آیا روسیه از سلاح هسته ای استفاده خواهد کرد؟
بلوف هسته ای پوتین یک هفته قبل از شروع حمله به اوکراین، مسکو تمرینات برنامه ریزی شده ای برای سیستم های پرتاب هسته ای انجام داد. چند روز بعد، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، اوکراین را به ساخت سلاح هسته ای متهم کرد. پوتین هنگام شروع تهاجم هشدار داد که هر کشور خارجی که در سر راه روسیه قرار گیرد با "عواقبی که هرگز در تاریخ خود ندیده است" مواجه خواهد شد، یک تهدید هسته ای پنهان که حداقل در ظاهر نشان می داد پوتین خود را برای هر سناریویی آماده کرده است.
اقتصادآنلاین – موسی حسن وند؛ تقریبا به محض شروع جنگ، ارتش روسیه به تاسیسات هسته‌ای اوکراین حمله و آن را تصرف کرد. همچنین این کشور ادعا کرد که کی‌یف می‌خواهد بمب هسته‌ای بسازد. بعدتر زمانی که پوتین احساس کرد مقاومت در اوکراین و جهان بسیار فزاینده است، اعلام کرد که نیروهای بازدارنده روسیه (که شامل تسلیحات هسته‌ای نیز می‌شود) به حالت آماده‌باش تغییر وضعیت دهند.
با کسی که سلاح هسته‌ای دارد شوخی نکن
بسیاری از تحلیلگران و ناظران از اقدامات پوتین ترسیده و دلیل خوبی هم دارند. زمانی که رهبر یک کشور مجهز به سلاح هسته‌ای اعلام آمادگی برای استفاده از آن را می‌کند، ارزش آن را دارد که جدی گرفته شود. به ویژه از جانب مردی که بزرگترین ذخایر هسته‌ای جهان را کنترل می‌کند و البته در یک جنگ تمام عیار هم گیر افتاده است. امروز پوتین دقیقا در همان موقعیت ایستاده و بازی که تصور می‌کرد به راحتی و با قدرت تمام می‌کند را حالا بی‌پایان می‌بیند.
اما اگرچه کرملین اراده خود را برای حمله به همه جا، از بین بردن غیرنظامیان و ایجاد ویرانی نشان داده، اما استفاده از سلاح هسته‌ای، در دکترین روسیه نیست. مسکو می‌داند که برای شکست دادن کی‌یف به سلاح هسته‌ای نیاز ندارد و حتی اگر چنین کند، انتقام بین‌المللی (مثلا دخالت نظامی مستقیم ناتو) را به همراه خواهد داشت، و این نتیجه‌ای است که پوتین نمی‌خواهد.
برای همین او به جای حمله واقعی، به احتمال زیاد از شبح تشدید تنش هسته‌ای به عنوان پوششی برای تاکتیک‌های خشن برای تحت فشار قرار دادن و تسلیم کی‌یف استفاده می‌کند. او همچنین ممکن است امیدوار باشد که با حملات تهدیدآمیز، ناتو را از افزایش مشارکت خود در درگیری بترساند یا حتی غرب را وادار کند که اوکراین را تسلیم کند.
البته این استراتژی تا الان شکست خورده و کی‌یف و حامیانش محکم ایستاده، اما عاقلانه از حرکات تحریک‌آمیز هم پرهیز کرده‌اند. آنها باید به این کار ادامه دهند، زیرا اگرچه خطر تشدید تنش هسته ای ممکن است کم باشد، اما واقعی است. روسیه دارای زرادخانه متنوعی از تسلیحات هسته‌ای بزرگ و کوچک است و اگر نیروهای ناتو مستقیما در جنگ دخالت کنند، خطر جنگ هسته‌ای شدیدتر می‌شود، زیرا از دیدگاه روسیه، جنگ با ناتو حاکمیت و موجودیت مسکو را تهدید می‌کند.
قدرت‌های غربی باید به کمک اوکراین با هدف متقاعد کردن مسکو برای تغییر مسیر و دستیابی به توافقی از طریق مذاکره با کی‌یف، که امنیت اوکراین را تضمین می‌کند، ادامه دهند.
از حرف تا عمل
به راحتی نمی توان معنای بیانیه‌های هسته‌ای پوتین را تشخیص داد. رئیس‌جمهور روسیه برای حفظ غرب، عمداً مبهم صحبت می‌کند و علی‌رغم لحن تهدیدآمیز، اظهارات وی منحصر به سلاح‌های هسته‌ای نیست. روسیه می‌گوید "نیروهای بازدارنده" شامل زرادخانه هسته‌ای و سیستم های حملات دوربرد متعارف است که برخی از آنها در حال حاضر در اوکراین استفاده می‌شوند.
برای همین به نظر نمی‌رسد حرف‌های پوتین، نشان دهنده تغییر جدی در موضع هسته‌ای روسیه باشد. زمانی که سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه جزئیات این دستور را توضیح داد، گفت این دستور مستلزم تشکیل "ستاد فرماندهی نیروهای راهبردی هسته‌ای روسیه" است که همه آنها قبلاً به خوبی مجهز شده‌اند. یعنی کار به این سادگی هم اتفاق نخواهد افتاد.
روسیه پیش‌تر اعلام کرده از تسلیحات هسته‌ای استفاده نخواهد کرد مگر اینکه "موجودیت" دولت روسیه در معرض تهدید قرار گیرد. پوتین بر یک سناریوی خاص تأکید کرده و به نظر می‌رسد حتی ضررهای چشمگیر در اوکراین نمی‌تواند او را به این آستانه برساند.
فایده استفاده از سلاح هسته‌ای چیست؟
البته دکترین‌ها قابل تفسیر هستند و پوتین و مشاورانش ممکن است تحریم‌های جدی اعمال شده علیه روسیه را باتلاقی تهدیدآمیز برای موجودیت کشور بدانند.
پوتین همچنین ممکن است دولت روسیه را با رهبری خود یکی بداند، چیزی که شکست در اوکراین و تحریم‌های غرب می‌تواند موجودیتش را تهدید کند. وی انگیزه‌های شخصی زیادی برای جلوگیری از برکناری دارد. سیاستمداران غربی اما خواستار سرنگونی مقامات روسیه (از جمله رئیس جمهور) و متهم شدن به جنایات جنگی در لاهه هستند.
دادگاه کیفری بین المللی تحقیقاتی را در مورد رفتار روسیه آغاز کرده است. اما در حال حاضر پوتین با هیچ تهدید جدی برای قدرت خود مواجه نیست و روسیه در میدان نبرد شکست نمی‌خورد. با وجود مقاومت قابل توجه اوکراین، ارتش روسیه به پیشروی کند خود در شهرهای بزرگ اوکراین ادامه می‌دهد.
قدرت رزمی متعارف فوق‌العاده‌ای دارد که می‌تواند برای نابود کردن اهداف نظامی و غیرنظامی از آن استفاده کند. اما استفاده از سلاح هسته‌ای به جز شوک و وحشت، که روسیه راه‌های دیگری برای ایجاد آن دارد، نتیجه‌ای نخواهد داشت.
این بدان معناست که از ابزار هسته‌ای جز به‌منظور جلوگیری از دخالت مستقیم غرب در نبرد (از جمله دفاع از حریم هوایی اوکراین با اعمال منطقه پرواز ممنوع) یا وادار کردن کی‌یف به دادن امتیاز در میز مذاکره استفاده نمی‌کند.
اگر روسیه با شکست مواجه می‌شد، یک حمله هسته‌ای می‌توانست اوکراین را مجبور به تسلیم کند. اما بعید است که با این قضیه به نفع روسیه تمام شود یا به پوتین و متحدانش کمک کند تا در قدرت بمانند. در عوض، پیامدهای رادیواکتیو ناشی از این حمله، صدها مایل، از جمله داخل روسیه و کشورهای ناتو گسترش می‌یابد. اولی موقعیت داخلی پوتین را به خطر می‌اندازد و دومی ممکن است به عنوان یک حمله به ناتو تلقی شود که باعث دخالت در درگیری خواهد شد. این درست همان چیزی است که روسیه به دنبال آن نیست.
غرب باید مراقب باشد
درگیری هسته‌ای همچون جنگ احتمالا گزینه مورد علاقه کسی نیست، اما هم جنگ اجتناب ناپذیر است و هم استفاده از سلاح هسته‌ای و این همان چیزی است که به ظرافت توسط طرفین در حال رعایت شدن است. یعنی روسیه تا مرز لهستان را بمباران می‌کند و ناتو از اعلام منطقه پرواز ممنوع طفره می‌رود، اما هر دو می‌دانند آغاز یک جنگ تمام عیار به نفع هیچ کس نیست، حتی اگر یک جنگ با سلاح‌های متعارف باشد.
