جهش صادرات به ۲۰مقصد
تصویر صادرات در بهار شفاف شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۹۳درصد از کل صادرات ایران در بهار ۱۴۰۰ راهی ۲۰کشور شده است.
صادرات ایران به ۲۰ کشور نخست مقصد، در فصل بهار روند افزایشی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته طی کرده است. حتی وزن کالاهای صادراتی نیز رشد داشته و به جز دو کشور، شاهد رشد وزنی صادرات به سایر کشورها در این سه ماه هستیم.
شاید در نگاه نخست مهم‌ترین عامل رشد صادرات، رفع محدودیت‌های کرونایی باشد، اما بررسی‌های سازمان توسعه تجارت، به جز این عامل که در افزایش صادرات تاثیر بسزایی داشته، به عوامل دیگری نیز اشاره دارد. عواملی که حکایت از کاهش محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های تجاری بین کشورها دارد. همچنین کاهش فشار تحریم‌ها به خصوص در برخی کالاها، اقبال کالاهای ایرانی را در بازارهای هدف بیشتر کرده است.
این روزنامه اوایل تیرماه در گزارشی با عنوان «پرش بهاری تجارت خارجی»، آمارهای اولیه صادرات ایران را بررسی کرده بود و تحلیل آمار نشان داد که سهم صادرات به لحاظ وزنی ۳۰میلیون تن با رشد ۳۸درصدی و به لحاظ ارزشی ۱۰میلیارد و ۷۰۰میلیون دلار با رشد ۶۹درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه بوده، حال در گزارش تکمیلی سازمان توسعه تجارت راز جهش صادرات بهار تشریح شده است.
ارزیابی ها نشان می‌دهد که تمرکز صادرات ایران در ۲۰ کشور و جهش صادرات در همه این کشورها به لحاظ ارزشی به واسطه ۴ عامل ذکر شده در آمارهای بهار ۱۴۰۰ موثر بوده است. در عین حال، حرکت ایران برای توسعه روابط تجاری با برخی از شرکای استراتژیک خود از جمله چین و هند را نیز نمی توان نادیده گرفت. در کنار تمامی محرک‌هایی که در رشد صادرات ایران در فصل بهار امسال موثر بوده اند، آمارهای منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت، از یک زنگ خطر خبر می‌دهد.
۱۰ کشور نخست صادراتی ایران سهم بیش از ۸۵ درصدی را از کل سهم صادرات در اختیار دارند. همچنین ۲۰ کشور نخست مقصد صادرات کشور نیز ۹۳ درصد سهم ارزشی صادرات بهار را به خود اختصاص داده اند. این دو آمار محدودیت بازار کالاهای ایرانی را نشان می دهد. این محدودیت بیانگر آسیب پذیربودن صادرات ایران است. از این رو، کارشناسان همواره توصیه کرده اند که بازارگشایی باید در دستورکار متولیان تجارت کشور قرار گیرد. در گزارش پیش رو به بررسی ۲۰ مقصد نخست کالاهای ایرانی پرداخته شده است.
چین: میزان صادرات ایران به چین در سه ماه اول ۱۴۰۰ از نظر ارزش ۳۱۴۴ میلیون دلار و از نظر وزنی ۷۱۰۸ هزار تن است. این رقم در مقایسه با صادرات ایران به چین در سه ماه اول ۱۳۹۹ از رشد ۷۲ درصدی در ارزش و ۱۴ درصدی از لحاظ وزنی برخوردار است. چین مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین شریک تجاری ایران است. از دلایل مهم رشد مثبت و تغییرات صورت گرفته در میزان رشد ارزش صادرات ایران به چین و واردات ایران از آن کشور را می‌توان عزم مقامات بلند پایه دو کشور در گسترش روابط و همکاری‌های تجاری- اقتصادی دو جانبه برشمرد. در عین حال، افزایش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی نیز ناشی از افزایش قدرت خرید طبقه متوسط چینی و الزامات اجرای پروتکل‌های گیاهی و آبزیان است.
عراق: بازار عراق با ۲۲ درصد سهم صادرات کشور در گروه کشورهای هدف در بهار ۱۴۰۰ در رتبه دوم صادرات و در گروه کشورهای همسایه در رتبه اول قرار گرفته است. ارزش صادرات ایران به عراق در بهار ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال گذشته با ۵۸ درصد افزایش به ۲۳۴۳ میلیون دلار رسید. همچنین از نظر وزنی نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۹ با ۹۲ درصد افزایش به حدود ۱۰ میلیون تن رسید. محصولات آهنی یا فولادی، قطعات توربین‌های بخار، هندوانه تازه، سنگ‌آهن، گوجه‌فرنگی زراعی، سیب تازه و سرامیک دارای بیشترین رشد صادرات به عراق بوده و کالاهای گوجه‌فرنگی تازه یا سرد کرده، رب گوجه‌فرنگی، اوره، خربزه، مصنوعات پلاستیکی، سیب‌زمینی تازه یا سردکرده، خربزه، انواع ماهی کپور با کاهش صادرات به عراق مواجه بوده‌اند.
امارات متحده عربی: صادرات به امارات در فصل بهار با رشد ۳۲ درصدی به ارزش ۱۲۷۵ میلیون دلار و وزن کالاهای صادراتی هم با یک درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۳۴۳۰هزار تن رسیده است. سهم صادرات به امارات ۱۲ درصد از کل ارزش صادرات سه ماه مذکور است. با توجه به این آمار، امارات سومین بازار هدف صادراتی و بازار دوم کشورهای همسایه ایران در ۳ ماه نخست سال‌جاری به شمار می‌رود. رفع موانع و محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا و تسهیل در فرآیند ترخیص و حمل‌و‌نقل محصولات کشاورزی، میوه و صیفی و نیز افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمی و فولاد، همچنین بهبود نسبی روابط اقتصادی با امارات همسو با افزایش تعاملات تجاری با امیرنشین دبی، از مهم‌ترین دلایل افزایش آمار مذکور به شمار می‌رود.
ترکیه: حجم مبادلات تجاری ایران با ترکیه در سه ماه اول ۱۴۰۰ در مقایسه با سال گذشته به‌دلیل بازگشایی مبادی مرزی و کاهش تاثیرات بحران کرونا روند افزایشی داشته است. صادرات ایران به ترکیه در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال گذشته با رشد۱۳۰ درصدی نسبت به بهار ۹۹ به ۵۹۴ میلیون دلار رسیده است. به نظر می‌رسد افزایش صادرات مجدد فلزات ایران از ترکیه به چین مهم‌ترین دلیل افزایش صادرات ایران به ترکیه و افزایش تقاضای داخلی ایران برای واردات نهاده‌های دامی، دانه‌های روغنی و روغن خام و موز جهت تنظیم بازار مهم‌ترین دلیل افزایش واردات ایران از ترکیه است.
افغانستان:میزان صادرات به افغانستان در سه ماه اول ۱۴۰۰ از نظر ارزش ۵۶۹ میلیون دلار و از نظر وزنی ۱۳۸۶ هزار تن است که در مقایسه با مدت مشابه در سال ۹۹ شاهد ۱۵ درصد رشد در ارزش و ۶ درصد کاهش در میزان وزنی محصولات صادر شده از ایران به آن کشور هستیم. سهم کشور افغانستان در کل صادرات ایران به میزان ۳/ ۵ درصد در سه ماه اول ۱۴۰۰ برآورد شده است. افغانستان جزو پنج کشور نخست بازار صادراتی کشور ما است.
هند: میزان صادرات ایران به هند در سه ماه اول ۱۴۰۰ از نظر ارزش ۳۴۴ میلیون دلار و از نظر وزنی ۱۳۸۲ هزار تن است. این رقم در مقایسه با صادرات ایران به هند در سه ماه اول ۱۳۹۹ از یک رشد ۲۴۲ درصدی در ارزش و ۵۷ درصدی از لحاظ وزنی برخوردار است. در سه ماه ابتدای سال ۱۴۰۰ کشور هند ششمین شریک صادراتی ایران با ۲/ ۳درصد از سهم صادرات ایران است. بیشترین میزان رشد در صادرات نیز در محصولات پتروشیمی و کشاورزی مشاهده می‌شود. از دلایل مهم رشد مثبت و تغییرات صورت گرفته در میزان رشد ارزش صادرات ایران به هند می‌توان به عزم مقامات بلند پایه دو کشور در گسترش روابط و همکاری‌های تجاری- اقتصادی دوجانبه و نیز ضعیف شدن فشار تحریمی آمریکا علیه ایران اشاره کرد.
تایلند: در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ تایلند هفتمین مقصد صادراتی کشور بوده است؛ به طوری‌که صادرات ایران به تایلند از نظر ارزشی ۲۶۷ میلیون دلار و از نظر وزنی ۳۹۶ هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی و وزنی به ترتیب ۳۹۵ و ۱۸۸ درصد رشد کرده است. سهم صادرات به تایلند از کل ارزش صادرات ۵/ ۲ درصد است. از دلایل افزایش صادرات به تایلند می‌توان به افزایش صادرات شمش از آهن و فولاد به میزان ۱۵۲ میلیون دلار، همچنین افزایش صادرات روی غیرممزوج به میزان ۵ میلیون دلار اشاره کرد.
پاکستان:در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ کشور پاکستان هشتمین مقصد صادراتی کشور بوده است. به طوری‌که صادرات ایران به پاکستان از نظر ارزشی ۲۴۸ میلیون دلار و از نظر وزنی ۶۴۷ هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی و وزنی به ترتیب ۱۰۲ و ۲۰۶ درصد رشد را شاهد هستیم. سهم صادرات به پاکستان از کل صادرات کشور ۳/ ۲ درصد است. از دلایل افزایش صادرات به پاکستان می‌توان به بهبود مناسبات سیاسی و روابط اقتصادی و بازرگانی دو کشور و فراهم شدن بهتر بسترهای قانونی و مقرراتی در اجرای موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی و همگرایی بین سازمان توسعه تجارت با دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، فعال‌تر شدن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سیستان و بلوچستان، اتاق مشترک ایران و پاکستان و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، برای تسهیل و رفع موانع تجارت با پاکستان اشاره کرد.
اندونزی: در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ کشور اندونزی نهمین مقصد صادراتی کشور بوده است. به طوری‌که صادرات ایران به اندونزی از نظر ارزشی ۲۲۷ میلیون دلار و از نظر وزنی ۳۵۲ هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی و وزنی به ترتیب ۱۰۰ و ۱۱ درصد رشد داشته است. سهم صادرات با اندونزی از کل صادرات کشور ۱/ ۲ درصد است. از دلایل افزایش صادرات به اندونزی، افزایش صادرات شمش از آهن یا فولاد به میزان ۴۹ میلیون دلار، مقاطع آهنی یا فولادی به میزان ۱۵ میلیون دلار، همچنین قیر نفت به میزان یک میلیون دلار را می توان نام برد.
غنا: بازار غنا با ۴/ ۱ درصد سهم صادرات کشور در گروه مهم‌ترین بازارهای هدف کالا در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ در رتبه دهم صادرات ایران قرار داشته است. ارزش صادرات ایران به غنا در سه ماه اول سال جاری، با ۳۷۰ درصد افزایش به ۱۵۱ میلیون دلار رسیده است. همچنین از نظر وزنی صادرات ایران به غنا در سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۹ با ۱۷۰ درصد افزایش به ۲۶۰ هزار تن رسید. عمده محصول صادراتی سال ۱۴۰۰ به غنا محصولات آهن و فولاد به میزان ۱۵۱ میلیون دلار است.
روسیه: در بهار ۱۴۰۰ صادرات ایران به کشور روسیه ۱۳۵ میلیون دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل (۹۲ میلیون دلار)، ۴۷ درصد از نظر ارزش و ۳۱ درصد از نظر وزنی رشد داشته که این امر عمدتا به دلیل افزایش صادرات محصولات کشاورزی، شروع واکسیناسیون و کاهش محدودیت‌های کرونا است.
عمان: میزان صادرات ایران به عمان در سه ماه اول سال‌جاری ۱۲۳ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۶ درصد افزایش یافته است. از مهم‌ترین دلایل افزایش صادرات می‌توان به رفع موانع و محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، همچنین راه‌اندازی خط مستقیم کشتیرانی بین دو کشور و برقراری پرواز‌های مجدد بین ایران و عمان اشاره کرد. طی مدت فوق عمان ۲/ ۱درصد سهم صادرات ایران را به خود اختصاص داده است و در رتبه دوازدهم بازارهای هدف صادراتی و رتبه هفتم کشورهای همسایه قرار گرفته است.
ازبکستان: ارزش صادرات ایران به ازبکستان در بهار ۱۴۰۰معادل ۸۴ میلیون دلار بود، این در حالی است که در مدت مشابه سال ۱۳۹۹ معادل ۷میلیون دلار کالا به این کشور صادر شده بود. بیشترین اقلام دارای روند افزایشی شامل محصولات لبنی و محصولات کشاورزی از قبیل خرماوپسته است. در سه ماه اول سال‌جاری ازبکستان در جایگاه اول صادراتی ایران در منطقه آسیای مرکزی قرار دارد. با باز شدن تردد ریلی در اواخر خرداد ماه ۱۳۹۹ و تردد کامیونی از شهریورماه سال گذشته، همچنین برقراری تردد کشتی رو- رو رحمانوف از بنادر شمالی به مقصد قزاقستان و ادامه مسیر تا ازبکستان در پاییز سال گذشته روند صادرات با بهبود روبه‌رو شده است. پیش بینی می شود با برگزاری چهاردهمین اجلاس کمیسیون مشترک با این کشورها و ادامه همکاری‌های دوجانبه شاهد افزایش بیش از پیش مبادلات تجاری خواهیم بود.
جمهوری آذربایجان: در بهار ۱۴۰۰ میزان صادرات ایران به جمهوری آذربایجان به ارزش ۷۵ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل نمایانگر رشد ۱۵ درصدی در ارزش صادراتی است. جایگاه جمهوری آذربایجان در بین ۲۰ کشور اول بازار صادراتی رتبه ۱۴ است. در حقیقت جمهوری آذربایجان کشوری با اقتصاد نفتی است که با فروش نفت و گاز نیازهای وارداتی خود را تامین می کند؛ لذا شرایط برای صادرات انواع محصولات صنعتی، کشاورزی، معدنی، خوراکی، پوشاک و خدمات فراهم است. بنابراین داشتن کیفیت مناسب در کنار قیمت رقابتی و حضور مستمر در بازار جمهوری آذربایجان از ملزومات توسعه صادرات به این کشور است، با توجه به روند روبه رشد صادرات و امید به رفع موانع بانکی چشم‌انداز مثبتی برای توسعه روابط با این کشور وجود خواهد داشت. علاوه براین، قطعا این کشور برای بازسازی مناطق تخریب شده ناشی از جنگ ۴۴ روزه نیاز بسیار زیادی به تجهیزات ساختمانی، آهن و فولاد، سیمان و... خدمات فنی و مهندسی در همه زمینه‌ها خواهد داشت.
ترکمنستان: ارزش صادرات ایران به ترکمنستان در بهار ۱۴۰۰، ۶۹ میلیون دلار است که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۳۹۹ با رشد ۷۵۷ درصدی مواجه شده است که خوشبختانه با باز شدن تردد ریلی از اواخر خرداد ماه و تردد کامیونی از شهریور ماه سال گذشته شاهد این میزان رشد در صادرات هستیم. همچنین با صدور مجوز واردات محصولات کشاورزی ایرانی اعم از سیب‌زمینی از اواخر فروردین ماه از سوی گمرکات ترکمنستان شاهد رشد صادرات بوده ایم. همچنین در صورت کاهش سخت‌گیری‌ها در تردد ناوگان کامیونی به ترکمنستان پس از واکسیناسیون اتباع دو کشور ایران و ترکمنستان و تسریع در تعیین تکلیف بدهی گازی، روند صادرات به این کشور با رشد بیشتری مواجه خواهد بود.
ارمنستان: براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی گمرک ایران، در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ ارزش صادرات کشورمان به ارمنستان به ۶۱ میلیون دلار بالغ شده است که در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، رشد ۶۸ درصدی را نشان می‌دهد. به لحاظ وزنی نیز صادرات ایران به این کشور با ثبت رشد ۱۰ درصدی در قیاس با مدت مشابه سال قبل، در سه ماه اول سال جاری به ۲۰۶ هزار تن رسیده است. سه عامل مهم در تحقق رشد مثبت قابل‌توجه در صادرات کشورمان به ارمنستان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل موثر بوده است. نخست اینکه محدودیت‌های شدید مرزی اعمال شده از سوی ارمنستان به دلیل شیوع کرونا در سه ماه اول سال ۱۳۹۹ باعث کاهش صادرات کشورمان در آن دوره شده بود که در حال حاضر برطرف شده است. دوم آنکه محدودیت‌های تجاری در نتیجه تداوم شرایط همه‌گیری کرونا واردات ارمنستان از مبادی دور دست را کاهش داده و در عین حال به سمت ایران به عنوان یک کشور همسایه با مرز مشترک زمینی سوق داده است و سوم آنکه تحریم واردات کالاهای نهایی ساخت ترکیه از سوی دولت ارمنستان از ابتدای سال ۲۰۲۱ نیز به نفع کالاهای ایرانی بوده است.
سوریه: میزان صادرات ایران به سوریه در سه ماه اول سال‌جاری ۵۸ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۷ درصد افزایش یافته است. این کشور ۵/ ۰ درصد سهم ارزشی صادرات ایران را به خود اختصاص داده است و در رتبه هفدهم مهم‌ترین بازارهای هدف صادراتی قرار گرفته است. وزن کالاهای صادر شده به سوریه نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت ۴۲ درصدی داشته است.
الجزایر: بازار الجزایر با ۵/ ۰ درصد سهم صادرات کشور در گروه مهم‌ترین بازارهای هدف کالا در سه ماه اول سال ۱۴۰۰ در رتبه هجدهم مقاصد صادراتی قرار داشته است. ارزش صادرات ایران به الجزایر در سه ماه اول سال‌جاری به ۵۸ میلیون دلار رسیده است. همچنین از نظر وزنی صادرات ایران به الجزایر در سه ماه اول سال‌جاری، ۸۴ هزار تن بوده است. رشد نجومی صادرات به الجزایر، چه از نظر وزنی و چه از نظر ارزشی نشان می دهد که ایران مقصد جدیدی برای کالاهای خود یافته است. عمده محصول صادراتی سال ۱۴۰۰ به الجزایر، شمش از آهن و فولاد و محصولات کشاورزی است.
ایتالیا: صادرات به ایتالیا در بهار ۱۴۰۰ معادل ۵۷ میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش چشمگیر ۴۴۸ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین از لحاظ وزنی نیز با صادرات ۷۰ هزار تن کالا افزایش ۵۷۹ درصدی را شاهد هستیم. مهم‌ترین کالایی که موجب افزایش صادرات به ایتالیا شده است، شمش از آهن و فولاد غیرممزوج است که در ۳ماه نخست سال جاری معادل ۳۳ میلیون دلار به ایتالیا صادر شده است. سایر اقلامی که صادرات آنها به این کشور افزایش یافته است شامل: مصنوعات ریخته‌گری، ید و سایر پلی‌اتیلن‌ها است. کالای اصلی که صادرات آن به ایتالیا در سال جاری کاهش یافته است، سایر آب‌گرم‌کن‌های زودجوش گازی بوده است.
آلمان:صادرات به آلمان در بهار ۱۴۰۰ معادل ۵۲ میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۲۲ درصد رشد را نشان می‌دهد. صادرات به این کشور شامل ۹هزار تن کالااست که از لحاظ وزنی نیز ۱۰ درصد افزایش داشته است. اقلام عمده‌ای که موجب افزایش ۲۲ درصدی صادرات به آلمان در سال جاری شده‌اند شامل سایر آنتی‌سرم‌ها، اشیای سرامیکی، سایر کف پوش‌ها و... است. از جمله دلایل افزایش صادرات به این کشور نیز می‌توان به رفع محدودیت‌های کرونایی و شروع واکسیناسیون اشاره کرد.
