حرکت جهان به سوی بحران غذا

اقتصاد آنلاین ـ پرستو بهرامی‌راد: در این گزارش آمده است «سوین تور هولستر» که مدیر یک شرکت بزرگ تولید کننده کود در جهان است‌‌، اعلام کرد جهان، در حال حرکت کردن به سمت بحران غذایی است که ممکن است جان میلیون‌ها نفر را در معرض خطر قرار دهد.

وی در این باره گفت که افزایش بی سابقه قیمت گاز طبیعی، باعث شده است شرکت تحت مدیریت وی، یعنی شرکت تولید کننده کود یارا، تولید آمونیاک و اوره را در اروپا به میزان ۴۵ درصد ظرفیت کاهش دهد. با کاهش این دو ماده اساسی و ضروری در کشاورزی، وی پیش بینی می کند تامین غذا در جهان به شدت تحت تاثیر قرار بگیرد. 

وی افزود: پرسش  این نیست آیا در جهان با بحران غذایی روبرو خواهیم شد یا نه بلکه پرسش آن است که این بحران تا چه اندازه بزرگ خواهد بود.

دو هفته پس از حمله روسیه به اوکراین، قیمت محصولات کشاورزی مهم تولید شده در منطقه به شدت افزایش یافت. بزرگترین مشکل گندم است، که یکی از مواد غذایی اصلی است که انبار می‌شود. روسیه و اوکراین روی هم تقریباً ۳۰ درصد تجارت جهانی گندم را به خود اختصاص داده‌اند، اما عرضه توسط این کشورها اکنون در معرض خطر است. قیمت جهانی گندم در اوایل این هفته به بالاترین حد خود رسید.

مشکل عمده دیگر دسترسی به کود است که برای دستیابی کشاورزان به تولید محصولات کشاورزی، ضروری است، زیرا صادرات از روسیه متوقف شده است. قیمت کود نیز به شدت افزایش یافته است. تولید در اروپا نیز به علت افزایش قیمت گاز طبیعی، یک عنصر کلیدی در کودهای مبتنی بر نیتروژن مانند اوره، کاهش یافته است.این وضعیت زنگ خطر را برای کارشناسان بهداشت جهانی به صدا در آورده است. بهای ذرت، سویا و روغن های گیاهی نیز افزایش یافته است.

وزرای کشاورزی کشورهای گروه هفت روز جمعه گفتند "مصمم هستند اقدامات لازم را برای جلوگیری و پاسخ به بحران غذایی انجام دهند."

اما به دلیل ترس از کمبود، کشورها در حال محدود کردن صادرات هستند که در نهایت ممکن است باعث شود غذای کمتری برای افراد نیازمند باقی بماند. مصر به تازگی صادرات گندم، آرد، عدس و لوبیا را به دلیل نگرانی‌های فزاینده در مورد ذخایر غذایی پرجمعیت‌ترین کشور جهان عرب، ممنوع کرده است. اندونزی نیز محدودیت‌های صادراتی روغن پالم را تشدید کرده است؛ این روغن جزء روغن‌های پخت و پز است و همچنین در لوازم آرایشی و برخی از کالاهای خوراکی مانند شکلات کاربرد دارد. اندونزی بزرگترین تولید کننده این محصول در جهان است.

وزرای گروه هفت از کشورها خواستند "بازارهای غذایی و کشاورزی خود را باز نگه دارند و از هرگونه اقدام محدودکننده غیرموجه در قبال صادرات خود پرهیز کنند."

آنها در بیانیه‌ای گفتند: «هر گونه افزایش بیشتر در سطح قیمت مواد غذایی و نوسانات در بازارهای بین المللی می تواند امنیت غذایی و تغذیه را در مقیاس جهانی به ویژه در میان آسیب پذیرترین افراد زندگی در محیط هایی با امنیت غذایی پایین تهدید کند.»

کشورهای غربی که دسترسی بیشتری به کشاورزی دارند نیز آسیب خواهند دید. مصرف‌کنندگان در این کشورها قبلاً تحت تأثیر قیمت های بالاتر قرار گرفته‌اند و وضعیت آنها در حال بدتر شدن است.

حتی قبل از آغاز جنگ روسیه در اوکراین، سیستم غذایی جهانی تحت فشار بود. زنجیره‌های تامین که دچار اختلال شده بودند و الگوهای آب‌وهوای غیرقابل پیش‌بینی (که اغلب نتیجه تغییرات آب و هوایی است) قیمت مواد غذایی را به بالاترین سطح خود در حدود یک دهه گذشته رسانده بود. پس از همه‌گیری کرونا که میلیون ها نفر را بیکار کرد، مقرون به صرفه بودن نیز یک مسئله بود.

برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد در ماه کنونی اعلام کرد تعداد افرادی که در آستانه قحطی قرار دارند از ۲۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به ۴۴ میلیون نفر رسیده است. درگیری بین روسیه و اوکراین که هر دو نقش مهمی در سیستم دقیق تولید جهانی غذا دارند، وضعیت را بدتر می کند.

قیمت جهانی گندم از بالاترین رقم خود در روزهای اخیر کاهش یافته است، اما همچنان بالا است. به گفته کارلوس مرا، تحلیلگر رابوبانک (بزرگترین موسسه تأمین مالی در صنعت کشاورزی)، انتظار می‌رود که قیمت ها برای مدتی به همین شکل بمانند.

فصل کاشت گندم که قرار است در اوکراین آغاز شود، با درگیری و اختلال روبرو خواهد شد. مشخص نیست که کشاورزان کافی برای زراعت زمین وجود داشته باشند، زیرا مردم کشور اسلحه به دست خواهند گرفت و خواهند جنگید.

مرا گفت: «انتظار نمی‌رود اوکراین بتواند برای بقیه سال جاری یا سال آینده یا در آینده قابل پیش‌بینی، محصولی صادر کند». این کشور همچنین نیمی از کل صادرات روغن آفتابگردان را به خود اختصاص داده است.

ورود محصولات از روسیه به بازار جهانی نیز دشوارتر شده است، زیرا کسب و کارها نمی خواهند با خطر تحریم روبرو شوند.روسیه و اوکراین به عنوان سبد نان برای کشورهای خاورمیانه، جنوب آسیا و جنوب صحرای آفریقا که به واردات وابسته هستند، عمل می کنند. در نتیجه بسیاری ضربه سختی خواهند خورد. "سامانه اطلاعات بازار کشاورزی" در گزارش اخیر خود اعلام کرد: «هر گونه اختلال جدی در تولید و صادرات این تأمین‌کنندگان بدون شک قیمت‌ها را بیشتر می‌کند و امنیت غذایی میلیون‌ها نفر را از بین می‌برد».

بهای کود افزایش می‌یابد

این بحران فراتر از این مسائل است. روسیه در کنار متحدش بلاروس، صادرکننده عمده کودهای مورد نیاز برای کاشت طیف وسیعی از محصولات است. اما در حال حاضر، همه از این بازار ها اجتناب می کنند.

دیپیکا تاپلیال، کارشناس کود در این باره گفت: «هیچکس نمی‌خواهد در حال حاضر به محصول روسی نزدیک شود. اگر به معامله گران و خریداران نگاه کنید، می بینید که آنها بسیار می ترسند.»

قیمت گاز طبیعی این مساله را تشدید می‌کند. تولیدکنندگان کود در خارج از روسیه و بلاروس برای تولید محصولات مبتنی بر نیتروژن، مانند اوره، به گاز نیاز دارند که هنگام کاشت محصولات برای افزایش عملکرد و حتی افزایش رنگ سبز آنها استفاده می شود.

اما هولزتر، مدیر عامل یارا، گفت که هزینه ها برای ادامه عملیات در مقیاس گسترده، بسیار زیاد شده است. او مطمئن نیست که چه زمانی تولید در اروپا دوباره به ظرفیت کامل خواهد رسید.

او گفت: "بخش بزرگی از صنعت در معرض این خطر است که نتواند محصولات را به کشاورزان تحویل دهد، و این امر به سرعت بر میزان تولید محصول تأثیر می گذارد."

کشاورزان در حال حاضر این انگیزه را دارند که بهای مورد نیاز را برای دریافت کود بپردازند، زیرا قیمت محصولات آنها نیز در حال افزایش است. با این حال، همه این گزینه را پیش رو ندارند. به گفته کریس لاوسون، رئیس بخش کود در گروه «سی آر یو»، که از شرکت های اطلاعاتی بازار است، اوره نزدیک به ۱۰۰۰ دلار در هر تن معامله می‌شود که تقریباً چهار برابر قیمت در آغاز سال ۲۰۲۱ است.

کشورهایی که تولید داخلی کود ندارند نیز ممکن است برای دسترسی به آن مشکل داشته باشند، که این موضوع پیامدهای بزرگی برای سیستم جهانی غذا خواهد داشت.

یوهانا مندلسون فورمن، استاد یکی از دانشگاه های آمریکا که در مسائل جنگ و غذا تخصص دارد، در این باره اعلام کرد: «نمی‌توانید مزارع عظیم گندم، جو یا سویا را بدون کود کشت کنید.» او افزود که کشاورزان در مکزیک، کلمبیا و برزیل در حال حاضر نگران کمبود این ماده هستند.

پیامدهای بحران غذا 

وزرای کشاورزی گروه هفت، جمعه گفتند که کشورهایشان از کمک های بشردوستانه تا جایی که بتوانند برای کاهش پیامدهای جنگ استفاده خواهند کرد. اما ممکن است به دلیل کمبود منابع و افزایش قیمت ها نیز دچار مشکل شوند.

دیوید بیزلی، مدیر اجرایی برنامه جهانی غذا، گفت: «اگر مزارع اوکراین در سال جاری بدون کشت باقی بمانند، آژانس‌های امدادی مانند ما مجبور می‌شوند تا بازارهای جدیدی را برای جبران از دست دادن بخشی از بهترین گندم‌ جهان تامین کنند. این کار بسیار پرهزینه خواهد بود.»

بیزلی خاطرنشان کرد که گندم اوکراین همچنین برای تغذیه جمعیت سایر کشورهایی که درگیر جنگ هستند از جمله افغانستان، سودان و یمن ضروری است.

«مرا» از رابوبانک گفت: اکثر قریب به اتفاق گندم برای انسان ها مصرف می شود و این موضوع غیر قابل جایگزینی است.

با این حال حتی کشورهای توسعه یافته نیز اثرات بحران غذایی را احساس خواهند کرد. مندلسون فورمن تأکید کرد که مقرون به صرفه بودن غذا برای خریداران کم درآمد، در همه جا مشکل خواهد بود.

وی گفت: "ما به یک نظام تجارت جهانی برای دریافت انواع غذاها عادت کرده‌ایم. مردم نتیجه این شرایط را به عینه و در مغازه‌های خواربار فروشی مشاهده خواهند کرد."