پرده برداری از نحوه دور زدن تحریم ایران
مقامات وزارت نفت و شرکت‌های تابعه آن در روزهای اخیر از توسعه بخش گازی و افزایش تولید ایران خبر داده‌‌‌‌‌‌اند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای‌اقتصاد؛ سایمون واتکینز، نویسنده وب‌سایت اویل‌پرایس که در گذشته نیز مقالات بسیاری در زمینه صنعت نفت و گاز ایران و نقش روابط ژئوپلیتیک در آن نوشته، در مقاله جدید خود به‌دنبال اولویت‌های توسعه گازی ایران با همکاری شرکا پرداخته است. او در این مقاله مدعی‌شده که ایران برای توسعه فاز۱۱ پارس‌جنوبی با شرکت‌های چینی همکاری می‌‌‌‌‌‌کند و از نحوه دورزدن تحریم‌ها توسط شرکت‌های چینی پرده‌برداری کرده است.
مشارکت پکن و مسکو در توسعه گازی ایران
وی همچنین می‌گوید از دیگر اولویت‌های اصلی ایران در زمینه افزایش تولید در صنعت نفت و گاز، توسعه میادین پرشماری است که در گذشته بر سر توسعه آنها با شرکای روسی به توافق رسیده بود؛ اما به دلیل اعمال مجدد تحریم‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، این طرح‌ها ناکام مانده بودند.
برنامه ایران برای افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی
میزان رسمی تخمینی ذخایر گاز طبیعی اثبات شده ایران به ۷۸/ ۳۳ تریلیون مترمکعب رسیده است که پس از روسیه، دارای ۱۷درصد کل گاز جهان و بیش از یک‌سوم ذخایر اوپک در رتبه دوم قرار دارد. واتکینز که پیشتر در مقاله‌‌‌‌‌‌‌هایی مدعی شده بود که ذخایری در میدان چالوس کشف شده‌‌‌‌‌‌اند و مقامات داخلی ادعای‌‌‌‌‌‌های وی را کذب خواندند، می‌گوید اگر این ذخایر را هم اضافه کنیم مجموع ذخایر گاز ایران به ۹/ ۴۰ تریلیون مترمکعب می‌رسد که ایران را به بزرگ‌ترین دارنده منابع گازی جهان بدل می‌‌‌‌‌‌کند.
در این گزارش گفته شده که ایران در کنار هم‌‌‌‌‌‌پیمانان قدرتمند خود یعنی چین و روسیه که با آنها توافق‌نامه‌های همکاری جامع و بلندمدت دارد، می‌خواهد که تولید گاز طبیعی خود را در میانه رشد بی‌سابقه بهای جهانی این حامل انرژی، افزایش دهد. به گفته محسن خجستهمهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، اولین محور ابتکار جدید ایران، سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری ۱۱میلیارد دلاری برای افزایش ظرفیت گاز به میزان۲۴۰ میلیون مترمکعب در روز در سال ۲۰۲۲ متمرکز خواهد بود.
اویل‌پرایس می‌گوید که تمرکز اصلی این جاه‌‌‌‌‌‌طلبی، بر میدان گازی بزرگ پارس‌جنوبی و مشخصا فاز ۱۱ آن خواهد بود. پارس‌جنوبی دارای ذخایر گازی در حدود ۲/ ۱۴ تریلیون مترمکعب است و همچنین ۱۸میلیارد بشکه میعانات گازی را در خود جای داده است. پارس‌جنوبی حدود ۴۰درصد از کل ذخایر تخمینی گاز ایران را به خود اختصاص داده و حدود ۸۰درصد تولید گاز ایران هم برعهده این میدان عظیم است. این میدان برای استراتژی کلی ایران در راستای حفظ و حتی افزایش تولید گاز طبیعی نقشی بسیار حیاتی دارد.
نویسنده اویل‌پرایس می‌گوید که این میدان همچنین برای برنامه‌‌‌‌‌‌های آتی ایران برای تبدیل‌شدن به یک قدرت جهانی در بازار گاز طبیعی مایع (LNG) حیاتی است. واتکینز همچنین معتقد است که فاز۱۱ پارس‌جنوبی کانون اصلی جنگ قدرت میان آمریکا از یک‌سو و چین و روسیه از سوی دیگر بوده و اروپا نیز در میانه این جنگ گرفتار شده است.
داستان فاز۱۱ پارس‌جنوبی و مشارکت چین
در سال ۲۰۱۸ تحت‌فشار ایالات‌متحده، غول نفتی فرانسوی توتال‌انرجیز (TotalEnergies) مجبور شد که از سهم ۱/ ۵۰درصدی خود که در فاز۱۱ پارس‌جنوبی که ارزشی ۸/ ۴ میلیارد دلاری داشت، کنارگیری کند. پس از این اتفاق، شرکت ملی نفت چین (CNPC) به‌عنوان شریک این پروژه، سهم شرکت فرانسوی را در اختیار گرفت و آن را به سهام ۳۰درصدی خود در این پروژه افزود.
شرکت پتروپارس هم سهمی ۹/ ۱۹درصدی از این پروژه در اختیار داشت. شرکت ملی نفت چین با توجه به سودمندی بسیار زیاد این پروژه و قرارداد همکاری ۲۵ ساله با ایران، آماده بود که به توسعه این سایت گازی ادامه دهد، اما با افزایش فشار آمریکا بر چین در جنگ تجاری، پکن تصمیمی کلیدی در زمینه سیاستگذاری خود اتخاذ کرد و تا جایی که امکان داشت، تلاش کرد در پروژه‌‌‌‌‌‌های برجسته نفت و گاز حضور علنی کمتری داشته باشد.
در صدر فهرست این پروژه‌‌‌‌‌‌ها، فاز۱۱ پارس‌جنوبی قرار داشت، بنابراین شرکت ملی نفت چین به‌طور علنی در اکتبر سال ۲۰۱۹ از این پروژه خارج شد و ظاهرا سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاری بیشتر در آن را هم از دسامبر۲۰۱۸ به حالت تعلیق درآورده بود.
واتکینز ادعا می‌‌‌‌‌‌کند که با این حال، فعالیت‌های چین در فاز۱۱ و در جاهای دیگر متوقف نشد، بلکه ظاهر آن به شکلی کمتر برجسته و قابل‌رویت تغییر یافت که در نتیجه توان تحریم توسط آمریکا در این مورد کاهش یافت.
در نتیجه این استراتژی، چین با درگیرشدن در یک‌سری پروژه‌‌‌‌‌‌های قرارداد مشخص، به توسعه میادین نفت و گاز ایران از میادین نفتی آزادگان، یاران‌شمالی، یاران‌جنوبی و میدان گازی پارس‌جنوبی روی آورده است. این پروژه‌‌‌‌‌‌های قرارداد مشخص جداگانه، شامل قراردادهای صرفا حفاری، صرفا تعمیر و نگهداشت میدان، صرفا تعویض قطعات یا ذخیره‌‌‌‌‌‌سازی یا فناوری می‌شود، در واقع این قراردادها، مجموعه‌‌‌‌‌‌ای از قراردادهای کوچک با هدف واحد (contract-only) هستند.
واتکینز می‌گوید که بسیاری از این کارها از طریق شرکت‌های به ظاهر کوچک‌تری انجام می‌شوند که کمتر از بازیگران دولتی بزرگ شناخته شده‌‌‌‌‌‌اند و تبلیغات کمی را به خود جلب می‌‌‌‌‌‌کنند یا اصلا تبلیغاتی ندارند؛ اما از آنجایی که همه این شرکت‌ها در چین بخشی از دولت هستند، از نظر قانونی موظفند در جهت آنچه حزب کمونیست چین به آنها می‌گوید، کار کنند. وی در مقاله خود مدعی شده که بسته شدن دایره ادامه مشارکت چین در فاز۱۱ پارس‌جنوبی و میدان آزادگان‌جنوبی این‌گونه است که همکاری‌‌‌‌‌‌های قرارداد مشخص آنها، صرفا با شرکت پتروپارس انجام می‌شود.
شرکت ملی نفت چین همچنین برای هریک از مشکلات بانکی - به‌ویژه عدم‌امکان استفاده از دلار آمریکا - که به دلیل تحریم‌های واشنگتن ایجاد شده، راه‌‌‌‌‌‌حلی دارد. این شرکت برای مقابله با تحریم‌ها از واحد بانکی ویژه‌‌‌‌‌‌ای تحت‌عنوان بانک کونلون استفاده می‌‌‌‌‌‌کند که ابزاری برای تامین‌مالی و تسویه حساب‌‌‌‌‌‌ها است و پیشتر نیز برای خرید نفت از ایران در دوران تحریم‌های سال۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ سازمان ملل علیه ایران از آن استفاده کرده بود.
زنده‌شدن همکاری‌‌‌‌‌‌های گسترده با مسکو
در این گزارش آمده گذشته از پارس‌جنوبی که با مشارکت چین و میدان گازی چالوس که به ادعای واتکینز با همکاری روسیه توسعه خواهد یافت؛ به گفته خجستهمهر، ایران به‌دنبال توسعه میدان گاز طبیعی پارس‌شمالی با هزینه ۴میلیارد دلاری برای افزایش تولید سریع ۱۰۰میلیون مترمکعبی است. این میدان که تا پیش از کشف پارس‌جنوبی، بزرگ‌ترین مخزن گاز ایران بود، در ۱۲۰کیلومتری بوشهر واقع شده و حدود ۶۷/ ۱تریلیون مترمکعب گاز درجا دارد و حجم قابل‌برداشت آن به‌طور محافظه‌کارانه حدود ۳۳/ ۱تریلیون مترمکعب برآورد می‌شود.
مطالعات نشان داده‌‌‌‌‌‌اند که این میدان در وضعیت کارآمدی برای افزایش بسیار سریع تولید گاز طبیعی است و افزایش تولید ۱۰۰میلیون مترمکعبی در روز گاز طبیعی و به‌دست‌آوردن سالانه ۲۰میلیون تن گاز بازیابی شده برای تولید LNG، طی کمتر از ۱۲ماه در این میدان امکان‌‌‌‌‌‌پذیر است. گفتنی است که این رقم تنها مربوط به توسعه پارس‌جنوبی در یک‌‌‌‌‌‌سال است؛ در حالی که تولید سالانه LNG قطر ۷۷ میلیون تن در سال است که این کشور را به یک ابرقدرت در این صنعت بدل کرده است.
در این گزارش همچنین آمده که ایران برای توسعه تولید گاز خود بر میادینی تمرکز دارد که قبل از خروج یک‌‌‌‌‌‌جانبه آمریکا از برجام قرار بود توسط شرکت‌های روسی انجام شوند. میدان کیش، یکی از این میدا‌‌‌‌‌‌ن‌‌‌‌‌‌ها بود که در سال۲۰۱۵ بر سر توسعه آن در کنار میادین پارس‌شمالی، فرزاد A و B توسط شرکت گازپروم (Gazprom) توافق حاصل شد.
شرکت گازپروم نفت (GazpromNeft) نیز قرار بود میادین نفتی چنگوله و چشمه‌خوش را توسعه دهد. همچنین قرار بود شرکت تات‌‌‌‌‌‌نفت (Tatneft) در زمینه توسعه میدان نفتی دهلران، زاروبژنفت (Zarubezhneft) در توسعه میادین آبان و پایدار غرب و شرکت لوک‌اویل (Lukoil) در توسعه میادین نفتی آب‌تیمور و منصوری مشارکت کنند و ایران به‌دنبال زنده‌کردن این همکاری‌‌‌‌‌‌ها است. همه این قراردادها از زمان اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا در سال ۲۰۱۸ با تاخیر یا تغییر مواجه شدند. واتکینز می‌گوید در شرایط فعلی، تخمین زده می‌شود میدان گازی کیش به اندازه ۵فاز پارس‌جنوبی دارای گاز باشد و ایران قصد دارد آن را ۳ فاز توسعه داده و تولید در آن را به حداقل ۱۴۲میلیون مترمکعب در روز برساند.
