اتصال برق ایران و روسیه از اردیبهشت

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، موقعیت جغرافیای سیاسی که ایران در آن واقع شده است، سرشار از ظرفیت‌های اقتصادی است که هر یک می‌تواند مقدمات شکوفایی اقتصاد یکی از کشورهای دنیا را فراهم کند.

یکی از ظرفیت‌هایی که به دلیل موقعیت جغرافیای سیاسی کشور به دست آمده است، موقعیت تبدیل شدن به قطب انرژی به ویژه در حوزه انرژی برق به حساب می‌آید. بر این اساس قرار گرفتن در قلب غرب آسیا این موقعیت را به ایران می‌دهد که به شاهراه انرژی منطقه تبدیل شود. وجود مرز خشکی مشترک با ۷ کشور که عمدتا در تامین نیاز به انرژی برق خود با مشکلات عدیده مواجه هستند و همچنین نوار ساحلی ۱۴۴۱ کیلومتر در شمال و جنوب ایران از دلایلی است که ظرفیت تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه را برای ایران به وجود می‌آورد.

تبدیل شدن  ایران به قطب تولید و توزیع برق غرب آسیا در کنار اهمیت عمیق سیاست‌خارجی و مسئله تامین امنیت انرژی، نقش قابل توجهی در تامین پایدار برق کشور دارد، زیرا میزان اوج مصرف در ایران مرتبط با بازه زمانی خاصی در فصل تابستان است و در شرایطی که اتصال شبکه برق ایران و شبکه برق کشورهای همسایه وجود داشته باشد، این میزان اوج مصرف با استفاده از انرژی تولید سایر کشورهایی که پیک انرژی متفاوتی نسبت به ایران دارند، تامین می‌شود.

مسئله اتصال شبکه‌های برق به منظور افزایش اطمینان‌پذیری شبکه موضوعی است که در کشورهای توسعه یافته پییگری می‌شود. بر این اساس عمده شبکه برق کشورهای اروپایی به هم اتصال دارد و در صورتیکه تامین برق در یک کشور دچار مشکل شود، با استفاده از واردات از یک کشور دیگر مشکل انجام شده مدیریت می‌شود.

با توجه به اهمیت بی‌اندازه اتصال شبکه برق کشورها به یک دیگر،  در ادامه پرونده «دیپلماسی انرژی» موضوع اتصال شبکه برق ایران به کشور روسیه را بررسی شده است.

* قدرتمندترین شبکه برق خاورمیانه متعلق به ایران

شبکه برق ایران و روسیه نسبت به سایر کشورهای منطقه توسعه وسیع‌تری پیدا کرده است و توانمندی زیرساخت برقی این دو کشور با هیچ یک از کشورهای منطقه قابل مقایسه نیست. در شرایطی که نیاز مصرف برق ایران در اوج بار از ۶۷ هزار مگاوات عبور کرده است، برخی کشورهای همسایه نیاز مصرف حدود ۱۰۰۰ مگاواتی را احساس می‌کنند.

علاوه بر این میانگین تولید انرژی الکتریکی ما روزانه بیش از یک میلیارد کیلووات ساعت است، یعنی سالانه حدود ۳۶۰ میلیارد کیلووات ساعت انرژی برق در ایران تولید می‌شود، در این شرایط در کنار ما کشوری وجود دارد که  تولید سالانۀ آن‌ها از ۵ میلیارد کیلووات ساعت عبور نمی‌کند.

بر اساس به‌روزترین آمار صنعت برق کشور تا انتهای آبان‌ماه سال ۱۴۰۰، صنعت برق ایران ۳۸ میلیون و ۱۷۶ هزار مشترک را پوشش می‌دهد که ۳۰ میلیون و ۵۲۷ هزار مشترک مرتبط با بخش خانگی، یک میلیون و ۸۴۹ هزار مشترک بخش عمومی، ۴۹۳ مشترک بخش کشاورزی و ۲۶۴ هزار مشترک بخش صنعتی به همراه ۵ میلیون ۴۳ هزار مشترک تجاری را شامل می‌شود.

به استناد آخرین آمار ظرفیت تولید برق ایران به ۹۰ هزار مگاوات رسیده است و طول شبکه فشار ضعیف و متوسط از یک میلیون و ۷۰ هزار کیلومتر عبور می‌کند. همچنین همه شهرهای کشور در حال حاضر به شبکه برق هستند و نزدیک به ۱۰۰ درصد روستاها نیز از زیرساخت برق استفاده می‌کنند.

*روسیه در مقام چهارم بزرگترین تولید کننده برق دنیا

وضعیت شبکه برق روسیه نیز مشابه ایران در شرایط مطلوبی به سر می‌برد. ۴۴۰ نیروگاه برق، روسیه را در جایگاه چهارم تولید برق دنیا قرار داده و ظرفیت ۲۲۰ هزار مگاواتی تولید برق را برای این کشور مهیا کرده است.

با توجه به وسعت روسیه شبکه برق این کشور ۳.۲ میلیون کیلیومتر طول دارد. ۴۶ درصد از برق کشور روسیه از گاز طبیعی، ۱۸ درصد از زغال‌سنگ، ۱۸ درصد از نیروگاه برق‌آبی و ۱۷ درصد نیز از واحدهای نیروگاهی هسته‌ای استحصال می‌شود.

شبکه برق روسیه ظرفیت تبادل ۳۰۰ هزار مگاوات برق را دارا است و سالانه ۱۲۰۰ تراوات ساعت برق می‌تواند از این شبکه مورد استفاده ۲۸۰ میلیون مشترک برق در این کشور قرار گیرد.

*دو مسیر برای کریدور انرژی شمال کشور و اتصال برق ایران و روسیه

با توجه به ظرفیت قابل توجه شبکه برق ایران و روسیه اتصال این ۲ شبکه می‌تواند مزایای گسترده‌ای را به وجود بیاورد، خصوصا اینکه اوج بار ۲ کشور در ۲ فصل مختلف می‌دهد. به عبارت دیگر زمانی که روسیه در فصل زمستان با کمبود برق مواجه می‌شود، ایران با مازاد تولید مواجه است و صادرات برق از مبدا ایران به مقصد روسیه می‌تواند اطمینان‌پذیری شبکه برق روس‌ها را افزایش دهد.

همچنین در فصل تابستان که ایران با حداکثر نیاز مصرف خود مواجه می‌شود، روسیه برق مازاد دارد و می‌تواند با تبادل این برق، زمینه تامین برق در کشور را فراهم کند.

بر این اساس به استناد مستندات موجود، اتصال شبکه برق ایران و روسیه تحت عنوان پروژه کریدور انرژی شمال ایران از ۲ مسیر در دستور کار است. مسیر اول اتصال شبکه برق ایران و روسیه از آذربایجان می‌گذرد و تحت عنوان خط اتصال برق «AIR»  شناخته می‌شود.

در سال‌های گذشته با موافقت ۳ کشور مقرر شده بود، مطالعات فنی این کریدور برقی توسط شرکت مشاور ایرانی انجام شده و هر ۳ کشور به طور مساوی هزینه‌های این پروژه را بر عهده بگیرند.

بر همین اساس، پرویز شاهبازاف، وزیر انرژی جمهوری آذربایجان با اشاره به اینکه در سال ۲۰۱۹ میلادی میان شرکت‌های آذر انرژی جمهوری آذربایجان، توانیر ایران و ۲ شرکت روسیه از جمله اپراتور سیستم انرژی واحد و روس ستی توافقنامه تدوین مشترک توجیه فنی و اقتضادی اتصال شبکه‌های برقی سه کشور به امضا رسید، گفت:« برای تدوین طرح توجیه فنی و اقتصادی اتصال شبکه‌های انرژی برق جمهوری آذربایجان، ایران و روسیه شرکت بین المللی مهندسی مهندسین مشاور موننکو ایران مشغول بکار شده شده و در حال حاضر کار‌ها در زمینه تدوین این سند ادامه دارد.»

لازم به تاکید است که مسیر دوم اتصال شبکه برق ایران و روسیه نیز از مسیر ارمنستان و گرجستان می‌گذرد و تحت عنوان کریدور برق «AGIR»  شناخته می‌شود.

*آغاز عملیات اجرایی اتصال برقی ایران و روسیه از اردیبهشت ۱۴۰۱

در همین راستا، محمدعلی فرحناکیان، مشاور وزیر نیرو در امور بین‌المل در بیان جزئیات پروژه کریدور انرژی شمال کشور از مسیر آذربایجان گفت: «اکنون قراردادها منعقد شده و نیمی از مطالعات مربوط به همراه گزارش‌های تخصصی برای مراجع متخصص سه کشور ارسال شده است گه اگر این نظرها برای شرکت مشاور ایرانی بازگردد، طبق قرارداد باید تا حدود اریبهشت ماه یال  ۱۴۰۰ این کار انجام و تدارکات برای عملیاتی اجرا آغاز شود.»

همچنین علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو در دیدار با سفیر جمهوری آذربایجان ضمن تاکید بر آمادگی برای توسعه و تداوم تبادل برق بین ایران و جمهوری آذربایجان، گفت: «مطالعاتی در زمینه همکاری ایران، آذربایجان و روسیه درباره برق انجام شده و این آمادگی از سوی ایران برای آغاز همکاری درخصوص سنکرون شبکه‌های برق این کشورها وجود دارد.»

تغییر رویکرد اتفاق افتاده در دولت سیزدهم و تمرکز بر استفاده از ظرفیت ژئوپلتیک کشور به منظور توسعه دیپلماسی برق می‌تواند در آینده انرژی کشور بسار موثر واقع شده و گام بلندی در تبدیل شدن ایران به قطب انرژی منطقه برداشته شود.

با توجه به این موضوع، اتصال شبکه برق ایران و روسیه در قالب کریدور انرژی شمال کشور قطعه اول پازل توسعه روابط دیپلماسی اقتصادی تلقی می‌شود.