کارنامه ضعیف دانش‌آموزان با آموزش مجازی
کرونا نه فقط به دانش‌آموزان کلاس اول و دوم ابتدایی بلکه به سیستم نظام آموزشی آسیب وارد کرده است. این موضوع خودش را در نتیجه امتحانات دانش‌آموزان نشان داد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، «دخترم کلاس اول بود که بیماری کرونا در کشور شیوع پیدا کرد. فقط 5 ماه در کلاس درس حاضر شد و بعدش گفتند، آموزش‌ها غیرحضوری است. ما هم از کرونا ترسیدیم و اجازه ندادیم به مدرسه برود. حالا امسال صبا کلاس سوم است و همچنان آموزش‌ها غیرحضوری. نگران وضعیت تحصیلش هستم. هنوز نمی‌تواند به‌خوبی بخواند. خواندن برخی از کلمات برایش سخت است. با شک و تردید کلمه را می‌خواند. برای نوشتن هم خیلی تلاش کردم تا بتواند خوانا بنویسد. هم خودش هم ما خسته و کلافه شدیم.»
این صحبت‌های مادر صبا دانش‌آموز کلاس سوم است که از وضعیت تحصیلی دخترش دل خوشی ندارد و می‌خواهد برای سال تحصیلی جدید، فرزندش حداقل دو تا سه روز در هفته به مدرسه برود. در دو سال گذشته، آموزش مجازی برای والدینی که کلاس اول و دومی داشتند به داستان غم‌انگیز و پر دردسری تبدیل شده است.
دانش‌آموزان کلاس اولی که تجربه حضور در مدرسه را نداشتند، در بدو ورود به دوران تحصیل با پدیده آموزش مجازی مواجه شدند و حالا یک سال و نیم بعد از تعطیلی مدارس، شوک حاصل از کرونا ضربه شدیدی به آنها، خانواده‌هایشان و سیستم آموزشی کشور زده است. موضوعی که مسئولان وزارت آموزش و پرورش هم بر آن تأکید می‌کنند و می‌گویند، افت تحصیلی به چالش مهم این وزارتخانه تبدیل شده است بویژه کلاس اولی‌ها که از طریق آموزش مجازی، الفبا را هنوز به خوبی یاد نگرفته‌اند.
در ارزیابی و تحقیقی که معاونت ابتدایی وزارت آموزش و پرورش روی کارنامه ارزشیابی کیفی دانش‌آموزان انجام داده است هم مشخص شده، تعداد دانش‌آموزانی که در کارنامه، نمره‌های نیازمند تلاش و قابل قبول گرفته‌اند نسبت به سال قبل از کرونا بیشتر شده‌اند. همچنین درصد ارزشیابی نمرات خوب و خیلی خوب دانش‌آموزان هم کاهش پیدا کرده است.
این پژوهش تأییدی است بر گفته‌های مادر صبا که می‌گوید: «خواندن و نوشتن فقط مشکل دختر من نیست. تمام همکلاسی‌هایش مشکل دارند. با آموزش مجازی که نمی‌شود الفبا را یاد گرفت. ما خیلی نگران هستیم. بچه‌ها در این سن، سرکلاس مجازی توجهی به آموزش ندارند. حوصله‌شان سر می‌رود. حواسشان جای دیگر است و برخی وقت‌ها انگار خوابشان می‌برد. موضوع مهم برای من این است که بچه‌ها اصلاً با مفهوم مدرسه آشنا نشده‌اند، همه چیز برایشان بازی است.»
کرونا نه فقط به دانش‌آموزان کلاس اول و دوم ابتدایی بلکه به سیستم نظام آموزشی آسیب وارد کرده است. این موضوع خودش را در نتیجه امتحانات دانش‌آموزان نشان داد. گرچه افت تحصیلی فاجعه‌بار نبوده اما آموزش مجازی آنگونه که باید نتوانسته برای دانش‌آموزان در فرایند یادگیری مؤثر باشد و اغلب دانش‌آموزان در پایه‌های مختلف دچار افت تحصیلی شدند. موضوعی که معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: «کل دانش‌آموزان درگیر افت تحصیلی شدند اما برای ما دانش‌آموزان کلاس اول و دوم بسیار مهم هستند. چرا که آنها نخستین گام‌های آموزش را برمی‌دارند و باید مهارت خواندن و نوشتنشان تقویت شود. به‌خاطر آموزش مجازی و شرایط مختلف شیوع بیماری کرونا در کشور، دانش‌آموزان کلاس اول و دوم ارتباط چهره به چهره با معلم خود نداشتند. دانش‌آموزان یک سال و یک ترم است که در فضای مدرسه حاضر نشدند. اخیراً یونیسف هم در گزارشی اعلام کرد که بسته بودن درهای مدارس به یادگیری دانش‌آموزان لطمه جدی وارد می‌کند. این موضوع در مناطق کم برخوردار و محروم موجب فقر و شکاف آموزشی شده است. اگر درهای مدارس روی دانش‌آموزان طولانی مدت بسته باشد ما در مناطق محروم شاهد ترک تحصیل و فقر یادگیری خواهیم بود. گزارش کشورهای مختلف هم نشان می‌دهد، که آنها حساسیت‌های بسیاری روی آموزش دانش‌آموزان دوره ابتدایی بویژه کلاس اول و دوم دارند. درهای مدارس هیچ کشوری طولانی مدت روی دانش‌آموزان پایه ابتدایی بسته نبود.»
حکیم‌زاده با اشاره به ارزیابی دانش‌آموزان ابتدایی می‌گوید: «تعداد دانش‌آموزانی که در کارنامه ارزشیابی نیازمند تلاش و نمره قابل قبول گرفته‌اند بسیار بیشتر شده است. البته درصد خوب و خیلی خوب هم کاهش پیدا کرده است. نکته قابل توجه در تحقیق ما این است در مناطق حاشیه شهرها و مناطق کم‌برخوردار که مدارس به خاطر شیوع کرونا تعطیل و نیازمند آموزش‌ها غیرحضوری بود درصد ارزیابی تلاش و قابل‌قبول خیلی بیشتر شده است.» در اینجا نشان می‌دهد خانواده‌ها به‌خاطر فقر آموزشی که داشتند نمی‌توانند به‌طور جدی با فرزندانشان درس‌ها را کار کنند. البته در مناطق عشایری و روستایی که مدارس باز بوده و آموزش‌ها حضوری پیگیری می‌شد ما مشکل خاصی در ارزیابی‌ها نداشتیم. بنابراین برای سال تحصیلی جدید نیازمند حضور دانش‌آموزان در مدرسه هستیم. برنامه‌ریزی‌هایی هم انجام شده است که حداقل دو تا سه روز در هفته ابتدایی‌ها در مدرسه باشند. معلمان باید تلاش کنند که دانش‌آموز مهارت خواندن و نوشتن را بهتر از قبل یاد بگیرد. اگر لازم است مدارس کلاس‌های جبرانی بگذارند و خانواده‌ها هم باید در این راه یاریمان کنند.»
هم افت پنهان داریم و هم آشکار
در سال تحصیلی گذشته بسیاری از دانش‌آموزان در آزمون‌های حضوری نهایی پایه نهم و دوازدهم هم مشکل داشتند. مدیران برخی از مدارس به مسئولان آموزش و پرورش گفتند که دانش‌آموزان در طول سال نتوانستند از طریق آموزش مجازی درس‌هایشان را به‌خوبی یاد بگیرند و آمادگی لازم را برای امتحانات نهایی نداشتند. البته برخی از دانش‌آموزان به سختی کنکور اشاره کردند که به گفته مسئولان سازمان سنجش سؤالات کنکور سخت نبود و آموزش مجازی موجب شده که برخی از دانش‌آموزان آمادگی لازم را نداشته باشند. آن‌طور که معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش می‌گوید، در امتحانات پایه دوازدهم شاهد افت یک نمره‌ای دانش‌آموزان بوده‌ایم. علیرضا کمره‌ای با اشاره به افت پنهان و آشکار تحصیلی می‌گوید: «دانش‌آموزان در مقطع متوسطه دوم در درس‌های تخصصی مثل، فلسفه، شیمی، زیست، ریاضی و فیزیک افت داشته‌اند که این موضوع ضعف بنیه علمی را در دوران آموزش مجازی برای ما روشن کرد. بارها هم گفته‌ایم که هیچ آموزشی جای آموزش حضوری را نمی‌گیرد برای همین ما به ستاد مقابله با کرونا این پیشنهاد را داده‌ایم که به صورت تدریجی درهای مدارس را باز کنیم. درباره افت تحصیلی دانش‌آموزان باید بگویم که دانش‌آموزان دچار افت پنهان و آشکار شده‌اند. البته بر اساس بررسی‌هایی که انجام داده‌ایم ما افت تحصیلی آشکار نداریم حتی نمره‌ها بالا هم رفته است. اما ما می‌دانیم این نمرات کاذب است و نتوانستیم اهداف درسی و آموزشی را محقق کنیم. به عبارتی دانش‌آموزان دچار افت تحصیلی پنهان هستند. برآوردهای ما نشان می‌دهد که دچار تورم نمره هستیم این هم بدان معناست که میانگین نمره دانش‌آموزان افزایش پیدا کرده است و این نمره واقعی دانش‌آموز نیست. برای همین خواهان بازگشایی مدارس هستیم و در برنامه‌هایی که به ستاد مقابله با کرونا داده‌ایم به‌طور جدی می‌خواهیم که از آبان ماه همه مدارس کشور به صورت تدریجی و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بازشود.»
نمایش یادگیری «دانش‌آموزان در کرونا»
نتایج آزمون تیمز 2019 نشان داد که عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان ایران از میانگین بین‌المللی پایین‌تر است. همچنین مطالعه‌ای که به‌تازگی توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با همکاری یونسکو و بانک جهانی درباره آزمون پیزا (کیفیت نظام آموزشی) انجام شده است، نشان داد در کشورهایی که میزان تعطیلی مدارس آنها در ایام کرونا بیشتر بوده، در سنجش‌های پیشرفت آموزشی رتبه پایینی دارند. در سوی دیگر بر اساس مطالعات انجام شده، اگر دانش‌آموزان به‌مدت 5 ماه از مدرسه دور بمانند و مدارس تعطیل باشد بین 3 تا 9 ماه افت کیفیت سال‌های تحصیل برای دانش‌آموزان رقم می‌خورد. این صحبت‌های محمد حسنی، عضو پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش است. او با اشاره به شکست تحصیلی و ترک تحصیل دانش‌آموزان می‌گوید: سیستم آموزشی ایران دچار بحران جدی در زمینه افت تحصیلی دانش‌آموزان و همچنین ترک تحصیل بالای دانش‌آموزان است. نظام آموزشی ایران شرایط تدریس در فضای مجازی را نداشت. معلمان، دانش‌آموزان، خانواده‌ها و حتی محتوای کتاب‌های درسی مناسب آموزش مجازی نبود. همین موضوع موجب دغدغه معلمان و خانواده‌ها شد. بر اساس مطالعاتی که انجام دادیم خانواده‌ها و معلمان یک دغدغه مشترک داشتند و این دغدغه موضوع یادگیری دانش‌آموزان بود. درحقیقت این موضوع مطرح می‌شد که ما نمی‌دانیم دانش‌آموز درس را می‌خواند یا خیر؟ در دوران کرونا ما شاهد نمایش یادگیری دانش‌آموزان بودیم. دانش‌آموزان ادای یادگیری را درآوردند.هیچ کنترلی روی دانش‌آموز در فضای مجازی نبود. کلاس‌ها آنلاین بود و دانش‌آموز فقط حاضری می‌زد کسی دانش‌آموز را کنترل نمی‌کرد. از آن طرف هم آزمون‌ها در فضای مجازی برگزار می‌شد و خیلی از دانش‌آموزان با تقلب در امتحانات نمره می‌آوردند. اخلاق آموزش و اخلاق یادگیری در فضای برخط با اخلاق یادگیری و آموزش در فضای حضوری با هم متفاوت است. در آموزش حضوری دانش‌آموز خودش احساس مسئولیت می‌کند. با معلم و دیگر بچه‌ها تعامل و گفت‌و‌گو دارد و کنترل ویژه‌ای روی دانش‌آموز است بنابراین طبیعی است که افت تحصیلی داشته باشیم. البته به نظرم چالش اصلی سیستم آموزشی افت تحصیلی نیست بلکه جمع کردن دوباره دانش‌آموزان و مسائل تربیتی دانش‌آموز است که در این دو سال تعطیل شده است.
