دیوار برلین اقتصادی
کمپانی تاکسی اینترنتی «دیدی» و شرکت فناوری لنوو اخیرا با اخطارهایی از سوی دولت چین مواجه شدهاند؛ چراکه شی دستور داده است که در جنگ سرد با ایالات‌متحده تجارت دیگر نمی‌تواند فقط تجارت باشد.
روزی روزگاری در چین، یک قاعده اصل بود و مورد احترام: دوری نخبگان کسب‌و‌کار و تجارت از سیاست، اما این اصل دیگر وجود خارجی ندارد. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، لیو چوآن‌زهی، موسس کمپانی فناوری لنوو و شخصیت برجسته بخش خصوصی چین برای مدت طولانی کسب‌و‌کارش را از سیاست دور نگه داشته بود و می‌گفت تجار باید حتما از سیاست دوری کنند، اما اخیرا فهمیده است، به‌دلیل اینکه شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در جنگ سرد با ایالات‌متحده به سر می‌برد، تجارت دیگر نمی‌تواند فقط تجارت باشد.
در چند هفته گذشته، لیو شدیدا تحت فشار قرار گرفت؛ به‌خاطر اینکه دخترش مدیرعامل شرکت تاکسی اینترنتی «دیدی» است و قصد داشته در نیویورک، کسب‌و‌کار خود را گسترش دهد. مقامات چینی به کمپانی دستور دادند مانع ثبت کاربران جدید در این اپلیکیشن شوند. آنها دستور دادند کمپانی دیدی، اپلیکیشن خود را از اپ‌استورهای چینی حذ ف کند؛ زیرا نگران فاش‌شدن اطلاعات میلیون‌ها چینی هستند.
در فضای اینترنت چین، بلافاصله «دیدی» مورد هجمه قرار گرفت و به تبع آن لیو و دخترش هدف اول کاربران چینی بودند. هشتگی با مضمون «دیدی را از اپ‌استور بیرون بیندازید» به راه افتاد و این پست طی ۲۴ساعت در نرم‌افزار چینی «ویبو»، یک‌میلیارد بار دیده شد. کاربران ویبو همچنین دیدی را «خائن» و «سگ دست‌آموز» آمریکا خطاب کردند. آنها از دولت خواستند لیو را به‌خاطر اینکه دست به فروش منابع ملی زده است، مجازات کند.
اقدامات پکن علیه «دیدی» تنها بخشی از سرکوب گسترده چین علیه شرکت‌های فناوری داخلی به‌حساب می‌آید. این تغییر رویه از ماه نوامبر آغاز شد؛ زمانی که جواز کاری «Ant Group» را باطل کردند. این شرکت توسط غول فناوری چین «جک ما» اداره می‌شد. در آن زمان، بسیاری اقدام علیه شرکت «Ant» و «ما» را برای مهار قدرت غول فناوری، اجتناب‌ناپذیر می‌دانستند، اما فشار علیه «دیدی» ممکن است تاثیرات عمیقی داشته باشد. این سیگنال و هشدار قوی پکن برای فهرستی از کمپانی‌های فناوری چینی، کارآفرینان و تجار این کشور است که در آمریکا مشغول به کار هستند و نشان می‌دهد هر دو کشور بر سر حضور قدرتمند در عرصه فناوری، وارد رقابت شدیدی شدهاند. با هشدار چین به شرکت‌های فناوری کشورش، پکن، عملا آخرین آجر را روی دیوار دیجیتالی برلین گذاشت تا عرصه فناوری به دو سوی این دیوار تقسیم شود و چین عملا خود را از اینترنت جهانی جدا کند. کارآفرینان چینی به‌صراحت گفته‌اند که طی هشداری به آنها اعلام شده نگه‌داشتن اطلاعات چینی‌ها داخل مرزهای این کشور بسیار حائز اهمیت است، برای همین نخبگان این کشور تحت فشار زیادی قرار گرفته‌اند. در این راستا روز سه‌شنبه چین اعلام کرد که قوانین مربوط به امنیت داده‌ها و مبادله داده‌ها را برای چینی‌هایی که به دنبال حضور در خارج از مرزهای کشور هستند، تغییر داده است.
این تغییرات برای اطمینان از این است که شرکت‌های چینی فعال در خارج از کشور، مسوولیت‌پذیری بیشتری در قبال امنیت داده‌ها داشته باشند و عواقب آن را بپذیرند. «ما چانگبو»، بنیان‌گذار رسانه‌های آنلاین، در حساب کاربری‌اش در شبکه اجتماعی ویچت (WeChat) نوشت: «اپراتورهای اینترنتی مانند «دیدی» اکنون باید مشروعیت سیاسی و قانونی خود را برای حکومت ثابت کنند.» وی ادامه داد: این نیمه دوم جداسازی ایالات‌متحده و چین است. مدل بازی در دو سوی فنس که پیش‌تر هر دو طرف پذیرفته بودند، در حال نابودی است و قرار است شکل جدیدی از بازی حاکم شود. «دیدی» و لیو، بلافاصله به این درخواست چانگبو پاسخ ندادند، اما شرکت‌های چینی از دهه ۱۹۹۰ به این سو، بیشترین بهره را از مدل بازی پیشین، یعنی بازی در دو سوی جهان بردند. آنها مزایای فراوانی از سرمایه‌گذاری خارجی کسب کردند و بودجه غول‌های اینترنتی مانند علی‌بابا، توسط یاهو و سافت‌بانک تامین شد، در حالی که بودجه «Tencent» دیگر غول اینترنتی توسط شرکت «Naspers» که متعلق به آفریقای‌جنوبی است، تامین شد. آنها همچنین مدل‌های تجاری خود را از شرکت‌های سیلیکون‌ولی کپی کردند. اما حالا چین با مسدود کردن مسیر شرکت‌های اینترنتی به روی آمریکا، سود بسیاری را داخل مرزهایش نصیب شرکت‌های چینی کرده است. اما بعدها شرکت‌های چینی تصمیم به حضور در خارج از مرزها گرفتند و نیویورک را امن‌تر از هنگ‌کنگ و شانگهای یافتند. از آن زمان تاکنون بیش از ۳۵کمپانی چینی در آمریکا حضور دارند. حالا سرکوب «دیدی» حساب و کتاب شرکت‌های فناوری چینی را به هم ریخته است. یکی از کارآفرینان چینی می‌گوید که هدفش از حضور در نیویورک و ارائه کارش در آنجا این بوده است که ارزش کارش در این شهر، بیشتر از هنگ‌کنگ دیده می‌شود؛ چراکه ایده‌ای نو برای چینی‌ها بود. یک سرمایه‌گذار در پکن می‌گوید که به‌دلیل الزامات امنیتی که چین دیکته کرده است، شرکت‌هایی که در حوزه هوش مصنوعی کار می‌کنند یا استارت‌آپ‌ها دیگر نمی‌توانند به کار کردن در جایی مثل نیویورک فکر کنند. در این شرایط افراد معدودی حاضر به گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز شدند و بیشترشان از گفت‌وگو هراس داشتند.
آمریکا نیز در این مدت، نسبت به شرکت‌های چینی رفتار تهاجمی‌تری داشته است. چندین سرمایه‌گذار تصریح کردند که واشنگتن نظارت خود را بر شرکت‌هایی که در حوزه‌های فناوری حساس کار می‌کنند، بیشتر کرده و برای شرکت‌های چینی نیز کار کردن در آمریکا تقریبا ممنوع شده است.
در ماه مه، قانون‌گذاران آمریکایی لایحه‌ای را پیشنهاد کردند که به موجب آن، در صورت عدم‌رعایت استانداردهای نظارتی آمریکا، شرکت‌های چینی از لیست مبادلات در ایالات‌متحده منع می‌شوند. پس از آنکه شرکت «دیدی» درخواست کار در آمریکا را مطرح کرد، بلافاصله مارکو روبیو، سناتور جمهوری‌خواه از نهادهای نظارتی خواست که جلوی فعالیت این شرکت را بگیرند. در این بین کارآفرینان چینی گرفتار یک کشور دیکتاتوری و دارای اختلاف ژئوپلیتیک با ایالات‌متحده شده و از دو سو در منگنه قرار گرفته‌اند. آنها خواستار بازنگری در این باره هستند. این امر به‌ویژه در مورد خانواده لیو، به‌شدت حس می‌شود. وقتی لنوو در سال ۲۰۰۵، بخش کامپیوترهای شخصی شرکت آی‌بی‌ام را خریداری کرد، لیو تبدیل به اولین چینی شد که توانسته بود مدیر اجرایی یک کسب‌و‌کار بزرگ آمریکایی شود.
دختر لیو نیز خود به معنای واقعی محصول جهانی‌شدن است. او پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه هاروارد، یک دهه در گلدمن‌ساکس فعال بود و به او لقب «ماشین افزایش وجه نقد» را داده بودند. او سرمایه اپل و سافت‌بانک را بسیار افزایش داد و در راه‌اندازی شرکت اینترنتی «دیدی» نقش موثری داشت. این شرکت از جمله غول‌های فناوری چینی است که از اواخر سال گذشته تحت قوانین نظارتی فزاینده‌ای قرار گرفته است. شرکت اینترنتی «دیدی» در ماه آوریل به‌دلیل عدم‌رعایت برخی از این نظارت‌های سخت‌گیرانه جریمه و از این شرکت خواسته شد با رانندگان و مسافرانش برخورد عادلانه‌ای داشته باشد.
وقتی این شرکت در سی‌ام ژوئن، یک روز قبل از صدمین سالگرد بزرگداشت حزب کمونیست چین، خواست در بورس نیویورک حضور داشته باشد، جنجال‌ها آغاز شد. شرکت «دیدی» برای اینکه تنش‌ها را کم کند، ابتدا خواست چراغ خاموش حرکت کند و حتی از کارکنان خود خواست، پیام‌های تبریک را به‌طور عمومی منتشر نکنند، اما این امر افاقه نکرد و دو روز بعد، قوانین سخت‌گیرانه چین به این شرکت ابلاغ شد.
«دیدی» قرار بود در بورس نیویورک فعالیت خود را ادامه دهد، بنابراین مجبور شده است اطلاعات کاربران خود را در اختیار این کشور قرار دهد. البته یکی از مدیران «دیدی» گفته است، اطلاعات کاربران چینی در یک پایگاه داده این کشور نیز ذخیره شده است.
اما حتی این اظهارنظر هم افاقه نکرد و حالا بسیاری از کاربران چینی در داخل مرزهایشان در حال پاک کردن این نرم‌افزار از گوشی‌های هوشمندشان هستند. ناگهان این حملات جنبه شخصی هم گرفت. مردم نوشتند: «دیدی» کشور خود را به سود بیشتر فروخت. یکی دیگر هم نوشت: لیو، جک مای بعدی است، او سزاوار برخورد است. برای لیو حالا یک چیز مشخص شده است؛ او دیگر توان استفاده از راهبرد خود را ندارد، راهبردی که می‌گفت؛ کسب‌و‌کارت را دور از سیاست نگه دار.
