حجره ها سوت و کور، انبارها پر از کالا / حال و هوای بازار فرش دستباف در اولین سال از قرن جدید
حجره‌ها سوت و کور، انبارها پر از کالا، این حال و هوای این روزهای بازار فرش دستباف است که به دلیل بی‌مهری‌های دولت و خریداران داخلی از یک سو و اجرای سرسختانه سیاست ممنوعیت واردات فرش دستباف به بازار آمریکا از سوی دیگر، شرایط سختی را می‌گذراند؛ به خصوص اینکه قدرت خرید مردم هم به شدت کاهش یافته و خرید فرش دستباف به جای فرش ماشینی در سبد آنها، رنگ باخته است؛ اما کمتر کسی می‌داند که قیمت برخی فرش‌های دستباف داخلی با برخی فرش‌های ماشینی برابری می‌کند.
اقتصادآنلاین - محبوبه فکوری؛ بازار همچنان شلوغ است و رفت و آمدها در محدوده باب همایون و میدان توپخانه پر سر و صدا؛ اما در این هیاهو، این حجره‌های سوت و کور هستند که کسی با چشم خریدار به کالاهایشان نگاه نمی‌کند. قدرت خرید مردم کم شده و فرش‌فروشان این را به خوبی می‌دانند.
کافی است در هوای پاییزی خیابان‌های مولوی و شرق سیروس و حتی بوذرجمهری در شمال و خیام در غرب قدم بزنیم تا خود را در راسته فرش‌فروشان بازار تهران ببینیم؛ یعنی درست در همسایگی بازار کفاشان. حالا هر دو صنف حال و روز خوبی ندارند و مردم آنقدر که به وصله و پینه فرشها و کفش‌ها اهمیت می‌دهند، به خرید فرش نو رغبتی ندارند.
سال 1252بود که ساختمانی در دل بازار تهران، به نام «ساختمان بازار فرش ایران» لقب گرفت تا همه بدانند که در این فضای سرپوشیده، آوای زندگی، خنده و غم در فرش‌های عرضه شده در حجره‌های این ساختمان جاری است و خاطرات و خطرات دخترکان و زنان جوان و پیری را که بر تار و پود فرش نقش بسته است را معامله می‌کند.
حالا از آن همه سر و صدا و برو و بیا، ساختمانی باقی مانده است که در آن، هر چند امید همچنان جریان دارد اما یاد و خاطرات بیشتر از هر چیز دیگری خودنمایی می‌کند؛ حجره‌هایی که بر در و دیوار آن، تصویر سفرکردگانی است که روزگاری را از صبح تا شام با خرید، فروش و تعمیرات فرش دستباف سر می‌کرده‌اند و حالا نوادگان و فرزندانشان راه آنها را ادامه می‌دهند.
گشت و گذاری در محوطه این بازار و کوچه و پس کوچه‌های آن، به خوبی خاطراتی را یادآوری می‌کند که تجار و بازرگانان داخلی و خارجی برای رونق این هنر-صنعت اصیل ایرانی رقم زده‌اند و هستند هنوز هم کسانی که تاریخ مصور معاملات فرش دستباف هستند و از روزهایی می‌گویند که به دلیل وفور متقاضیان خارجی فرش دستباف ایرانی، وقت سر خاراندن هم نداشتند.
آنها حتی از روزهایی می‌گویند که در برخی مقاطع بازار باز هم کساد شده بود و اگر کاسبی در آن روز، دخل خود را با فروش یک فرش پر کرده بود و هم صنفش، روز را با دخل خالی به نیمه رسانده بود، مشتری دوم را به بهانه‌های مختلف روانه حجره دیگری می‌کرد تا بلکه گره روزی او هم به دست خریدار دیگری باز شود و چراغ همه کاسبان روشن بماند؛ اما حالا کمتر از آن حال و هوا می‌توان خبر گرفت، هر چند پیشکسوتان هنوز هم کار و کاسبی خود را با سنت‌های دیرینه خود پیش می‌برند.
مدتها است که بازار فرش دستباف ایرانی به دلیل تصور مردم از گرانی فرش رکود را تجربه می‌کند و خریداران داخلی آن قدر که برای خرید فرش ماشینی به برندهای داخلی اقبال نشان داده‌اند، بافندگان و تولیدکنندگان فرش دستباف را مورد عطوفت خود قرار نداده‌اند و به همین دلیل، سال‌ها است که حال و هوای این بازار این چنین است و بی‌مهری مسئولان، به خریداران فرش دستباف هم سرایت کرده و بدتر از همه اینکه، دولت با اتخاذ برخی سیاست‌ها سبب شده تا تولیدکنندگان فرش‌های ماشینی به رقیبی برای فرش‌های دستباف تبدیل شوند و با تولید فرش‌های دستباف گونه تلاش نمایند تا پای مشتریان را از مغازه‌های فرش دستباف به طور کامل کنار بکشند.
یکی از فروشندگان فرش دستباف در گفتگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین می‌گوید: روزهای متوالی است که بازار فرش دستباف تهران از رونق افتاده است و اگرچه تا حدودی به دلیل بهبود فضای ناشی از کرونا و روانتر شدن تجارت در دنیا، باز هم خریداران خارجی کم و بیش در این بازار تردد می‌کنند؛ اما به طور کلی، بازار دیگر رونق سابق را ندارد و بسیاری از فرش‌های بافته شده در انبارها باقی مانده است؛ ضمن اینکه تولیدکنندگان هم کمتر سفارش فرش می‌گیرند و بیم آن را دارند که علیرغم گرانی مواد اولیه از جمله پشم و ابریشم و دستمزد بافندگان، نتوانند کالای تولیدشده را در بازار به راحتی بفروشند؛ بنابراین اکنون هم تولید فرش و هم تجارت آن دستخوش رکود شده است.
وی می‌افزاید: فرش دستباف بسته به منطقه‌ای که بافته شده و بافندگان ماهر و نیمه ماهری که آنها را می‌بافند قیمت‌های متعددی دارند؛ به نحوی که اکنون قیمت هر تخته فرش دستباف کرک بافت از حدود 8 میلیون تومان شروع می‌شود.
این فروشنده ادامه می‌دهد: البته اکنون تمایل مردم به خرید فرش‌های زیر سه متر و زرع و نیم بیشتر شده و دکوراسیون‌ها اجازه پهن کردن فرش‌های بزرگ پارچه‌تر را نمی‌دهند؛ اما باز هم مردم ترجیح می‌دهند به خصوص در مورد فرش‌های ابریشم باف، مرغوبیت را فدای متراژ نکنند و فرش‌های کوچکتر ولی به لحاظ نقشه و نوع بافت و ابریشم به کار رفته را خریداری نمایند.
یکی دیگر از فروشندگان می‌گوید: اکنون قیمت فرش‌های ماشینی با برخی از نرخ‌های فرش دستباف که عمدتا از سوی بافندگان کرک باف یا مناطق غیرمعروف تولید فرش دستباف بافته می‌شود، برابری می‌کند؛ اما تصور عامه مردم این است که فرش دستباف عمدتا کالای گرانی است و وسع آنها به خرید این فرشها نمی‌رسد.
او می‌افزاید: البته مناطق مختلف بافنده فرش دستباف، تنوع خوبی را به لحاظ قیمت و رنگ و طرح پیش روی مشتریان قرار می دهند و بنابراین مردم می‌توانند از این رده قیمتی هم بهره مند شده و جای فرش ماشینی را در سبد مصرفی خود با فرش دستباف عوض کنند.
این فروشنده فرش دستباف می‌گوید: یکی از مسیرهایی که اکنون بازار فرش دستباف را تحت فشار قرار داده، عدم فروش این کالا به بازارهای اصلی صادراتی از جمله آمریکا است؛ چراکه بخش عمده‌ای از این بازار صادراتی ایران متعلق به این کشور بود؛ اما اکنون بالغ بر دو سال است که صادرات فرش به امریکا متوقف شده و تجار ایرانی کمتر برای خرید فرش دستباف به بازار فرش مراجعه می‌کنند و خریدهای عمده دارند.
وی ادامه می‌دهد: اکنون بافندگان به دلیل اینکه مزدشان به موقع پرداخت نمی‌شود کمتر رو به بافت فرش می‌آورند؛ در حالیکه اگر دولت برنامه مشخصی برای بافندگان و حمایت از تولیدکنندگان فرش دستباف داشته باشد، حتما هم بازار داخلی رونق خواهد گرفت و هم می‌توان از طریق کشورهای ثالث، فرش دستباف ایرانی را به بازار امریکا رساند.
این تاجر فرش دستباف می‌گوید: هم اکنون بازارهای بسیاری هستند که نسبت به فرش دستباف ایرانی اطلاعات اندکی دارند و باید دولت با زمینه‌سازی هایی که صورت می‌دهد، شرایط را برای حضور فرش ایران در بازارهای جدید باز کند؛ اما گویا دولت خودش هم به صادرات فرش اعتقادی ندارد و ارزآوری آن را ناچیز می‌داند؛ در حالیکه اشتغالزایی این کالا بسیار بالا است و از مهاجرت و هزینه‌های تبعی آن از شهر به روستا هم جلوگیری خواهد کرد.
به هر حال فرش دستباف ایرانی نیازمند توجه بیشتر است؛ به خصوص اینکه دولت سیزدهم توجه و تاکید بالایی بر اشتغالزایی و حمایت از اقشار کم درآمد جامعه دارد؛ بنابراین یکی از راهکارهایی که به خوبی می‌توان هم از اقشار آسیب‌پذیر حمایت کرد و هم برای آنها اشتغالزایی نمود، توجه حداکثری به تولید و بافندگان است.
اقتصاد آنلاین در روزهای گذشته، موضوع بررسی بازار و تولید فرش دستباف را در دستور کار قرار داده و قصد دارد طی روزهای آینده تمامی ابعاد تولید و صادرات فرش دستباف کشور را واکاوی نماید.
