آشنایی با مزایا و عوارض دارو‌های بتابلاکر

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرارو، محققان دانشکده پزشکی هاروارد از مسدود کننده‌های بتا با نام "جک‌های قلبی برای استفاده در بیشتر شرایط" نام بردند؛ بنابراین فکر می‌کنید مسدود کننده‌های بتا چیست و دقیقاً چه کاری را انجام می‌دهند؟

این دارو‌ها با مسدود کردن گیرنده‌ها در قلب و قسمت‌های دیگر عمل می‌کنند که جریان خون را کنترل و هورمون‌های خاصی از جمله آدرنالین را کنترل می‌کنند. جالب است بدانید که مسدود کننده‌های بتا در واقع تأثیراتی مشابه ورزش کردن روی سیستم قلبی عروقی دارند، ازجمله کاهش ضربان قلب (که به محض "تمرین و ورزش" انجام می‌شود)، کاهش فشار خون و حتی محافظت در برابر اضطراب و استرس.

همچنین خیلی از محققین بر این باورند که به لطف توانایی آن‌ها در کاهش حملات مکرر قلب به نجات جان افراد نیز کمک می‌کنند.

مسدود کننده‌های بتا چیست؟

مسدود کننده‌های بتا (BBs) نوعی داروی قلبی هستند. در ایالات متحده آمریکا این دارو‌ها برای درمان در شرایط مختلف ـ معمولا روی قلب تأثیر می‌گذارند ـ از طرف سازمان غذا و دارو تصویب شده است.

این دارو‌ها معمولاً پس از اینکه فرد دچار حمله قلبی شد و یا برای کمک به درمان سایر بیماری‌های قلبی عروقی ازجمله ریتم‌های غیر طبیعی قلب (به نام آریتمی)، ضربان قلب غیر طبیعی و تند (به نام تاکی کاردی) و ریتم‌های نامنظم مانند فیبریلاسیون دهلیزی تجویز می‌شوند.

عملکرد بتا بلاکر چیست؟

بتا بلاکر‌ها (BB) ضربان قلب را کند می‌کند و تأثیرات دیگری مانند کاهش فشار خون و درد‌های قفسه سینه را دارند؛ همچنین در کاهش اثرات آدرنالین مفیدند.

دارو‌های مسدود کننده‌های بتا: انواع، مزایا و عوارض جانبی

چگونه تاثیر می‌گذارند؟

این دارو‌ها با مسدود کردن گیرنده‌های بتا که در بدن به سه شکل وجود دارد، کار می‌کنند:

• گیرنده‌های بتا -۱ (B۱) که در قلب قرار دارند. وظیفه واسطه فعالیت قلبی را دارند.

• گیرنده‌های بتا ۲ (B۲) - که در بسیاری از سیستم‌های اندام از جمله ریه‌ها و رگ‌های خونی قرار دارند. جنبه‌های مختلف فعالیت متابولیک را کنترل می‌کند و باعث آرامش عضلات می‌شود.

• گیرنده‌های بتا -۳ (B۳) - به نظر می‌رسد که باعث از بین رفتن سلول‌های چربی مسدود کننده می‌شوند. این بتا‌ها برای مدیریت بیماری‌ها نسبت به دو نوع دیگر تجویز می‌شوند.

اثرات تولید شده از دارو‌های BB به نوع گیرنده‌هایی بستگی دارد که مسدود شده‌اند. انواع مختلفی از بتا بلاکر‌ها می‌توانند گیرنده‌ها را در اندام‌های مختلف مسدود کنند.

بسیاری از مسدود کننده‌های بتا به گیرنده‌های B۱ و B۲ متصل می‌شوند؛ بنابراین اثرات آن‌ها را مهار می‌کنند.

برخی از متخصصان مسدود کننده‌های بتا را نوعی "تسکین فشار استرس بر قلب" توصیف می‌کنند؛ زیرا این امر باعث می‌شود عملکرد و پمپاژ قلب بسیار سخت شود. در اینجا بیش‌تر در مورد چگونگی تأثیر دارو‌های BB روی قلب، سیستم قلبی عروقی و سایر ارگان‌ها گفتگو خواهیم کرد:

• همان‌طور که در بالا ذکر شد، این دارو با کند کردن ضربان قلب تاثیر اصلی خود را می‌گذارد. به عبارت دیگر قلب در هنگام انقباض با نیروی کم‌تری می‌تپد. یکی از دلایل این اتفاق کاهش اثرات آدرنالین است، هورمونی که باعث می‌شود قلب سریع‌تر پمپاژ کند.

• مسدود کننده‌های بتا همچنین باعث کاهش انقباض عروق خونی و فشار خون می‌شوند. این اتفاق زمانی می‌افتد که آن‌ها به گیرنده‌های B۱ متصل شوند. آن‌ها همچنین باعث کاهش تقاضای عضلات قلب برای دریافت اکسیژن می‌شوند. دلیل اصلی این امر کاهش فشارخون و انتشار رنین (آنزیمی است که از کلیه ترشح و در کلیه‌ها ذخیره می‌شود و باعث تولید پروتئین آنژیوتانسین می‌شود) است و در نهایت با کاهش بازده قلب همراه است.

• بتا بلاکر‌ها می‌توانند بر مغز و سایر قسمت‌های بدن نیز تأثیر بگذارند. آن‌ها می‌توانند کاتچول آمین‌ها، اپی نفرین (آدرنالین) و نوراپی نفرین را از اتصال به گیرنده‌های B۱ متوقف کنند. از آنجا که این مواد هورمون‌های استرس را تحریک می‌کنند، BB‌ها می‌توانند اثرات ضد اضطرابی داشته باشند. آن‌ها هورمون‌ها را بعد از آماده‌سازی بدن برای شرایط اضطراری متوقف می‌کنند.

• اتصال به گیرنده‌های B۲ باعث شل شدن عضلات و افزایش اثرات متابولیکی مانند گلیکوژنولیز (تجزیه گلیکوژن) می‌شود.

• بتا بلاکر‌ها می‌توانند ترشح ملاتونین را کاهش بدهند، به این معنی که آن‌ها می‌توانند باعث بی خوابی و اختلال در خواب در برخی از افراد شوند.

انواع

در حال حاضر بیش از ده‌ها مسدود کننده بتا وجود دارد (که گاه مسدود کننده بتا-آدرنرژیک نیز خوانده می‌شوند). آن‌ها به سه شکل اصلی تشکیل می‌شوند: دهان (از طریق دهان ازجمله در فرم‌های آزاد سازی شده)، به صورت وریدی (با تزریق) و چشم (که برای درمان مشکلات چشم استفاده می‌شود). پزشکان براساس علائم و سلامت کلی بیمار نوع درمان را تجویز یا توصیه می‌کنند.

چه دارو‌هایی به عنوان مهارکننده‌های بتا در نظر گرفته می‌شوند؟

در اینجا لیستی از دارو‌های بتا بلاکر به همراه نام‌های تجاری آن‌ها آورده شده است:

• پروپرانولول (ایندورال)

• متوپرولول (لوپرسور)

• آتنولول (تنورمین)

• Acebutolol (فرقه ای)

• بیسوپرول (زبتا)

• نادولول (کورگارد)

• و انواع دیگر مانند Betaxolol، Carvedilol، Esmolol، Labetalol و Sotalol

بتا بلاکر‌ها به عنوان انتخابی و بتا -۱ طبقه‌بندی می‌شوند.

• انواع غیر انتخابی به هر دو گیرنده بتا-۱ و بتا -۲ متصل می‌شوند. نمونه‌هایی از این نوع عبارت‌اند از: پروپرانولول، کارودیلول، سومالول و لاباتولول.

• مسدود کننده‌های انتخابی بتا -۱ فقط گیرنده‌های بتا ۱ را مسدود می‌کنند. این موارد گاه BB‌های "انتخابی قلبی" نامیده می‌شوند. نمونه‌هایی از این نوع شامل آتنولول، بیسوپرولول، متوپرولول و اسمولول است.

دوز‌های بتا بلاکر‌ها کاملا به داروی خاص و شرایط درمانی فرد بیمار بستگی دارد.

مسدود کننده‌های بتا در بسیاری از شرایط حاد و مزمن "دارو‌های ضروری" و روش‌های اول درمان شناخته می‌شوند.

متداول‌ترین دلایلی که بتا بلاکر‌ها تجویز می‌شوند، کمک به درمان یا کنترل بیماری است:

• علائم ناشی از حمله قلبی مانند آنژین / درد قفسه سینه (که در صورت تقاضای اکسیژن قلب بیش از میزان عرضه) و فشار خون بالا رخ می‌دهد. استفاده از این دارو‌ها ممکن است بعد از وقوع حمله قلبی و یا اگر کسی دچار نارسایی احتقانی قلب یا بیماری عروق کرونر باشد، شرایط بقا را بهبود ببخشد.

• ضربان قلب نامنظم (آریتمی)

• افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی)

• فشار خون بالا (فشار خون بالا)

• اشکال دیگر ضربان قلب نامنظم مانند فیبریلاسیون دهلیزی

• پرکاری تیروئید

• تپش

• مشکل در آئورت

• گلوکوم

• میگرن

• سندرم کیوتی

• کاردیومیوپاتی انسدادی هیپرتروفیک

در ادامه مطلب بیش‌تر در مورد مزایای اصلی بتا بلاکر‌ها صحبت خواهیم کرد:

۱. مقابله با بیماری قلبی و علائم مرتبط با آن

در سال ۲۰۱۳ یک مطالعه در ژورنال BMC روی اختلالات قلب و عروق که به تجزیه و تحلیل ۳۰ کارآزمایی مربوط به بیماران مصرف کننده بتا بلاکر‌ها پرداخته بودند، نشان داد به طور کلی در مقایسه با افرادی که دارونما مصرف می‌کنند، خطر ابتلا به مرگ ناگهانی قلبی (مانند حمله قلبی)، کاهش خطر مرگ ناشی از سایر مشکلات قلبی و عروقی و کاهش خطر مرگ و میر اتفاق می‌افتد.

بتا بلاکر‌ها همچنین می‌توانند به افراد دارای شرایط قلبی مانند آنژین و ضربان قلب غیر طبیعی قلب کمک کند. محققان بنابر نتایج به دست آمده از این تحقیق و یک بررسی بزرگ شواهدی را کشف کردند که حاکی از آن بود که "بتا بلاکر‌ها به اندازه سایر کلاس‌های دارویی مانند دیورتیک‌ها، مسدود کننده‌های کانال کلسیم و مهار کننده‌های سیستم رنین-آنژیوتانسین در جلوگیری از مرگ و میر، سکته مغزی و سکته قلبی چندان موثر نیستند.

۲. قیمت مناسب و به طور کلی ایمن هستند

اگرچه عوارض جانبی مسدود کننده بتا تا حدودی متداول است، در اکثر موارد آن‌ها معمولاً "آزار دهنده" هستند و جدی یا تهدید کننده زندگی نیستند. این دارو‌ها به صورت گسترده با قیمتی مناسب (و اغلب به شکل عمومی) در دسترس هستند و از دهه ۱۹۶۰ میلادی میلیون‌ها نفر از آن استفاده کرده‌اند.

۳. ممکن است به کاهش اضطراب و تپش قلب کمک کند

در حالی که سازمان FDA استفاده از مسدود کننده‌های بتا را برای اضطراب یا فوبیا تأیید نکرده است، برخی از افراد برای اثرات ضد اضطراب (کاهش استرس) خود از آن‌ها استفاده می‌کنند.

آن‌ها به دلیل توانایی مهار فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک و انسداد ترشح آدرنالین می‌توانند علائم عصبی / اضطرابی را کاهش بدهند که به طور طبیعی به پاسخ "مبارزه یا مقابله" منجر می‌شود. حتی در برخی موارد مجریان و ورزش‌کاران از آن‌ها استفاده می‌کنند که به دلیل اثرات جلوگیری از تپش قلب و آرامش‌بخش باعث بهبود عملکرد می‌شوند.

خطرات و عوارض جانبی

رایج‌ترین عوارض جانبی بتا بلاکر‌ها کدام است؟ ممکن است عوارض جانبی مسدود کننده بتا بلاکر‌ها شامل موارد زیر باشد:

• برادی کاردی (ضربان قلب کاهش یافته) و افت فشار خون (فشار خون پایین) که دو عارضه جانبی رایج در نظر گرفته می‌شوند.

• خستگی

• سرگیجه

• حالت تهوع

• یبوست

• افزایش وزن

• اختلال عملکرد جنسی و اختلال نعوظ

• بی خوابی، تغییر خواب و کابوس‌ها

• افزایش جزئی در سطح تری گلیسیرید

• در بین افرادی که سابقه آسم، برونکاسپاسم و یا مشکل تنفس دارند.

• در بین مبتلایان به هیپوگلیسمی، تاکی کاردی

• ورم یا ادم (Edema)

• احتمالاً در صورت توقف ناگهانی مصرف دارو خطرات بیش‌تری مانند حملات قلبی را ایجاد می‌کنند.

مشخص شده است که بیش‌تر افرادی که بتا بلاکر را مصرف می‌کنند، حداقل یک عارضه جانبی دارند و بسیاری نیز مجبورند دارو‌های خود را تغییر بدهند تا از اثرات کنترل کننده آن بهره ببرند. به منظور جلوگیری از عوارض جانبی برخی از بیماران تحت نظر قرار می‌گیرند تا ضربان قلب و فشار خون در حد طبیعی تحت نظر باشد. بتا بلاکر‌ها همچنین باید ابتدا در دوز‌های پایین تجویز شوند و سپس به‌تدریج در طی چند هفته افزایش یابند تا یک دوز مؤثر ایجاد شود.

این مسئله مهم است که مصرف این دارو‌ها به آرامی متوقف شود؛ زیرا قطع ناگهانی می‌تواند به واکنش‌هایی مانند حمله قلبی، سکته مغزی یا ضربان قلب نامنظم منجر شود.

آیا ترکیب بتا و ورزش بی‌خطر است؟ به گفته انجمن قلب آمریکا این مسئله به‌شدت وضعیت سلامت فرد بستگی دارد. افراد باید قبل از شروع برنامه ورزش جدید در صورت مصرف این دارو‌ها با پزشک متخصص خود مشورت کنند.

آیا مواردی مانند مسدود کننده‌های طبیعی بتا وجود دارند که بتوانید در عوض آن‌ها را امتحان کنید؟

اگر برای بهبود سلامت قلب و فشار خون از دارو‌های BB استفاده می‌کنید، ایجاد تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی می‌تواند به شما کمک کند (اگرچه ممکن است شما به دارو نیاز داشته باشید). برخی از مواردی که باید به منظور حمایت از سلامت قلب و عروق روی آن‌ها توجه کنید، عبارت‌اند از:

• پیروی از یک رژیم غذایی سرشار از آنتی اکسیدان به‌خصوص سبزیجات، میوه‌ها، گیاهان، ادویه و چای. برخی از بهترین غذا‌ها برای کاهش فشار خون به طور طبیعی شامل آب انار و آب آلبالو، سبزیجات مانند اسفناج، آجیل مانند پسته، آب چغندر، روغن زیتون، سیر، شکلات تیره و تخم کتان است.

• به مقدار کافی غذا‌های سرشار از پتاسیم مانند سیب زمینی شیرین، موز، آووکادو، سبزیجات و لبنیات ارگانیک مصرف کنید.

• به طور منظم ورزش کنید.

• استرس و خواب خود را مدیریت کنید.

• از دارو‌های گیاهان و مکمل‌هایی مانند منیزیم، امگا ۳، کوآنزیم کیو ۱۰، زالزالک و زرشک استفاده می‌کنید.

دارو‌های مسدود کننده‌های بتا: انواع، مزایا و عوارض جانبی

تداخلات دارویی

آیا مسدود کننده‌های بتا برای افرادی که دارو‌های دیگری مصرف می‌کنند، ایمن هستند؟ از مسدود کننده‌های بتا نباید در بیمارانی استفاده شود که:

• افت فشار خون دارند (فشار خون پایین)

• برادی کاردی (ضربان قلب بسیار کند)

• به استفاده از داروی خاص، آسم و بیماری انسدادی ریوی بستگی دارد. برای سال‌های طولانی مصرف بتا بلاکر‌ها در بیماران آسم منع مصرف داشت؛ اما امروز انواع خاصی از دارو‌های انتخابی قلبی ممکن است با خیال آسوده تجویز شوند.

• وازواسپاسم کرونر ناشی از کوکائین

• برادی کاردی حاد یا مزمن و یا افت فشار خون

• Torsades de pointes (نوع خاصی از ریتم غیر طبیعی قلب که می‌تواند به مرگ ناگهانی قلب منجر شود)

• سندروم رینود

• دیابت حاد

در ترکیب دارو‌های قلبی عروقی مختلف مراقب باشید؛ زیرا می‌تواند به عوارض جانبی مانند فشار خون بسیار پایین منجر شود. اگر علاوه‌بر دارو‌های مسدود کننده بتا برای مدیریت فشار خون مانند مسدود کننده‌های آلفا و مسدود کننده کانال‌های کلسیم از دارو استفاده می‌کنید، حتماً شرایط‌تان را با پزشک خود در میان بگذارید.

آیا ترکیب مسدود کننده‌های بتا و الکل خطرناک است؟ از آنجا که هم مسدود کننده‌های بتا و هم الکل می‌توانند فشار خون را کاهش بدهند، ممکن است ترکیب این دو بی‌خطر نباشد.

با پزشک خود در مورد خطرات احتمالی دیگر مشورت کنید که به دوز و نوع بتا بلاکر بستگی دارد.

نتیجه‌گیری

• بتا بلاکر گروهی از دارو‌های قلبی هستند. آن‌ها با مسدود کردن گیرنده‌های بتا واقع در قلب و سایر ارگان‌ها کار می‌کنند.

• مزایا و موارد استفاده از BB می‌تواند شامل درمان / مدیریت شرایط مانند بیماری قلبی، سابقه حمله قلبی، فشار خون بالا، ضربان‌های نامنظم قلب، تپش قلب، میگرن و اضطراب باشد.

• عوارض جانبی مسدود کننده‌های بتا می‌توانند شامل فشار خون پایین، کاهش سرعت ضربان قلب، خستگی، مشکلات گوارشی، مشکل در خواب و ... باشند.