمهیدات نمایان نشده است.

محسن کریمی به اسپوتنیک گفته که «تمهیدات و امکاناتی وجود دارد برای اینکه ایران بخواهد از آن برای شروع مبادلات تجاری با روسیه به روبل و تومان استفاده کند. ایران بر اساس تجارب گسترده خود در تحریم‌های ظالمانه سال‌های گذشته تمهیدات لازم را به دور از سلطه آمریکا و کشورهای متخاصم در اختیار دارد و به طرف روسی پیشنهاد داده است.»

این گفته ­های یکی از مدیران ارشد بانک مرکزی در شرایطی است که ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه چندی پیش به کشورهای در حال تبادل تجاری با خود اعلام کرده که قرار است تمام مبادلات خود را با روبل انجام داده و دلار را از سیستم تبادل مالی با دیگر کشورها حذف کند.

به هر حال تا این لحظه خبری از برنامه جدی دولت برای انجام تبادلات تجاری میان دو کشور با ارزهای ملی به گوش نمی­ رسد و اگر هم مجموعه­ ای از اقدامات صورت گرفته باشد، تجار و فعالان اقتصادی به عنوان ذی نفعان آن، از این روش ­ها بی­ اطلاع هستند؛ بنابراین دلار همچنان در تبادلات تجاری ایران با دنیا جذاب است و حتی با روسیه نیز که به نسبت سایر کشورها، کار با عمق بیشتری در میانه دهه 90 پیگیری شده هم، خبری از انجام تبادلات تجاری با روبل و ریال نیست؛ هر چند به هر حال این موضوع هم موافقان و مخالفان خاص خود را دارد.