آینده مبهم شادگان با سدسازی روی مارون
سد مارون 2 در میان اعتراض خوزستانی‌ها به سدسازی و طرح‌های انتقال آب به مرحله اجرا نزدیک می‌شود تا این بار شادگان و نخل‌هایش نگران آینده باشند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، خبر ساخت یک سد جدید در میان اعتراض‌های آبی خوزستان، نگاه‌ها را از خشکیدگی کارون و کرخه، متوجه رودخانه مارون در شرق این استان کرده است.
«سد مارون۲ احداث می‌شود» این را سید محمدموحد، نماینده کهگیلویه، بهمئی، لنده و چرام در مجلس شورای اسلامی در روزهای اخیر برای نخستین بار اعلام کرد و گفت: «جمعیت زیادی از مردم استان در روستا زندگی می‌کنند و احداث این سد و مهار آب در رفع مشکلات اقتصادی و اشتغال‌زایی مؤثر است.»
رسول فرهادی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویهوبویراحمد نیز در این‌باره گفت: «مجوز ساخت سد آبریز(مارون2) با توجه به ظرفیت‌های آبی و کشاورزی کهگیلویه و چرام در مراحل پایانی و اخذ پیوست‌های زیست‌محیطی است. ساخت سد یکی از مطالبات مردم و نمایندگان استان است و مخالفت نمایندگان خوزستان با اجرای آن یکی از مشکلات اساسی در اجرا بوده.»
وی آورد سالانه رودخانه مارون را بیش از ۶۰۰میلیون مترمکعب اعلام کرد و افزود: «حق برداشت شهرستان کهگیلویه از رودخانه مارون ۳۵۰میلیون مترمکعب است. با احداث سد مارون2 سالانه ۱۲۵میلیون مترمکعب آب از این ظرفیت برداشت می‌شود و مابقی سهم استان نیز با اجرای طرح‌های سقاوه، ایستگاه پمپاژ دهدشت غربی و ایستگاه پمپاژ دشت بن‌لنده برداشت خواهد شد. پس از احداث سد بیش از ۵۰۰میلیون مترمکعب آب مازاد به سد مارون در خوزستان سرازیر می‌شود.»
رد و بدل‌شدن توییت‌ها بین 2استان
خبر ساخت یک سد جدید واکنش خوزستانی‌ها را در پی داشت و به‌دنبال آن توییت‌هایی بین مسئولان رد و بدل شد. محمدطلا مظلومی، نماینده بهبهان در حساب توییتری خود نوشت: «قاطعانه در برابر اجرای سد مارون2 می‌ایستیم و به همراه سایر نمایندگان خوزستان اجازه نخواهیم داد چنین طرحی که پشتوانه کارشناسی نداشته و پشت آن لابی‌های سیاسی است، کلید بخورد.»
دارا کریمی‌نژاد، فرماندار شهرستان کهگیلویه نیز واکنش نشان داد و در توییتی ضمن تأیید عملیاتی شدن سد مارون۲ گفت: «هشدار به مظلومیت‌ها! اگر اندکی نگاه کارشناسانه نه انحصارطلبانه و استعمارگرایانه داشته باشید، متوجه می‌شوید سال‌هاست میلیاردها مترمکعب آب زیر حوضه مارون-جراحی را نوش جان کرده‌اید و اینک زمان پرداخت معوقات آبی کهگیلویه فرا‌رسیده است. کهگیلویهوبویراحمد با آگاهی و اقتدار کامل برای احقاق حقابه قانونی‌اش عمل خواهد کرد. سد مارون٢ ان‌شاءالله عملیاتی و علاوه بر آن پمپاژهای بیشتری در مسیر رودخانه مارون به‌کارگرفته می‌شود.»
سد مارون2 توازن را مختل می‌کند
رودخانه مارون به طول حدود 280کیلومتر از کوه‌های زاگرس در کهگیلویهوبویراحمد سرچشمه می‌گیرد و از دشت بهبهان وارد خوزستان می‌شود، سپس با پیوستن به رودخانه جراحی به تالاب بین‌المللی شادگان در جنوب خوزستان می‌ریزد. سد مارون یکی از متهمان خشکی تالاب بین‌المللی شادگان و ایجاد کانون‌های بحرانی ریزگرد در شرق و جنوب شرق خوزستان، در سال 77روی رودخانه مارون در بهبهان در شرق خوزستان ساخته شد و سد مارون2(آبریز) درصورت اجرا، دومین سد روی این رودخانه خواهد بود.
فرهاد ایزدجو، مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان سال گذشته با اشاره به بیلان منفی حوضه مارون، مخالفت شدید سازمان با ساخت سد مارون۲ را اعلام کرد و گفت اعتبار مطالعاتی طرح حذف شده است.
معاون مطالعات جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان در این‌باره می‌گوید: «تخصیص حوضه آبریز مارون- جراحی در سال 95 بسته و میزان برداشت همه استان‌ها مشخص شده است که سد مارون2 در آن نیست. بنابراین هرگونه بارگذاری جدید در این حوضه اتفاق بیفتد و مصارف جدیدی تعریف شود می‌تواند موجب به هم خوردن تعادل منابع و مصارف حوضه آبریز شود.»
علی شهبازی می‌افزاید: «مکاتباتی درباره سد مارون 2 در سال‌های گذشته انجام دادیم و تبعات منفی ایجاد مصارف جدید برای خوزستان را به‌صورت رسمی اعلام کردیم. اگر قرار است این سد ساخته شود آیا تخصیص دارد؟ زیرا تخصیص باید با مشورت همه استان‌های ذی‌نفع مصوب شود.» وی اضافه می‌کند: «حوضه مارون-جراحی تعادل شکننده‌ای دارد و مصارف آن بیش از حد است. به همین دلیل برای رسیدن آب به پایین دست حوضه (نخیلات و تالاب شادگان) ناچار هستیم آب را به‌صورت موجی از سد مارون رهاسازی کنیم.» شهبازی با اشاره به شاخص عملکردی برای نشان دادن شرایط حوضه‌های آبریز می‌گوید: «این تحلیل‌ها نشان می‌دهد تعادل حوضه آبریز مارون-جراحی زیر شرایط استاندارد است. به این معنی که منابع و مصارف در توازن نیستند و شاخص عملکردی پایینی دارد. براساس استاندارد در 75درصد مواقع باید بتوانیم نیازهای کشاورزی را تامین کنیم اما هم‌اکنون حدود 60درصد مواقع نیازهای کشاورزی تامین می‌شود و تامین نیازهای زیست‌محیطی این حوضه نیز کمتر از استانداردهای لازم است.»
آینده مبهم نخل‌ها
ساخت یک سد جدید روی رودخانه مارون بیشترین نگرانی را از تامین آب پایین‌دست این حوضه در جنوب خوزستان به‌ویژه نخلستان‌های شادگان در پی داشته است. خلیل منیعات، مدیر جهادکشاورزی شادگان پیش از این به ایسنا اعلام کرده بود که حدود 7500نفر نخل در شادگان به‌دلیل تنش آبی تلف شده‌اند و اگر شرایط تامین آب مناسب نباشد، همه نخیلات این شهرستان در معرض نابودی هستند.
شهرستان شادگان یکی از قطب‌های تولید خرما در خوزستان است که در 2دهه گذشته نیمی از نخیلات خود را از دست داده و اکنون بیش از 5/2میلیون نفر نخل دارد.
یک نخلدار شادگانی اما می‌گوید: «تعداد نخل‌هایی که به‌دلیل بی‌آبی خشک شده و از بین رفته‌اند بیشتر است. چند سال است با ساختن سدها و بندهای متعدد کشاورزی و نخلستان‌ها با مشکل بی‌آبی مواجه هستند. هزاران نخل خشک شده و آنها که سرپا هستند نیز بار نمی‌دهند یا محصول خرمای آنها کم و نامرغوب است. علاوه بر این نخلستان‌ها پیر می‌شوند درحالی‌که امکان تجدید آنها و کشت پاجوش جدید هم نیست زیرا آبی برای آبیاری وجود ندارد. بنابراین ساخت سد مارون2 تیر خلاص بر پیکر نخلستان‌های شادگان خواهد بود.»
فیصل عامری می‌افزاید: «به خاطر بی‌آبی مجبور شدم دو‌سوم زمین‌های خود را بفروشم. خیلی از نخل‌دارها از روستاها به شهر مهاجرت کرده‌اند، یک عده به شهرهای اطراف مثل ماهشهر و چمران رفته‌اند و عده زیادی به اهواز نقل مکان کرده‌اند. مخصوصا اهالی روستاهای حاشیه تالاب شادگان همه خانه و زندگی خود را رها کرده‌اند و رفته‌اند. این در حالی است که در گذشته مردم شهرهای اطراف همچون بهبهان، کازرون، شوشتر، رامشیر، ماهشهر و هندیجان برای کار و زندگی به شادگان می‌آمدند.»
تالاب در انتظار آب
ساخت سد جدید روی رودخانه مارون، ضربه مهلکی بر پیکره تالاب بین‌المللی شادگان که در منتهی‌الیه این حوضه قرار دارد، خواهد بود. تالاب شادگان با بیش از 500هزار هکتار وسعت در جنوب خوزستان به تنهایی بیش از یک‌سوم مساحت تالاب‌های ثبت شده کشور در رامسر سایت «کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها» را به‌خود اختصاص داده است. معیشت بیش از 100هزار نفر از مردم محلی به این تالاب وابسته است.
معاون محیط‌زیست طبیعی حفاظت محیط‌زیست خوزستان می‌گوید: «رودخانه مارون-جراحی مهم‌ترین تغذیه‌کننده تالاب شادگان است، اما حتی در سال‌های نرمال نیز آب کافی به تالاب نمی‌رسد و این رودخانه بعد از عبور از چند شهرستان دیگر آبی ندارد که به نخلستان‌ها و تالاب بدهد. بنابراین درصورتی که سد جدیدی ساخته شود هیچ امیدی برای اینکه آبی از رودخانه مارون-جراحی به تالاب برسد، نخواهیم داشت.»
سید عادل مولا می‌افزاید: «قرار بود در خشکسالی 5مترمکعب برثانیه آب از رودخانه مارون-جراحی برای تالاب شادگان تامین شود اما این سهمیه هیچ‌گاه تامین نشد و در بهترین شرایط 3مترمکعب برثانیه وارد تالاب شده به‌طوری که یادمان رفته رودخانه مارون باید به تالاب شادگان بریزد و منبع اصلی تالاب است.»
وی ادامه می‌دهد: «به‌دلیل تامین نشدن حقابه تالاب شادگان از رودخانه مارون-جراحی ناچار شدیم کانال انتقال آب از رودخانه کارون به تالاب را بسازیم، از کانال‌های شرکت نیشکر یا آبزی‌پروری برای انتقال آب و زهاب به بخشی از تالاب استفاده کنیم. به‌طوری که 99درصد آب تالاب شادگان از رودخانه کارون تامین می‌شود. البته سیلاب‌های کارون در گذشته یکی از منابع تغذیه تالاب شادگان بود که با سدسازی‌ها دیگر به ندرت سیلابی وارد تالاب می‌شود.»
ادامه سیاست سدسازی
اینطور که پیداست سد مارون۲ هم در میان مخالفت خوزستانی‌ها به مرحله اجرا نزدیک شده است. اعتراض مردم به سیاست‌های سدسازی، انگار گوش شنوایی ندارد. با این اوصاف آیا امیدی به نجات نخلستان‌ها و تالاب بین‌المللی شادگان هست؟
