بکش و خوش‌ هیکلم کن؛ داروهای مکمل چه بلایی بر سر شما می‌ آورد؟

به گزارش اقتصادآنلاین ؛ روزنامه همدلی نوشت ،مرحوم احسان قویدل در 20سالگی توانست مدال طلای سنگین‌وزن در این رشته را به دست آورد. پس‌ازآن نیز در سال‌های ۸۹، ۹۱ و ۹۳ مجدداً به مدال طلا رسید. چهار مدال نقره و طلای جهان از سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ از دیگر افتخارات این قهرمان ورزش ایران بود. بااین‌حال سیر صعودی زندگی قهرمانانه خود را با یک سرماخوردگی و سپس یک سردرد از دست داد؛ سردردی که به ورم چشم و جراحی انجامید. او پس از ابتلا به این بیماری اعلام کرد پزشکان ابتلای او به بیماری‌اش را ناشی از مصرف داروهایی دانستند که این روزها با هدف پرورش اندام به فروش می‌رسد.

قویدل که در این سال‌ها برای درمان در کانادا زندگی می‌کرد در سال ۲۰۱۸ از پزشکان شنیده بود که عمرش به بیش از شش ماه نمی‌رسد. خودش این‌گونه روایت کرده بود که «دخترم را می‌دیدم. رنج می‌کشیدیم. چندماه در غربت من و همسرم و دخترم غم دیدیم. پدرم در این شش ماه سه بار سکته مغزی کرد و از دنیا رفت. با معجزه خداوند عمرم طولانی شد و در این سال‌ها هزاران هم‌وطنم را از عوارض داروهای بدن‌سازی آگاه کردم.»

قویدل در همه این سال‌ها از جوانان خواست به نام زیبایی‌اندام با جان خود بازی نکنند و تا آخرین روز زندگی‌اش از افشاگری علیه داروهای هورمونی پرورش اندام دست برنداشت. او می‌گفت که سکوت و خیانت در بدن‌سازی برایش ممکن نیست و در مصاحبه‌ای خطاب به جوانان گفته بود: «به‌عنوان یک قهرمان از جوانان می‌خواهم هرگز، هرگز و هرگز به حرف هیچ مربی‌نمایی برای استفاده از دارو گوش نکنید؛ این فقط یک فریب است. مطمئن باشید عواقب خطرناکی در انتظار شما و خانواده شماست.»او حتی پا را فراتر گذاشت و از مسیری که طی کرده بود ابراز نارضایتی می‌کرد؛ می‌گفت اگر به گذشته برگردد بدن‌سازی و دیگر رشته‌های ورزشی را که به خاطر آن باید دارو مصرف شود انتخاب نمی‌کرد.

 بازار داغ فروش داروهای مکمل

مورد احسان قویدل ازاین‌جهت اهمیت پیدا می‌کند که در سال‌های گذشته با بالا گرفتن تب بدن‌سازی خریدوفروش داروهای مکمل این رشته ورزشی بازار پردرآمدی را ایجاد کرده است. بسیاری از جوانان که با نیت داشتن اندام زیبا به باشگاه مراجعه می‌کنند در همان روز نخست از سوی مربی یا به تعبیر مرحوم قویدل با این پرسش مواجه می‌شوند که چقدر می‌توانند هزینه کنند. این بازار آن‌قدر داغ است که هرچند وقت یک‌بار مسئولان انتظامی و قضایی از دستگیری عوامل داروهای مکمل‌های تقلبی خبر می‌دهند.

اما بگذارید به عوارض داروها برگردیم؛ استروییدهای آندروژنی آنابولیک نام علمی داروهای هورمونی است. واژه آنابولیک واژه‌ای یونانی است و به رشد تدریجی و ساخته‌شدن اشاره دارد و کلمه اندروژنیک نیز با تحریک کارایی جنسی مرتبط بوده و مسبب بروز صفات مردانه است. مواد موسوم به استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک اولین بار در پزشکی، برای درمان بیماری‌هایی نظیر بلوغ تأخیر یافته، ضعف جسمانی، ناتوانی جنسی و سایر بیماری‌های مشابه استفاده شدند.

بهبود زندگی جنسی، ازجمله دلایل برخی افراد برای روی آوردن به داروهای مکملی است که در پی بدن‌سازی مورداستفاده قرار می‌گیرد. حال‌آنکه این داروها می‌توانند عملکرد متضادی داشته باشند. کوچک شدن بیضه، کاهش تعداد اسپرم، درد هنگام دفع ادرار و کاهش باروری ازجمله عوارض مربوط به زندگی جنسی است که برای مصرف این داروها ذکرشده است؛ اما این تنها بخشی از ماجراست. سطوح بالای کلسترول منجر و در پی آن حملات قلبی و سکته مغزی و آسیب به کبد و ایجاد سرطان‌های نادر در پی خارج شدن سلول‌های بدن از سیر طبیعی خود، تعداد دیگری از عوارض استروییدهاست.

 عوارض جسمی مکمل‌ها روی زنان

در مورد زنان نیز از عوارض مصرف این مکمل‌ها می‌توان به بم شدن صدا، کوچک شدن سینه، مشکلات هورمونی و قاعدگی، اختلالات رفتاری مثل پرخاشگری و افسردگی اشاره کرد. لاله حاکمی، نایب‌رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی در ارتباط با استفاده زنان از مکمل‌ها در پرورش اندام می‌گوید: برخی از بانوان تمایل دارند مانند آقایان عضله‌سازی کنند و درگیر مصرف هورمون‌های مردانه می‌شوند.

هورمون‌های مردانه علاوه بر خطرات زیادی ازجمله مشکلات قلبی و سرطان‌های مختلف به‌خصوص سرطان کبد که گاهی منجر به مرگ می‌شود، برای بانوان خطرات و ضررهای بیشتری دارد. گاهی این عوارض از قبیل تغییر صدا و تغییر ظاهر دختران همیشگی می‌شود و امکان دارد با قطع دارو نیز مشکل برطرف نشود و باید با ارائه راهکارها و مدیریت خطرات ناشی ازاین‌گونه مسائل را کنترل کنیم.

 اختلالات روحی و روانی ناشی از استروییدها

اختلالات روحی و روانی ناشی از استروییدها را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. نسا اسدی، دستیار روان‌پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران در ارتباط با اثرات این داروها بر سلامت روان می‌گوید: افزایش سطح تستوسترون در بدن موجب پرخاشگری و خشونت می‌شود و هنگام استفاده نامناسب از این داروها علائم ذکرشده در این افراد با شدت بیشتری مشاهده می‌شود.

سایر علائم شامل اضطراب، افسردگی، نوسانات خلقی، بدبینی، سرخوشی، بیش‌فعالی و حتی خودکشی نیز در این افراد با شیوع کمتر مشاهده می‌شود. از طرفی مصرف طولانی‌مدت استروییدها اعتیاد به مواد را به همراه دارد به‌طوری‌که افراد در صورت عدم مصرف این داروها، اضطراب و بی‌قراری یا افسردگی، خستگی، تحریک‌پذیری و بی‌خوابی را تجربه می‌کنند.

65 درصد ورزشکاران دارو مصرف می‌کنند

اما چگونه می‌توان جلوی مصرف بی‌رویه این مکمل‌ها را گرفت؟ یک مطالعه تحقیقاتی که توسط محققان دانشگاه رازی کرمانشاه بر روی ۲۵۰ورزشکار مرد فعال در رشته بدن‌سازی انجام‌شده از میزان بالای مصرف داروهای استروئیدی در ورزشکاران حکایت دارد. پایین بودن آگاهی مصرف‌کنندگان از این داروها از دیگر مواردی است که در این تحقیق ذکرشده است.

در گزارشی که از این تحقیق منتشرشده آمده: «نتایج بررسی‌ها نشان داد که حدود ۶۵درصد از افراد شرکت‌کننده در تحقیق، به مصرف این داروها (آنابولیک‌ها و استروئیدها) عادت داشتند و عمده‌ترین علت مصرف این مواد، افزایش بافت عضلانی و قدرت بود.» این تحقیق می‌گوید: «آگاهی پایین همراه با باورهای غلط و همچنین در دسترس بودن و آسانی تهیه این داروها می‌تواند سبب افزایش مصرف این داروها در ورزشکاران و جمعیت‌های مختلف شود که این امر لزوم توجه بیشتر مسئولان و طراحی برنامه‌های پیشگیری را آشکار می‌سازد.»

 فقط پزشکان ورزشی مجاز به تجویز مکمل هستند

امید قادری، رئیس هیات پزشکی ورزشی کرمانشاه نیز تأکید می‌کند فقط پزشکان ورزشی و پزشکان عمومی دوره‌دیده صلاحیت تجویز مکمل‌های ورزشی و داروهای نیروزا را دارند. قادری با انتقاد از عرضه خارج از چرخه داروخانه برخی مکمل‌های ورزشی، می‌گوید: همه ورزشکاران نیاز به مصرف مکمل دارویی ندارند. به گفته او، برخی مکمل‌ها که به شکل قاچاق وارد کشور شده‌اند مصارف حیوانی دارند و یا اینکه آلوده به مواد افیونی هستند.

قادری با بیان اینکه مصرف بی‌رویه مکمل‌های ورزشی و داروهای نیروزا یک تهدید برای سلامت عمومی محسوب می‌شود، ادامه می‌دهد: گاهی مرگ‌های زیر 40سال برخی از ورزشکاران نتیجه مصرف مکمل‌ها و داورهای نیروزای غیراستاندارد است. قادری اضافه می‌کند: ازآنجایی‌که تنها برخی از ورزشکاران و نه همه آن‌ها به مصرف مکمل‌های ورزشی نیاز دارند، در این زمینه باید اطلاع‌رسانی لازم به ورزشکاران انجام شود تا کسانی که نیاز به مصرف ندارند، از مصرف خودسرانه پرهیز کنند.

قتل عمد برای مربی تجویزکننده مکمل

او با تأکید بر اینکه فقط پزشکان ورزشی و پزشکان عمومی دوره‌دیده صلاحیت تجویز مکمل‌های ورزشی و داروهای نیروزا را دارند، می‌گوید: تجویز هر نوع مکمل ورزشی و داروی نیروزا توسط مربیان در باشگاه‌های ورزشی ممنوعیت قانونی دارند و حتی پیگرد قانونی هم دارد، بنابراین هیچ مربی ورزشی حق تجویز مکمل ورزشی و داروی نیروزا را ندارد و اگر ورزشکاری در اثر تجویز مربی خود به‌واسطه مصرف این مکمل‌ها جانش را از دست بدهد، برای آن مربی حکم قتل عمد را خواهد داشت.