رد پای سازمان بورس در افت بازدهی صندوق های درآمد ثابت
به عقیده معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، افت بازار سهام در کنار الزام صندوق‌های با درآمد ثابت به تخصیص بخشی از دارایی‌های خود به سهام، باعث افت بازده این صندوق‌ها شده است.
اقتصاد آنلاین – سهیل بانی؛ بررسی‌ها نشان می‌دهند که در 6ماه گذشته، بازدهی خالص هفت صندوق با درآمد ثابت بورسی، از سود سپرده بانکی کمتر بوده است. به نظر می‌رسد این صندوق‌ها که همیشه رقیبی برای سپرده‌های بانکی محسوب می‌شدند، از بانک‌ها عقب مانده‌اند و تداوم این روند می‌تواند جذابیت آن‌ها را از بین ببرد. علیرضا توکلی کاشی، معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، در گفت‌وگو با اقتصاد آنلاین به بررسی این موضوع پرداخت.
چه عواملی باعث افت بازدهی صندوق‌ها شده است؟
توکلی در ابتدا به بیان عوامل کاهش سود صندوق‌های با درآمد ثابت پرداخت و گفت: رفتار سهام به عنوان یک دارایی، متفاوت از انواع دیگر اوراق بهادار است. در یک بازه بلندمدت، بازده سهام از باقی دارایی‌ها بیشتر است اما در دوره‌های زمانی کوتاه‌تر این‌طور نیست. حتی در سال‌هایی که بازار سهام صعودی بوده، در ماه‌ها و هفته‌هایی نزول‌های شدیدی رخ داده است.
وی افزود: بر اساس مصوبه‌های سازمان بورس، صندوق‌های با درآمد ثابت ملزم هستند که 15درصد از دارایی‌های خود را در قالب سهام نگهداری کنند. بنابراین نوسان در بازار سهام، باعث می‌شود که نوسانات کل صندوق افزایش یابد.
وی ادامه داد: درست است که سهم 15درصدی سهام در دارایی‌های صندوق‌ها زیاد نیست اما افت بازار سهام در چند ماه گذشته باعث شده که قسمتی از بازده مثبت صندوق‌ها از محل اوراق و سپرده‌ها، با بازدهی منفی سهام خنثی شود. بنابراین بازده متوسط این صندوق‌ها از حدود 20درصد به حدود 15درصد رسیده است.
تشدید خروج پول از صندوق‌ها با تداوم افت بازار سهام
یکی از نگرانی‌ها درباره موضوع کاهش سود صندوق‌ها با درآمد ثابت، خروج پول از این صندوق‌ها و کاهش نقدینگی در بازار است. توکلی پیرامون این موضوع اظهار کرد: اولین صندوق با درآمد ثابت، در سال 86 و در بانک کارآفرین شروع به کار کرد اما رشد بزرگ صندوق‌ها، در سال‌های 94 و 95 و همزمان با رشد بازار بدهی در فرابورس اتفاق افتاد. از طرف دیگر، این صندوق‌ها برای جذب منابع، شیوه‌های متفاوتی دارند. برخی از آن‌ها در شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ بازاریابی می‌کنند و به جذب مشتری می‌پردازند.
وی در ادامه گفت: هرچند که این مشتریان به نرخ سود حساس هستند، اما این حساسیت به اندازه سپرده‌گذاران بانکی نیست. همچنین برخی صندوق‌ها به شکلی دارایی‌های خود را انتخاب می‌کنند که در بلندمدت بازدهی داشته باشند و انتظار بازدهی کوتاه مدت ندارند. اما اگر این موضوع تداوم داشته باشد و بازدهی بیشتر صندوق‌ها به کمتر 17درصد برسد، احتمال خروج منابع از این بازار وجود دارد.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: البته اگر لایحه بودجه 1401 تصویب شود، سود سپرده اشخاص حقوقی مشمول مالیات خواهد شد اما سود سپرده حقیقی‌ها از مالیات معاف است. از طرفی سود حاصل از سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت نیز معاف از مالیات است. بنابراین یک فرصت آربیتراژی برای صندوق‌ها بوجود می‌آید که بتوانند علاوه بر افت بازدهی، خود را حفظ کنند.
بی توجهی به امیدنامه صندوق‌ها
توکلی در ادامه اذعان کرد: موضوع الزام صندوق‌های با درآمد ثابت به خرید سهام، حتما باید تعدیل شود. زیرا در حال حاضر صندوق‌های متنوعی مثل سهامی، طلایی، جسورانه، شاخصی و ... وجود دارند و در امید نامه هر یک از آن‌ها موضوع فعالیت آن‌ها ذکر شده است. در امیدنامه صندوق‌های با درآمد ثابت ذکر شده که موضوع فعالیت آن‌ها، سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت و ریسک تقریبا صفر است و این صندوق‌ها وارد سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ریسک‌پذیر نخواهند شد.
معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران تصریح کرد: الزام صندوق‌های با درآمد ثابت به سرمایه‌گذاری در سهام، روی‌گرداندن از این اساسنامه است و این موضوع، عواقبی از جمله کاهش بازدهی صندوق را در پی دارد. از طرف دیگر در سال‌های 97 و 98، گفته می‌شد که بعضی از سهم‌ها در طی یک فرآیند غیرشفاف و با قیمت‌های نجومی در پرتفوی صندوق‌ها قرار گرفتند و این مسائل، تبعات منفی یک تصمیم غلط است.
وی ادامه داد: تنوع صندوق‌ها باعث شده که هر فرد بتواند در دارایی‌هایی که می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند. بنابراین الزام صندوق‌های با درآمد ثابت به خرید سهام باید کاملا برداشته شود. زیرا اگر یک سرمایه‌گذار تمایل دارد که به‌طور مثال 10درصد از پرتفوی خود را از سهام تشکیل دهد، می‌تواند 10درصد از دارایی‌های خود را به طور مستقیم در سهام سرمایه‌گذاری کرده یا صندوق سهامی بخرد و 90درصد از پرتفو را به صندوق با درآمد ثابت تخصیص دهد.
وی اضافه کرد: اوراق با درآمد ثابت، سهام، طلا و ملک، عناصر پایه بازار سرمایه هستند و هر فرد به تناسب ریسک‌پذیری و سلیقه خود، می‌تواند هر نسبتی از این عناصر را انتحاب کرده و سبد خود را تشکیل دهد. سیاست‌گذار نباید با اقدامات خود، درجه خلوص آن عناصر پایه را دستکاری کند.
خبری از سود ثابت نیست!
گزارشاتی وجود دارد که برخی از دارندگان واحد‌های صندوق‌های با درآمد، نه تنها در ماه‌های گذشته سودی دریافت نکرده‌اند، بلکه از دارایی‌های آن‌ها کاسته شده است. توکلی درباره این موضوع اظهار کرد: این موضوع کاملا شدنی است. اگر سود سالانه یک صندوق 20درصد باشد، سود ماهانه آن 1.7درصد می‌شود. اگر اثر بازار سهام بر صندوق، در یک ماه برابر منفی دو درصد باشد، خریدار واحد این صندوق، 0.3درصد از دارایی خود را از دست می‌دهد. در گذشته، برخی از صندوق‌ها ضامن داشتند. یعنی یک بانک تصمین می‌کرد که اگر صندوق از پس پرداخت سود ماهیانه بر نیاید، این مبلغ را پرداخت می‌کند. با این وجود به مرور زمان و با توجه به رشد صندوق‌ها و افزایش مسئولیتی که برای بانک‌ها به دنبال داشت، ضمانت صندوق‌ها برداشته شد.
