بورسی شدن شرکت ها عاملی برای جمع شدن حیاط خلوت های دولت / برکناری مدیرعامل شستا توسط وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی غیرقانونی بود
۳۰مردادماه سال جاری، محمد رضوانی‌فر، مدیرعامل سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، طی حکمی از سوی شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برکنار شد که با حواشی و واکنش‌های مختلفی همراه بود.
اقتصادآنلاین - سارا محسنی؛ با برکناری رضوانی‌فر از مدیرعاملی سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، شریعتمداری (وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی) طی حکمی سید ضیاالدین شجاعی برهان را که پیش از این مشاور وزیر و عضو هیات مدیره شستا بود، به عنوان سرپرست منصوب کرد. اولین شنیده‌ها پس از اعلام برکناری رضوانی‌فر حاکی از آن بود که یکی از دلایل برکناری رضوانی‌فر، مقاومت وی در برابر نهاد بالادست شستا (سازمان تامین اجتماعی) در برابر پرداخت سود سالانه پیش از برگزاری مجمع عمومی بوده است.
رضا خانکی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین درخصوص این موضوع گفت: اگر به معاملات بازار سرمایه نگاه کنیم، هر زمان که ریسک‌ها کاهش یافته و پوشش داده شده، بازار رشد کرده و هر زمان که ریسک‌ها افزایش یافته، بازار عقب‌نشینی کرده است. برای مثال با اتمام ریسک انتخابات ریاست‌جمهوری در کشور، تکلیف بازار سهام تا حدودی مشخص شده است. به همین دلیل، ریسک‌های سیستماتیک به هر شکلی، اثر واقعی بر شرکت دارد و در قیمت سهام نیز منعکس می‌شود.
خانکی افزود: اقدامی که دولت انجام داده، رویه‌‌ای نادرست است. سال‌های زیادی است که وزرا، در هیات مدیره بسیاری از شرکت‌ها مانند ایران خودرو، سایپا، شستا و... دخالت مستقیم دارند. موضوع مهم این است که سازمان بورس باید مقابل چنین مواردی بایستد و حداقل در برابر ابزاری که در اختیار دولت‌ها است، سدی در بازار سرمایه ایجاد کند.
وی درخصوص اخطار سازمان بورس به شستا تصریح کرد: اولین بار است که شاهد چنین موضوعی هستیم و این اقدام، حرکت بسیار مثبتی محسوب می‌شود. به نظر من با وجود اینکه دیر انجام شد، اما بسیار ضروری بود. از سوی دیگر، چنین اقدامی باید ضمانت قانونی اجرایی را نیز کسب کند تا روند دخالت یک وزیر بدون ایجاد تبعات مالی و انضباطی برای وی، متوقف شود.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: زمانی که شرکتی به بورس ورود پیدا میکند، در واقع ذی‌نفعان و سهامداران بسیاری دارد. اگر شخصی، دستوری را ابلاغ کند که خارج از روال اداری شرکت بوده و تخلف واقعی است (مانند آنچه در شستا اتفاق افتاد)، باید اقدامات قانونی و توبیخ برای آن شخص اعمال شود.
خانکی خاطرنشان کرد: تا جایی که من اطلاع دارم، تقسیم سود پیش از برگزاری مجمع غیرقانونی است و امکان‌پذیر نیست. اگر چنین موضوعی، تنها یک بار رخ دهد، به رویه تبدیل می‌شود و نهادهای نظارتی مانند دیوان محاسبات اداری، دیوان عدالت و... باید از وقوع این اتفاقات جلوگیری کنند.
وی گفت: شرکت‌هایی مانند شستا در گذشته حیاط خلوت دولت محسوب می‌شدند و اختیارات زیادی برای دسترسی به حساب‌های بانکی این شرکت داشتند، اما در حال حاضر این مجموعه با ورود به بورس، سهامداران زیادی دارد و کلیت موضوع متفاوت است.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: اتفاق‌های مشابه با برکناری مدیرعامل شستا، همیشه رخ داده است. اما با ورود شستا به بورس، بسیاری از سهامداران و سرمایه‌گذاران از نحوه برخورد دولت با شرکت‌های دولتی اطلاع یافته‌اند. درواقع ورود شرکت‌های دولتی به بازار سرمایه، هزینه چنین اقداماتی را برای دولت بالا برده و تبعات آن را نشان داده است.
توضیحات رضوانی‌فر درخصوص دلایل برکناری از مدیرعاملی شستا
به دنبال برکناری، رضوانی‌فر در مصاحبه‌ای درخصوص دلایل برکناری خود از مدیرعاملی شستا در آخرین روزهای فعالیت وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت دوازدهم گفت: درباره علت برکناری، چیزی که بنده می‌دانم، پیگیری سازمان تامین اجتماعی برای دریافت سود سهام زودتر از موعد قانونی شستا بوده است.
به گفته وی، از زمان بورسی شدن شستا و براساس اساسنامه نمونه بورس، قانون تجارت و قانون بازار سرمایه، این شرکت دیگر نمی‌تواند رفتاری متفاوت نسبت به سهامداران داشته باشد و باید حقوق همه سهامداران را به طور مساوی رعایت کند.
رضوانی‌فر افزود: پیش از ورود شستا به بورس، شاید آقایان در سازمان تامین اجتماعی می‌توانستند هر زمانی به شستا دست‌اندازی کنند، منابع آن را بردارند و دارایی‌‌های آن را به فروش برسانند، اما پس از بورسی شدن شرکت که یکی از دلایل و مزایای آن، خارج شدن از حیاط خلوت خارج بود، دست‌اندازی به منابع شستا غیرقانونی شد.
مدیرعامل سابق سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی اظهار داشت: شما می‌خواهید حقوق به حق بازنشستگان را بپردازید. باید با روش‌های دیگری تامین منابع می‌کردید و دلیل نمی‌شود چون می‌خواهید حقوق به حق عده‌ای را پرداخت کنید، حقوق بخش زیادی از سهامداران شستا را تضییع کنید.
وی تصریح کرد: سهامداران زمانی می‌توانند سود عملکرد شرکت را دریافت کنند که مجمع عمومی برگزار شده باشد و پیش از آن امکان‌پذیر نیست. این پرداخت علی‌الحساب و زودتر از موعد قانونی و زودتر از برگزاری رسمی مجمع خلاف قانون است.
رضوانی‌فر اضافه کرد: از زمان ورود شستا به بازار سرمایه، هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی به صورت مکتوب به بورس تعهد داده است که از ۲۷ فروردین ۹۹ به بعد، رفتار آن با شستا مطابق با ضوابط و مقررات بازار سرمایه خواهد بود و حالا خودشان پاسخ دهند که این درخواست پرداخت سود علی‌الحساب قانونی است؟ حتما غیرقانونی است.
اطلاعیه هیات‌مدیره شستا در خصوص دلایل برکناری رضوانی‌فر
به دنبال برکناری محمد رضوانی‌فر، هیات‌مدیره شستا در اطلاعیه‌ای، دلیل تصمیم خود را درخصوص برکناری وی، جلوگیری از انجام تعهدات شستا برای پرداخت حقوق بازنشستگان و مستمری بگیران سازمان تامین اجتماعی اعلام کرد. در این اطلاعیه آمده است:
بر اساس مصوبه هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی مقرر می‌شود از تیرماه سال جاری ماهیانه مبلغ ۲۲۰۰ میلیارد تومان نقدینگی مورد نیاز و ضروری سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود. از آنجایی که مدیرعامل سابق شستا در نشست مزبور پرداخت این مبلغ را از مردادماه پیشنهاد و قابل انجام می‌دانست، در این خصوص با اعمال ملاحظه وی تصمیم‌گیری می‌شود.
توافقات صورت گرفته طی ابلاغیه شماره ۵۰۵۱۱ مورخ ۱۴۰۰.۳.۲۵ وزیر و رئیس هیات امناء، به صورت رسمی با قید زمان‌بندی مشخص برای اجرا به سازمان، بانک رفاه کارگران و شستا ابلاغ می‌شود. با گذشت دو ماه و علیرغم تذکرات متعدد به مدیرعامل شستا نه تنها در هفته اول، حتی تا پایان نیمه اول مرداد نیز که مقرر بود کل تعهدات شستا ایفا شود، حتی یک ریال هم در قبال واگذاری سهام یا سایر روش‌های تامین مالی یادشده، به سازمان پرداخت نمی‌گردد.
در این اطلاعیه تصریح شده است: یکشنبه ۱۴۰۰.۵.۲۶، وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی برای حل مشکل پرداخت حقوق بازنشستگان در محل دفتر خود نشستی برگزار میکند، اما مدیرعامل سابق شستا از حضور در نشست امتناع ورزیده و حتی معاون یا نماینده خود را برای شرکت در آن نمی‌فرستد.
در بخش دیگر این اطلاعیه آمده است: وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ناگزیر برای روز چهارشنبه مورخ ۱۴۰۰.۵.۲۷ ساعت ۱۹ مسئولان مربوطه را به نشست دیگری دعوت میکند تا بلکه پرداخت حقوق بازنشستگان در مهلت مقرر انجام شود، ولی مدیرعامل شستا دوباره در نشست حضور نیافته و نماینده‌ای هم به جلسه نمی‌فرستد.
این اطلاعیه تصریح میکند: مذاکرات متعددی با مدیرعامل سابق شستا انجام می‌شود، اما وی اعلام میکند صرفاً چنانچه تامین مالی از طریق شستا با محاسبه سود بانکی متعارف به شرکت پرداخت شود، به تعهدات خود عمل میکند. بر همین اساس، هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی (مجمع عمومی شستا) بلافاصله به موجب مصوبه‌ای با این پیشنهاد مدیرعامل شستا موافقت و مراتب را به وی ابلاغ میکند.
بنابر این اطلاعیه، در این چارچوب پس از تخلفات متعدد و استنکاف از اجرای دستورات هیات مدیره سازمان مجمع عمومی و مالک حدود ۹۰درصد شستا، به درخواست سازمان تامین اجتماعی به عنوان سهامدار عمده، روز شنبه مورخ ۱۴۰۰.۵.۳۰ هیات مدیره شستا در نشستی، وی را برکنار و سیدضیاءالدین شجاعی برهان، عضو هیات مدیره شستا که سابقه معاونت چند وزارتخانه را در کارنامه خود دارد، به سرپرستی شستا منصوب می کند. این مصوبه به تصویب هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی مجمع عمومی شستا و سایر ارکان ذیربط نیز می‌رسد.
در پایان این اطلاعیه تاکید شده است: طبق بودجه سنواتی مصوب هیات امنا برای سال ۱۴۰۰، کل منابع مورد نیاز سازمان تامین اجتماعی برای انجام تعهدات بیمه‌ای و درمانی، حدود ۲۷۰هزار میلیارد تومان پیش‌بینی و مصوب شده است که سهم شستا در تامین این منابع با اخذ نظر شستا در زمان تدوین و تصویب بودجه از محل سود سهام سازمان در شستا، معادل ۱۴هزار و ششصد میلیارد تومان یعنی حدود ۵درصد منابع مورد نیاز سازمان در سال ۱۴۰۰ است.
به عبارت دیگر، ماهیانه ۱۲۱۶ میلیارد تومان آن (معادل حدود ۵درصد) از محل تعهدات شستا تامین می‌شود که البته وقتی پرداخت این سهم ۵درصدی چند ماه به تعویق بیافتد، یک چالش مهم در پرداخت حقوق بازنشستگان و مستمری بگیران سازمان تامین اجتماعی ایجاد می کند که به هیچ‌وجه، خصوصاً در شرایط کنونی قابل گذشت نبوده و نیست.
اخطار سازمان بورس به هیات مدیره شستا
پس از برکناری رضوانی‌فر، سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت تغییرات هیات مدیره و درخواست‌های سازمان تأمین اجتماعی واکنش نشان داد.
در نامه سازمان بورس به هیات مدیره شستا آمده است: پیرو نامه‌های شماره ۱۲۲/۸۸۰۴۴ و ۱۲۲/۸۸۰۶۲ مورخ ۱۴۰۰/۰۵/۳۱ درخصوص لزوم ارائه صورتجلسه هیات مدیره و سایر مستندات مربوط به عزل مدیرعامل قبلی و تعیین سرپرست برای شرکت، به استحضار می‌رساند؛ تاکنون مدارک مذکور به این سازمان ارائه نگردیده است. همچنین مطابق مفاد دستورالعمل تایید صلاحیت حرفه‌ای مدیران نهادهای مالی، هر شخص قبل از انتصاب و قبولی سمت مدیر عاملی هر یک از شرکت‌های ثبت‌شده نزد این سازمان به عنوان نهاد مالی، موظف به اخذ گواهی تایید صلاحیت از این سازمان می‌باشد.
همچنین مطابق اخبار منتشرشده در خبرگزاری‌ها مبنی بر عدم ایفای تعهدات شستا برای پرداخت حقوق بازنشستگان و مستمری بگیران سازمان تامین اجتماعی و درخواست سازمان تامین اجتماعی به عنوان سهامدار عمده جهت برکناری وی و تعیین سرپرست برای شرکت، به استحضار می‌رساند؛ تصمیم‌گیری در خصوص عزل و نصب مدیر عامل مطابق قوانین و مقررات و اساسنامه شرکت از وظایف هیات مدیره می‌باشد. لذا ضروری است ضمن رعایت قوانین و مقررات، توضیحات کامل به همراه مستندات مربوطه در این خصوص در اسرع وقت به این سازمان ارائه گردد.
شایان ذکر است هرگونه پرداخت بابت سود سهام به سهامداران شرکت قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه و تصویب سود تقسیمی در مجمع مذکور خلاف قوانین و مقررات و غیرقانونی می‌باشد.
مزید اطلاع، مسئولیت اطلاع‌رسانی نامناسب شرکت و تصمیم‌گیری نادرست سرمایه‌گذاران بالقوه و بالفعل بر عهده مدیران شرکت می‌باشد. در این رابطه نظر جنابعالی و مدیران شرکت را در خصوص مسئولیت مدیران در قبال رعایت دقیق قوانین و مقررات به مفاد قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و دستورالعمل انضباطی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران جلب می‌نماید.
انتشار صورت جلسه هیات مدیره شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی
پس از اخطار سازمان بورس و اظهارات مدیریت نظارت بر ناشران بورسی مبنی بر لزوم اعلام دلایل تغییر مدیرعامل شستا برای اطلاع سهامداران و تایید صلاحیت حرفه‌ای مدیرعامل این مجموعه به عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ و واسطه‌گری مالی در بورس از سوی سازمان، صورت جلسه هیات مدیره شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی که بر اساس آن مدیرعامل شستا تغییر کرد، منتشر شد.
واکنش مجلس و دولت جدید به برکناری مدیرعامل شستا
علاوه بر سازمان بورس و اوراق بهادار، مجلس شورای اسلامی نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و از معاون اول دولت سیزدهم در صحن علنی درخواست پیگیری این موضوع را داشت.
محمدرضا پور ابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درباره برکناری پرحاشیه محمد رضوانی فر گفت: در فاصله زمانی تشکیل دولت سیزدهم، ما شاهد اتفاقات عجیب و غریب از طرف دولتی هستیم که بخشی از آن باقی مانده و بخشی هم باید تعیین و تکلیف شود. خبر رسیده که مدیرعامل بزرگترین مجموعه اقتصادی کشور از طرف وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به دلایلی که مشخص نیست، تغییر پیدا کرده و مشکلاتی در آن مجموعه شکل گرفته است. این کار نه با رویکرد اجرایی و نه با سوابقی که ما در حوزه تصمیمات کشور داریم، هم‌خوانی ندارد. طبیعتا جناب آقای مخبر باید این اتفاقات را رصد و پیگیری کند. به هر حال الان رییس جمهور مستقر شده است.
محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به بحث شستا و تغییر مدیرعامل این شرکت اظهار داشت: الان رییس جمهور محترم، مستقر هستند و اگر هم مستقر نبودند در فاصله تغییر دولت، دوستان تمشیت امور را در دست دارند. جناب آقای مخبر اینجا تشریف دارند و حتما حق دارند در این امور دخالت کنند، دستور دهند و پیگیری کنند. به هر حال دولت الان به نوعی مستقر است و می‌تواند کارش را انجام دهد.
محمد مخبر، معاون اول رییس‌جمهور نیز پس از برخی عزل و نصب‌ها در دستگاه‌های دولتی، تا استقرار دولت سیزدهم هرگونه عزل و نصب در تمامی سطوح را ممنوع اعلام کرد. وی در نامه‌ای به کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های دولتی دستور داد تا استقرار دولت سیزدهم از هرگونه جابه‌جایی و عزل یا نصب مدیران در کلیه سطوح ملی، استانی و شهرستانی خودداری شود.
این دستور پس از آن صادر شده است که در روزهای اخیر شاهد برخی عزل و نصب‌های دقیقه نودی توسط مدیران منصوب دولت دوازدهم در دستگاه‌های دولتی بودیم که مخبر نیز در ابتدای نامه خود با اشاره به این موضوع، اقدام به صدور این دستور کرده است.
ورود شستا به بورس
شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی، ۲۰ فروردین ماه ۱۳۹۹، در بخش هلدینگ چندرشته‌ای صنعتی در بازار دوم بورس درج و ۱۰درصد از سهام آن در تاریخ ۲۷ فروردین ماه سال گذشته با سرمایه اولیه ۸۰هزار میلیارد ریال، در بورس عرضه عمومی شد. اصلی‌ترین زیرمجموعه‌های این شرکت شامل سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین با با ۷۱.۵۷درصد، سرمایه‌گذاری صبا تامین (۲۸.۹۸درصد)، سیمان تامین (۸۶.۹۵درصد)، سرمایه‌گذاری صدر تامین (۱۸.۴۱درصد)، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (۱۸.۶۱درصد) و سرمایه‌گذاری دارویی تامین (۳۵.۱۵ درصد) می‌شود.
می‌توان گفت یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های ورود شستا به بورس، جلوگیری از دخالت‌های دولت در این شرکت و ایجاد تغییرات است و برکناری مدیرعامل توسط سازمان تامین اجتماعی با وجود اینکه سهامدار عمده محسوب می‌شود، خلاف قوانین است. همچنین ورود شرکت‌های بزرگ دولتی در بازار سهام، ضمن ارتقای شفافیت به افزایش کارآمدی در این شرکت‌ها ختم می‌شود.
از سوی دیگر، با توجه به اینکه تنها چند روز به پایان کار شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت دوازدهم باقی مانده است و مجلس به زودی، مراحل رای اعتماد خود را به وزرای دولت سیزدهم به پایان می‌رساند، جابجایی مدیران و معاونان این وزارتخانه آغاز خواهد شد و در نتیجه مدیرعامل شستا تغییر خواهد کرد. بنابراین برکناری رضوانی‌فر تنها چند روز پیش از آغاز این تغییرات، غیرمنتظره و عجیب بود.
