علایم و درمان نارسایی اولیه تخمدان

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تبیان؛ در نارسایی اولیه تخمدان، تخمدان هر ماه آنطور که باید یک تخمک آزاد نمی‌کند. به نارسایی اولیه تخمدان، یائسگی زودرس هم می‌گویند؛ اما این عبارت‌ها چندان هم درست نیستند، زیرا یک خانم که دچار نارسایی اولیه تخمدان است ممکن است تخمدان‌هایش همچنان عملکردهایی داشته باشد.

تخمدان‌ها یک جفت اندام بیضی شکل در پایین شکم خانم‌ها هستند. تقریبا ماهی یک بار، یکی از تخمدان‌ها یک تخمک آزاد می‌کند. تخمدان‌ها تولیدکننده‌ی هورمون‌های استروژن و پروژسترون نیز هستند. این عملکردهای تخمدان‌ها در بارداری، سیکل قاعدگی و رشد سینه‌ها نقش دارند.

خانمی که دچار نارسایی اولیه تخمدان است ممکن است تخمک‌های کمتری داشته باشد یا تخمدان‌هایش بالغ نشده یا به درستی تخمک آزاد نکنند. در نتیجه این تخمدان‌ها به مقدار نرمال هورمون تولید نمی‌کنند و همه‌ی این‌ها باعث ایجاد علائم POI می‌شوند.

نارسایی اولیه تخمدان با یائسگی یکسان نیست. یائسگی به طور طبیعی حدود پنجاه سالگی رخ می‌دهد. در زمان تغییر و تحولات پیش از یائسگی، تخمدان‌ها مقدار کمتری هورمون تولید می‌کنند و این زمان به دوره‌ی پیش از یائسگی معروف است. در زمان یائسگی، تخمدان‌ها هر ماه تخمک آزاد نمی‌کنند و سیکل قاعدگی متوقف می‌شود. اما در مورد خانم‌هایی که دچار نارسایی اولیه تخمدان هستند، ممکن است سیکل قاعدگی نامنظم و یا حتی نرمال باشد. همچنین حتی شاید تخمدان‌ها تخمک هم داشته باشند.

POI مشکل نادری نیست اما فقط برای خانم‌های زیر چهل سال پیش می‌آید و در دهه سی زندگی شایع‌تر از دوره نوجوانی یا دهه بیست زندگی است. هم خانم‌هایی که سابقه بارداری دارند و هم خانم‌هایی که تا به حال باردار نشده‌اند می‌توانند به این مشکل دچار شوند.

علت نارسایی اولیه تخمدان چیست؟

محققان در حال مطالعه‌اند تا به طور دقیق‌تر به علت‌های POI پی ببرند. نارسایی اولیه تخمدان می‌تواند ناشی از هر دلیلی باشد که باعث کاهش تعداد تخمک‌های تولید شده در تخمدان‌ها می‌شود. همچنین در صورتی که تخمدان‌ها هورمون کافی تولید نکنند، POI می‌تواند روی بدهد، حتی اگر تعداد تخمک‌ها عادی باشد.

برخی از علت‌های شناخته شده‌ی نارسایی اولیه تخمدان شامل موارد زیر می‌شود:

. بیماری خودایمنی که باعث می‌شود بدن آنتی بادی‌هایی بسازد که به تخمدان‌ها حمله‌ور شوند.

. اختلالات خوردن

. عوارض ژنتیکی مانند سندرم ترنر، سندرم فراژیل X یا ایکس شکننده و یا گالاکتوزمی

. عفونت‌هایی که به تخمدان‌ها آسیب می‌زنند، مانند اوریون

. مشکلاتی در هورمون‌هایی که تنظیم کننده‌ی تخمدان‌ها هستند، مانند هورمون محرک فولیکول (FSH)

. عمل جراحی روی تخمدان‌ها

. بیماری تیروئید

. سمومی که بر تخمدان‌ها اثر می‌گذارند، مانند سموم ناشی از شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی

در بیشتر موارد علت نارسایی اولیه تخمدان مشخص نیست.

چه کسانی در معرض نارسایی اولیه تخمدان هستند؟

در صورتی که بیماری تیروئید، برخی از عفونت‌ها و یا یک سری از بیماری‌ها را داشته باشید بیشتر احتمال دارد به POI دچار شوید. همچنین اگر تحت درمان‌هایی برای سرطان قرار گرفته باشید ممکن است دچار نارسایی زودرس تخمدان شوید. ضمنا نارسایی اولیه تخمدان می‌تواند جنبه‌ی ژنتیکی هم داشته باشد.

علائم نارسایی اولیه تخمدان چیست؟

بیشتر خانم‌هایی که به POI مبتلا هستند، پیش از اینکه علائم‌شان شروع شود بلوغ طبیعی دارند و پریودهای‌شان نیز عادی است. علائم نارسایی اولیه تخمدان:

. کاهش میل جنسی

. گُرگرفتگی‌ها و تعریق‌های شبانه

. ناباروری

. پریودهای نامنظم یا کلا توقف پریود

. تحریک پذیری عصبی

. رابطه جنسی دردناک به دلیل نازک شدن و خشکی واژن

خیلی از این علائم با علائم یائسگی نرمال مشابه‌اند. برخی از خانم‌هایی که به نارسایی زودرس تخمدان دچارند پریودهای منظم دارند و علائمی از این عارضه بروز نمی‌دهند. برخی دیگر نیز ممکن است علائمی داشته باشند که گاهی هست و گاهی نیست.

نارسایی اولیه تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک از شما درباره‌ی سابقه پزشکی‌تان و علائمی که دارید می‌پرسد. بعضی از خانم‌ها در ابتدا وقتی متوجه نارسایی تخمدان‌های خود می‌شوند که سیکل قاعدگی نرمال‌شان بعد از بارداری یا بعد از توقف مصرف قرص ضدبارداری شروع نمی‌شود. خیلی از خانم‌ها  پیش از اینکه نارسایی اولیه تخمدان‌شان تشخیص داده شود، سال‌ها پریودهای نامنظم دارند.

ضعیف و کم تراکم شدن استخوان‌ها یکی از پیامدهای ممکن نارسایی اولیه تخمدان است. پوکی استخوان می‌تواند احتمال شکستن استخوان را افزایش دهد. پزشک توصیه‌هایی مبنی بر حفظ سلامت استخوان‌ها خواهد کرد که می‌تواند شامل مصرف کلسیم و ویتامین D‌ بیشتر، ترک سیگار و ورزش بیشتر شود

پزشک متخصص زنان ممکن است از لگن‌تان معاینه‌ای به عمل بیاورد. عوارضی غیر از نارسایی اولیه تخمدان هم می‌توانند باعث پریودهای نامنظم شوند. برای تشخیص عارضه‌ی اصلی، پزشک خون شما را از جهت هورمون محرک فولیکول آزمایش می‌کند. در خانم‌هایی که در آستانه‌ی یائسگی هستند و دیگر تخمک آزاد نمی‌کنند، هورمون FSH بالاتر است. این هورمون در زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند هم بالاست. همین تست به تنهایی می‌تواند برای تشخیص کافی باشد. پزشک ممکن است برای شناسایی دیگر علت‌های علائمی که داری تست‌های دیگر نیز توصیه کند:

. تست بارداری

. آزمایش خون برای سطح پرولاکتین و هورمون‌های تیروئید. اینها هورمون‌های دیگری هستند که می‌توانند باعث علائم نارسایی زودرس تخمدان شوند.

. اتوآنتی بادی‌های آدرنال برای بررسی از جهت یک علت خودایمنی

. تست ژنتیک برای بررسی علت‌های ژنتیکی

. تست تراکم استخوان برای بررسی پوکی استخوان ناشی از پایین بودن استروژن

نارسایی اولیه تخمدان چگونه درمان می‌شود؟

نارسایی زودرس تخمدان با روش‌های گوناگونی درمان می‌شود. این درمان ممکن است توسط متخصص زنان که در غدد درون ریز باروری تخصص دارد انجام شود. بیشتر خانم‌هایی که نارسایی اولیه تخمدان دارند نیاز به هورمون درمانی با استروژن دارند. این شیوه درمانی می‌تواند از کاهش تراکم استخوان و دیگر علائم کاهش استروژن مانند خشکی واژینال تا حدودی کم کند. پروژسترون نیز به خانم‌هایی داده می‌شود که عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) انجام نداده‌اند و استروژن دریافت می‌کنند. پزشک شما احتمالا توصیه می‌کند تا زمانی که به سن طبیعی یائسگی برسید، استروژن و پروژسترون مصرف کنید.

در برخی از خانم‌ها، درمان عارضه‌ی اصلی می‌تواند به درمان POI نیز کمک نماید؛ مثلا درمان بیماری تیروئید یا یک اختلال خوردن ممکن است از علائم نارسایی اولیه تخمدان بکاهد.

احتمال باروری برای زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند کم است. خیلی از خانم‌هایی که به این عارضه دچارند ممکن است تمایل داشته باشند فرزندانی داشته باشند. اگر دچار نارسایی اولیه تخمدان هستید و می‌خواهید باردار شوید، پزشکتان احتمالا این توصیه‌ها را به شما می‌کند:

. مصرف داروهایی برای تقویت رهاسازی تخمک، مثلا کلومیفن سیترات

. استفاده از یک تخمک اهدایی به جای تخمک خودتان

. استروژن درمانی نیز می‌تواند احتمال باردار شدنتان را بالا ببرد. تعداد کمی از زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند می‌توانند به طور طبیعی باردار شوند. اگر هم قصد دارید از بارداری جلوگیری کنید پیش از مصرف قرص ضد بارداری با پزشک مشورت کنید.

عوارض احتمالی نارسایی اولیه تخمدان چیست؟

ضعیف و کم تراکم شدن استخوان‌ها یکی از پیامدهای ممکن نارسایی اولیه تخمدان است. پوکی استخوان می‌تواند احتمال شکستن استخوان را افزایش دهد. پزشک توصیه‌هایی مبنی بر حفظ سلامت استخوان‌ها خواهد کرد که می‌تواند شامل مصرف کلسیم و ویتامین D‌ بیشتر، ترک سیگار و ورزش بیشتر شود.

برخی از خانم‌ها وقتی متوجه می‌شوند به نارسایی اولیه تخمدان دچارند ناراحت می‌شوند، خصوصا اگر قصد بچه‌دار شدن داشته باشند. همین می‌تواند موجب افسردگی و اضطراب شود. پس لازم است با یک روانشناس مشورت کنید.

بیماری‌های قلبی و همان‌طور که گفته شد ناباروری از دیگر عوارض نارسایی زودرس تخمدان هستند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که چند ماه است پریودهایتان نامنظم شده یا دیگر علائم نارسایی اولیه تخمدان را دارید به پزشک زنان مراجعه کنید.