سند همکاری ایران و چین؛ فضای مجازی به دست غول شرقی سپرده می شود؟

اقتصاد آنلاین - سپیده قاسمی؛ در بیست و چهارم ماه گذشته حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، از اجرایی شدن "سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین" خبر داد. موضوع سند همکاری ایران و چین به سال ها قبل بر می‌گردد‌، به زمانی که شی جین پینگ، رییسجمهوری خلق چین پنج سال پیش در دیدار رهبر معظم انقلاب موضوع توافق ایران و چین برای روابط استراتژیک ۲۵ ساله را مطرح کرد. این دیدار ۱۱ روز پیش از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ در تاریخ ۱۱ تیر برگزار شد.

از سال ۱۳۹۸، این سند مورد بحث قرار گرفت و چند متن پیش‌نویس، میان دو کشور رد و بدل شد، اما دولت در روز ۳ تیر ۱۳۹۹ به طور جدی به این سند پرداخت و در جلسه هیات دولت به ریاست حسن روحانی، پیش‌نویس نهایی برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین را بررسی و تایید کرد. در این نشست به وزارت خارجه ماموریت داده شد که، طی مذاکرات نهایی با طرف چینی، بر اساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند.

پیرو این جلسه، در هفتم فروردین ۱۴۰۰ در مراسمی در تهران سند مذکور به امضای محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت ایران و وانگ ئی، وزیر خارجه چین، رسید.

با این وجود جزئیات سند ۲۵ ساله همکاری‌های مشترک ایران و چین منتشر نشده است. مسئولان دلیل این پنهانکاری را ملاحظات سیاسی و جلوگیری از سواستفاده دشمنان عنوان می کنند.

اما گفته‌ها حاکی از آن است که، این سند توافقی سیاسی، استراتژیک و اقتصادی میان  جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، شرکت ملی صادرات گاز، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، زیرساخت‌های ایران و همکاری نظامی، امنیتی، فرهنگی و قضایی است.

شاید منشا این گفته ها، متنی باشد که ۴ سال و نیم قبل به زبان انگلیسی در وب‌سایت رسمی رییسجمهوی ایران منتشر شده است. تاریخ انتشار این متن ۲۳ ژانویه ۲۰۱۶ (سوم بهمن ۱۳۹۴)، حدود ۶ ما پس از سفر رییسجمهوری چین به ایران است.

برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که علاوه بر موراد ذکر شده، ایران و چین در حوزه های اینترنت و فضایی نیز همکاری خواهند داشت.

هر چند وزیر ارتباطات چند روز پیش در پاسخ به یکی از کاربران فضای مجازی، همکاری با چین برای راه‌اندازی اینترنت ملی، را شایعه‌ای بی اساس دانست. اما برخی نمایندگان مجلس از این همکاری بحث های به میان آورده اند.

از جمله نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ در فروردین ماه امسال با اشاره به جزئیات سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین اعلام کرد: «با کمک چین باید بر فضای مجازی خود حاکمیت داشته باشیم».

همچنین روز گذشته یزدی‌خواه، نماینده مجلس نیز طی سخنانی خواستار استفاده از تجربه چین در بحث توسعه شبکه ملی اطلاعات شد.

کارشناسان معتقدند؛ با توجه به توانمندی های کشور چین در صورت ذکر بندهای در این حوزه در سند همکاری ۲۵ ساله، این موضوع به نفع کشور ما خواهد بود، چرا چین می تواند علاوه بر سرمایه گذاری، فناوری های نوین خود در این حوزه ها را در اختیار کشور ما قرار دهد.

در ادامه‌ اقتصاد آنلاین گفت و گوی با علی کیائی فر ، کارشناسان حوزه فناوری، برای بررسی امکان و زمینه های همکاری با چین برای توسعه فناوری در کشور داشته است.

- چین چه توانمندی های در این حوزه ها برای ارائه به ایران دارد؟

کشور چین هم اکنون بعد از آمریکا تبدیل به قطب دوم فناوری اطلاعات در دنیا شده است و حتی در بعضی حوزه ها مثل هوش مصنوعی در سالهای آینده آمریکا را پشت سر خواهد گذاشت. چین با توجه به اینکه چندین برابر آمریکا جمعیت دارد توانسته با سرمایه گذاری مناسب نیروی انسانی در حوزه های مختلف تقریبا در IT خودکفا شود. شاید چین تنها کشوری باشد که در زیرساختهای حساس و دولتی خود از هیچ تجهیز آمریکایی استفاده نمی کند. تنها ضعف چین تا کنون این بوده که در موارد خاصی مثل سیستم عامل موبایل و ساخت CPU نتوانسته با آمریکا رقابت کند که البته برای آن هم در سالهای اخیر برنامه ریزی کرده و به آن دست یافته است.

سرعت رشد چین در فناوری و تولید آنقدر زیاد بوده که برخی از چین به عنوان "The World's Factory" یاد می کنند. طبعا در قرارداد ۲۵ ساله با چین این امکان وجود دارد که ایران در حوزه های زیادی از جمله هوش مصنوعی، رباتیک، علوم ارتباطات، امنیت و ... بتواند از تجربیات چین استفاده کند و انتقال دانش صورت بگیرد.

- اگر قرار به سرمایه گذاری از سوی چین در این زمینه ها باشد، چه میزان  سرمایه باید جذب شود؟

متاسفانه مفاد قرارداد منتشر نشده است. به همین دلیل نمی توان گفت چه میزان سرمایه باید جذب شود. اما فرصتهای سرمایه گذاری زیادی برای چین در ایران وجود دارد. بخصوص در برهه ای که آمریکا و غرب در بازار ایران حضور مستقیم و رسمی ندارند. چین می تواند از این فرصت نهایت استفاده را ببرد و در ایران بدون حضور رقبای جدی خارجی سرمایه گذاری گسترده ای کند.

- اساسا برای چین صرفه  و جذابیت سرمایه گذاری در این حوزه ها در ایران وجود دارد؟

چین، آمریکا را رقیب اصلی خود در حوزه فناوری اطلاعات در بازارهای بین المللی می داند و از سالها پیش برنامه ریزی کرده است تا با فرهنگ سازی و آشنایی متخصصان با محصولات و توانمندی‌های چین بتواند سهم بیشتری از بازار کسب کند. به عنوان مثال در سال‌های اخیر و تا قبل از شیوع کرونا، دولت چین بودجه ای را اختصاص داده بود به متخصصان فناوری اطلاعات در آسیا و آنها را در یک دوره یک ماهه رایگان به چین دعوت می کرد تا با محصولات و توانمندی های چین در حوزه فناوری اطلاعات آشنا شوند. تمامی هزینه های رفت و برگشت و اقامت را دولت چین تقبل می کرد. حتی از ایران هم یک گروه ۴۰ نفره دعوت شدند و به چین رفتند و در یک دوره یک ماهه با فناوری‌های چین در حوزه ارتباطات و مخابرات آشنا شدند.

علاوه بر این، چین و ایران هر دو با آمریکا درگیر تنشهای سیاسی و اقتصادی هستند. ایران به عنوان یک شریک استراتژیک می تواند برای چین بسیار حائز اهمیت باشد. بنابراین سرمایه گذاری در ایران برای چین جذابیت بسیار زیادی دارد و از آن استقبال می کند.

- علاوه بر حوزه های نام برده شده حوزه دیگری نیز وجود دارد که نیازمند سرمایه گذار خارجی مانند چین باشد؟

حوزه های همکاری و سرمایه گذاری می تواند بسیار وسیع باشد و شامل همه انشعابات فناوری اطلاعات بشود. چین در بومی سازی محصولات استراتژیک در زیرساختهای حیاتی خود بسیار موفق بوده است. چین می تواند این تجربیات را به ایران انتقال دهد. ما در ایران در موضوع مدیریت فناوری اطلاعات بسیار ضعیف عمل کرده ایم. مراکز متعدد تصمیم گیری موجب شده که در برخی از حوزه ها دچار آشفتگی شویم. انتقال دانش در حوزه مدیریت فناوری اطلاعات و آموزش نیروی انسانی هم می تواند از موضوعات مهم توافق ما با چین باشد.

- شکل سرمایه گذاری چگونه باید باشد که منافع بخش خصوصی ایران نیز در این حوزه ها تامین شود؟

هدف از این قرارداد قطعا این نیست که امورات مهم خود در حوزه فناوری اطلاعات را به چینی ها بسپاریم. از چین انتظار سرمایه گذاری و انتقال دانش و تربیت نیروی انسانی در حوزه های مهم را داریم. طبیعتا نقش بخش خصوصی در توافق باید بسیار پررنگ باشد و انتظار می رود این توافق به قوی تر شدن بخش خصوصی در حوزه های همکاری منجر شود.