چین و بازی پیچیده روسیه
اگرچه نیروهای روسی به اوکراین سرازیر شده اند، اما مقام های پکن سخنی در باب محکومیت آن به میان نمی آورند. در قاموس چینی ها، «حاکمیت ملی» اصلی مقدس است؛ اما گویی درباره اقدام اخیر روسیه این اصل معنای خود را از دست داده است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای‌اقتصاد، چینی‌ها حتی اقدام روس‌ها را «تهاجم» هم نمی‌نامند. «عملیات روسیه» یکی از توصیفات ترجیحی چینی‌هاست. «وضعیت فعلی» توصیفی دیگر است. «شی جین‌پینگ» رهبر چین میگوید که موضع او در قبال این بحران کاملا منسجم است.
«کریس باکلی» در گزارش ۲۵فوریه برای نیویورک‌تایمز می‌نویسد، بر اساس گزارش رسمی چین، شی روز جمعه در تماسی با همتای روس خود،گفت: «تغییرات ناگهانی در مناطق شرقی اوکراین توجه جامعه بین‌‌المللی را به خود جلب کرده است.»
شی افزود: «موضع اساسی چین احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی همه کشورها و پیروی از اصول منشور سازمان ملل متحد بوده است.» با این حال، خارج از پژواک رسانه‌های رسمی چین، به نظر می‌‌رسد که تردیدی وجود ندارد که جنگ روسیه، شریک این کشور یعنی پکن را در تنگنای شدیدی قرار داده است، از جمله درباره موضع این کشور درخصوص حقوق حاکمیتی کشورها.
البته ممکن است رهبر چین در تماس روز جمعه با پوتین، حتی با وجود پیشروی نیروهای روس در کی‌یف، روس‌ها را ترغیب به اتخاذ موضعی سازگارتر کرده باشند. پس از تماس تلفنی پوتین با شی که در آن رهبر چین خواستار گفت‌وگوی طرفین شد، رئیس‌جمهور روسیه چنین وانمود کرد که با اشاره به بیانیه وزارت خارجه روسیه که چند ساعت قبل‌تر انتشار یافته بود، درباره ایده گفت‌وگو رویکردی «باز» دارد.
کرملین موضع پوتین را به عنوان پاسخی به رئیس‌جمهور اوکراین، ولادیمیر زلنسکی عنوان کرد که گفته بود آماده است درباره «وضعیت بی‌طرفی» اوکراین گفت‌وگو کند.گفت‌وگوها برای حل بحران، هرچند دیرهنگام، به وضوح به نفع چین خواهد بود و آنچه منتقدان آن را استانداردهای دوگانه درباره مساله حاکمیت می دانند، کاهش می‌دهد.
از یکسو، چین مدت‌هاست در بوق و کرنا کرده که ایالات متحده و دیگر قدرت‌های غربی به‌طور معمول حاکمیت کشورهای دیگر را زیر پا می‌‌گذارند که فاحش‌‌ترین آن در زمان‌های اخیر حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ بوده است. پیام چین این است که این کشور مدافع راستین استقلال حاکمیتی کشورها به‌ویژه حاکمیت کشورهای فقیر است.
از سوی دیگر، پوتین از شی انتظار داشت که اگر از این تهاجم حمایت نمیکند، لااقل آن را مورد تایید قرار دهد. دولت شی تاکنون با این اقدام همراه بوده و مسوولیت بدترین جنگ اروپا در دهه‌های اخیر را بر گردن غرور ایالات متحده انداخته است.
چین همچنین از محکومیت روسیه در سازمان ملل دوری کرده است. کوین راد، نخست‌وزیر سابق استرالیا که روزگاری به‌عنوان دیپلمات در چین فعالیت می‌کرد، در یک مصاحبه تلفنی گفت: «حمله اساسی و دائمی چین به ایالات متحده به‌عنوان یک قدرت جهانی از زمان روی کار آمدن شی، همانا متهم کردن این کشور به نقض مداوم اصول منشور سازمان ملل درباره حاکمیت ملی بوده است.
اکنون چین استدلال خود را نقض کرده و خود در جایگاه متهم قرار گرفته است.» همچنین روابط اقتصادی رو به رشد چین و روسیه به شی اهرمی بالقوه برای فشار بر پوتین در راستای حل سریع بحران اوکراین می‌دهد.
با تحریم‌های شدیدی که اکنون توسط قدرت‌های غربی علیه روسیه اعمال شده، پوتین ممکن است بیش از هر زمان دیگری به چین به‌عنوان سرمایه‌گذار و خریدار نفت، گندم و سایر محصولات روسیه نیاز داشته باشد.
کارشناسان و دیپلمات‌‌های سابق گفتند تا زمانی که بحران اوکراین حل نشود، چین به طفره‌روی‌های لفظی خود ادامه خواهد داد و تلاش خواهد کرد تا همبستگی خود را با روسیه با تعهد اعلامی خود به مفهوم دولت-ملت (که امری مقدس برای چینی‌ها تلقی می‌شود) متوازن سازد.
اگر جنگ گسترش و ادامه یابد، ممکن است هزینه‌های چین برای غلبه بر یک بحران مرگبار هم افزایش یابد. موضع پکن خشم رهبران اروپای غربی را برانگیخته و ناامیدی آمریکا از چین را تشدید کرده است.
کشورهای آسیایی و آفریقایی که به‌طور سنتی نزدیک به پکن هستند، اقدامات روسیه را محکوم کردهاند. یکی از مزیت های اصلی دیپلماسی چین یعنی تعهد اعلام‌شده‌اش به حقوق حاکمیتی برای همه کشورها ممکن است خدشه‌دار شود.
«آدام نی» تحلیلگری که روزنامه China Neican را منتشر میکند، میگوید: «این ناهماهنگی در درازمدت به چین آسیب می‌زند.» او افزود: «این مساله اصول قدیمی سیاست خارجی چین را تضعیف میکند و باعث می‌شود که این کشور نتواند خود را به‌عنوان یک قدرت بزرگ مسوول جا اندازد.»
این تحلیلگر تصریح کرد که «این مساله از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا به‌عنوان دوگانگی، دو رویی و همدستی در تجاوز روسیه تلقی خواهد شد که احتمالا هزینه‌هایی برای پکن خواهد داشت.»
روزنامه‌های چینی هم به موضع دولت در قبال جنگ پایبند هستند و ایالات متحده را به تحریک روسیه از طریق مفتوح نگاه داشتن احتمال پیوستن اوکراین به ناتو متهم می‌کنند.
«ژیوو گو» مدیر مرکز مطالعات جهانی در دانشگاه بن در آلمان میگوید: «چین معتقد است که علت اصلی این جنگ، شکست طولانی مدت ایالات متحده در احترام به امنیت روسیه بوده است. از این نظر، چین این جنگ را جنگ روسیه در دفاع از خود می‌‌داند. بنابراین طبیعتا آن را تهاجم توصیف نمیکند.»
در خفا، برخی از دانشگاهیان چینی درباره استقبال شی از پوتین تردیدهایی را مطرح کردهاند. در اینترنت چین، برخی از کاربران این سوال را مطرح کردهاند که موضع کشورشان در میدان جنگ اوکراین با برداشت دیرینه چین مبنی بر اینکه کشورها باید سرنوشت خود را هدایت کنند، تناقض‌هایی یافته است.
یکی از نظرات روز جمعه در Weibo، یک سرویس رسانه اجتماعی محبوب چینی مطرح شد که گفته بود: «اوکراین یک کشور مستقل است و اگر بخواهد به ناتو یا اتحادیه اروپا بپیوندد، این حق اوست و هیچ کس دیگری حق مداخله را ندارد.»
چین بیش از بسیاری از کشورها از این ایده حمایت کرده است که حاکمیت ملی بر سایر نگرانی‌ها از جمله استانداردهای حقوق بشر غلبه دارد. مفهوم مدرن چین از حاکمیت از قرن نوزدهم زمانی که قدرت‌های غربی حاکمان چینگ را تحت سلطه خود درآوردند، توسعه یافت.
رایان میچل، استاد حقوق در دانشگاه چینی هنگ‌کنگ درباره چگونگی تکامل چنین مفاهیمی در چین گفت: «اصرار زیادی بر مفهوم کامل حاکمیت وجود دارد و این خاص محیط‌‌های استعماری یا نیمه‌استعماری جهان سوم است. این امر امروز نیز صادق است.»
