بازار ارزهای دیجیتال در ایران چگونه است؟ / نگاهی به قانون گذاری حوزه رمزارزها در کشورهای مختلف
بعد از داغ شدن تب رمزارزها در سطح جهانی، علاوه بر فعالان این حوزه، دولت‌ها نیز به فکر قانون‌گذاری در این زمینه افتاده‌اند. قوانینی از جمله مجوز فعالیت، به رسمیت شناختن، چگونگی پرداخت مالیات و غیره. بعضی از کشورها در حال حاضر هیچ مالیاتی بابت فعالیت در این حوزه دریافت نمی‌کنند.
اقتصاد آنلاین - شیرکو سهرابی؛ در حوزه اقتصاد پولی و کسب و کار، معمولا اولین قانون‌گذاری که دولت‌ها به آن فکر می‌کنند این است آیا کسب و کار مذکور شامل مالیات می‌شود و این مالیات چقدر باید باشد. حوزه فناوری بلاک‌چین که بخش مالی آن همان حوزه رمزارز است در شرایط فعلی به عنوان یک کسب و کار تلقی می‌شود. در شرایط فعلی قوانین صریح و قطعی در سطح جهانی برای این حوزه گرفته نشده است. اما در حوزه مالیات بعضی از کشورها انتخاب کردند، فعالیت در این حوزه را معاف از مالیات کنند.
بعد از انقلاب صنعتی، زمانی که دنیا از یک فضای سنتی به سیستم مدرن تغییر جهت داد، شاهد تغییرات زیادی در سطح جهانی بودیم. معمولا با آمدن هر فناوری جدید در مراحل اول، مردم و سپس دولت‌ها آن را انکار کرده یا مانع پیشرفت تکنولوژی مذکور می‌شوند. فناوری بلاک‌چین با حوزه مالی رمزارز نیز از تازه‌ترین تکنولوژی‌های قرن است که مخالفان و موافقان زیادی دارد.
با توجه به شکل زیر ۶ کشور آلمان، سوئد، سنگاپور، امارات، السالوادور و پرتغال در ازای فعالیت در حوزه رمزارز هیچ‌گونه مالیاتی دریافت نمی‌کنند. در ادامه گزارش چگونگی برخورد هر کدام از این کشورها تشریح می‌شود.
۱. آلمان
آلمان چهارمین اقتصاد بزرگ دنیا است. این کشور به نسبت کشورهای قدرتمند دنیا، موضع ملایم‌تری در حوزه رمزارز اتخاذ کرده است. طبق قوانین مالی این کشور، بیت‌کوین جزو دارایی اصلی تلقی نمی‌شود و لذا مالیاتی بابت آن دریافت نمی‌شود. در واقع بیت‌کوین و دیگر رمزارزها با عنوان دارایی‌های دیگر لیست شده‌اند که سبب می‌شود به عنوان یک دارایی خصوصی در نظر گرفته شوند. البته لازم به ذکر است که آلمان تنها در صورت فروش ارز دیجیتال در همان سالی که خریداری شده است مالیات می‌گیرد. به‌عبارت‌دیگر در صورتی که در رمزارزها سرمایه‌گذاری و یا به عبارتی هولدر بلندمدت بیشتر از یک سال باشید بابت فروش دارایی شما مالیاتی دریافت نمی‌شود. همچنین سرمایه‌گذارانی که دارایی‌ها خود را حفظ می‌کنند، چنانچه دارایی‌های خود را در کمتر از ۱۰ سال بفروشند، مشمول پرداخت مالیات هستند. بر خلاف نگه داشتن رمزارز، در صورتی که بخواهید دارایی دیجیتال خود را حفظ کنید و از مالیات معاف شوید باید مدت بیشتری صبر کنید.
۲. سوئد
معاملات رمزارز در کشور سوئد جرم محسوب نمی‌شود. اما در این کشور هیچ گونه قوانین مشخص و شفافی نیز ارائه نشده است. بانک مرکزی سوئد بارها اعلام کرده که رمزارزها را نمی‌توان به عنوان پول در نظر گرفت و فعلا هیچ گونه قوانین مالیاتی مشخصی در این کشور وضع نشده است.
۳. پرتغال
این کشور ملایم‌ترین موضع را در خصوص رمزارزها گرفته است. در سال ۲۰۱۹ روزنامه تجاری محلی Jornal de Negócios خبر معافیت مالیاتی تجارت و مبادله رمزارزها را منتشر کرد و اظهار داشت که به گفته‌ی مقامات، پرداخت حقوق با رمزارزها و هرگونه مبادلات و خرید فروش رمزارزها معاف از مالیات است؛ بنابراین هیچ مالیات بر درآمدی برای درآمدهای رمزارزی در این کشور نیز وجود ندارد.
۴. امارات
هرچند امارات کاملا از تکنولوژی بلاک‌چین استقبال کرده است و فعالیت‌های زیادی در این زمینه دارد. اما قانون‌گذاری حوزه رمزارز در این کشور همچنان در هاله ابهام است. دولت امارات بیشتر به دنبال رمزارز ملی خود است تا بر اساس آن قوانین مالیاتی و دیگر قوانین حوزه پرداخت را تدوین نماید. اما در حال حاضر بابت فعالیت‌های رمزارز در امارات مالیاتی دریافت نمی‌شود.
۵. سنگاپور
این کشور که همیشه به عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی آسیا مطرح بوده است، موضع متعادلی در حوزه رمزارز اتخاذ کرده است. نکته جالب توجه این است فعالیت در حوزه رمزارز در کشور سنگاپور کاملا قانونی و تحت قوانین دقیقی است. البته این بدین معنا است که بیت‌کوین و دیگر رمزارزها به عنوان دارایی شخصی در نظر گرفته می‌شوند و هیچ‌گونه مالیات بر سودی به ازای آنها دریافت نمی‌شود. اما دولت سنگاپور به دلیل نوسانات بالای این ارزها آنها را به عنوان پول رسمی در نظر نگرفته است. پس به طور خلاصه می‌توان گفت تمام فعالیت‌های مربوط به حوزه رمزارز در کشور سنگاپور منع قانونی ندارد و افراد به اختیار خود می‌توانند فعالیت کند.
۶. السالوادور
کشور السالوادور تنها کشور جهان است که در حال حاضر بیت‌کوین را به عنوان پول رسمی خود قبول کرده و به رسمیت شناخته است. بر اساس این قانون تمام کسب و کارها باید مبنای معاملات مالی خود را بیت‌کوین قرار دهند. نایب بوکله رییس‌جمهور این کشور، کیف پول رسمی چیو را برای مبادلات بیت‌کوین به شهروندان این کشور معرفی کرده است و اخیرا برای جذب سرمایه‌گذاران، فعالان این حوزه از پرداخت هرگونه مالیات بر درآمد و سود سرمایه معاف شده‌اند.
وضعیت قانون‌گذاری رمزارز در ایران
در کشور ایران نیز بالاترین مقام مسئول نظارتی قوه قضاییه است که بعد از تصویب قانون بر روی آن قانون نظارت می‌کند. اما از آنجا که هنوز هیچ قانونی مبنی بر جرم بودن یا نبودن فعالیت در حوزه رمزارز مطرح نشده است، لذا نمی‌توان آن را جرم خواند. مقامات این قوه نسبت به فعالیت مردم در حوزه رمزارز هشدار داده‌اند و اعلام کرده‌اند، هرچند منع مردم به دلیل نبود قانون راهکار درستی نیست و باید مجلس، دولت و قوه قضاییه در این مورد چاره‌اندیشی و قانون‌گذاری کنند.
هرچند در روزهای گذشته جعفر منتظری، دادستان کل کشور هشدار داد "مردم تا زمانی که تکلیف رمزارز به موجب قانون و از منظر قانونی مشخص نشده وارد سرمایه‌گذاری در این حوزه نشوند، زیرا بسیاری از مردم که در این معرکه وارد شدند، با مشکل روبه‌رو هستند".
بانک مرکزی بارها بیت‌کوین را به عنوان وسیله پرداخت در سطح کلان رد کرده است و موضع فعلی کشور ایجاد رمزارز ملی ایران در آینده است. در مورد استخراج رمزارز نیز، این فعالیت فقط با کسب مجوز از وزارت صنعت معدن تجارت ممکن است و هرگونه استخراج بدون مجوز غیرقانونی است. در خصوص وضع قوانین مالیاتی، همان‌طور که گفته شد چون قوانین مشخصی در این حوزه وجود ندارد طبیعتا هیچ‌گونه چارچوب قانونی برای گرفتن مالیات ارائه نشده است. معمولا مهم‌ترین مرجع‌های تصمیم‌گیری در این حوزه مجلس و بانک مرکزی است، بنابراین سعی می‌کنیم آخرین تصمیمات این دو نهاد مورد بررسی قرار گیرد.
بانک مرکزی
بانک مرکزی ایران در تاریخ ۹ دی‌ماه ۱۳۹۶ ممنوعیت معامله بیت‌کوین و دیگر رمزارزها را در تمام مراکز مالی کشور ممنوع کرده است. اما این حکم به معنای ممنوعیت کامل بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال نبود. طبق این اطلاعیه هرگونه استفاده و خرید و فروش بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال در بانک‌ها، موسسات مالی و صرافی‌های دارای مجوز بانک مرکزی رسما ممنوع اعلام شد. در واقع تنها بانک و صرافی‌های زیر نظر بانک مرکزی از خرید و فروش بیت‌کوین به صورت رسمی منع شدند. در خصوص ایجاد ارز دیجیتال ملی نیز بانک مرکزی مجری اصلی این طرح است ولی هنوز هیچ اقدام واضحی در این خصوص ارائه نشده است.
مجلس شورای اسلامی
مجلس شورای اسلامی در ۲۴ شهریور ۱۴۰۰ موضع خود در مورد رمزارزها را بدین‌گونه بیان کرده است که رمزارزها در هر صورت چه قانون‌گذاری شوند چه نشوند می‌توانند بر حوزه اقتصادی کشور تاثیر بگذارند. در واقع این حوزه یک فناوری جدید است و اگر نادیده گرفته شود نمی‌توان از فرصت‌های موجود بازار رمزارز استفاده کافی کرد؛ بنابراین دیدگاه مجلس بر این است که تمام نهادهای مالی کشور باید بعد از اینکه ماهیت بیت‌کوین از لحاظ حقوقی بررسی شد، قوانین شفافی ارائه کنند. این قوانین شامل شیوه فعالیت صرافی‌ها، مالیات، چگونگی خرید و فروش و دیگر مسائل مالی این حوزه است.
